خدايا! امروز طاعت بندگان خاشع را نصيبم كن.

خداوند متعال نمازگزاراني را اهل رستگاري مي‏داند كه در نمازشان خاشع باشند. "خشوع " در طاعت و عبادت، جايگاه مهمي دارد. آن عبادتي ارزشمند است كه با حضور قلب و خشوع باشد و اين حالتي است كه از قلب بر مي‏خيزد و احساسي است كه انسان را به محضر حق مي‏برد، جهت و مسير را يكي مي‏كند و دل را از هواهاي ديگر مي‏شويد و پاك مي‏كند.

"نماز " بي خشوع مانند جسد بي‏جان است. مرده‏اي است كه از او حركتي بر نمي‏خيزد و كاري از او ساخته نيست. شخصي خدمت اميرالمؤمنين عليه‏السلام رسيد و عرض كرد: "عبادت من از روي خضوع و خشوع است. " حضرت فرمود: "چگونه خضوعي؟! " عرض كرد: "در نماز فقط به خدا فكر مي‏كنم و از غير او غافل مي‏شوم! " حضرت فرمود: "اكنون با همين حالتي كه گفتي دو ركعت نماز بخوان تا من شتري به عنوان جايزه به تو عطا كنم. " آن شخص به نماز ايستاد و پس از اتمام نماز تقاضاي جايزه كرد!

حضرت فرمود: "چگونه نماز خواندي؟ " عرض كرد: "همان‏گونه كه گفته بودم و به هيچ چيز جز خدا نمي‏انديشيدم! " حضرت فرمود: "باز هم تأمل كن ببين در نماز چه فكري در سر داشتي؟ " عرض كرد: "تنها چيزي كه گاهي فكر مرا به خود مشغول مي‏ساخت، اين بود كه شتري كه شما به من عطا مي‏كنيد سرخ‏موي است يا زرد موي؟! "

آري، اين‏گونه نماز از سقف خانه بالاتر نمي‏رود و سبب معراج مؤمن و هيچ تقربي نمي‏شود. چشم‏ها روي نقش و نگار فرش و پُشتي و دست‏ها بر روي محاسن و صورت مشغول است. حواس ششگانه به شش جهت گريخته‏اند و هركدام كاري انجام مي‏دهند. غصه‏ها و غم‏ها، قسط‏هاي ماهانه و گم كرده‏ها در نماز به سراغ انسان مي‏آيند. نقشه‏ي كارهاي روزانه و كسب و كار و اقتصاد و اداره و خانه و موارد ديگر، خضوع و خشوع را از انسان مي‏گيرند و نماز بي‏روح تحويل انسان مي‏دهند.

كسي كه در نماز، ياد خدا را در دل داشته باشد و متوجّه جبروت او گردد، بي‏گمان با چشمي هراسان و قلبي خائف خدا را عبادت مي‏كند. سجاده‏اي كه با اشك و ناله به درگاه خدا پهن مي‏شود و سرانجام با خون رنگين مي‏شود، سجاده‏ي خاشعين و سجاده‏ي اميرالمؤمنين عليه‏السلام است. قرآن كريم در توصيف مؤمنان چنين مي‏فرمايد:

مؤمنان در نمازشان خاشعند1

امام صادق عليه‏السلام فرمود كه خداي متعال به موسي عليه‏السلام فرمود:

در شب و روز مرا بسيار ياد كن و هنگام ذكر من خاشع باش و به هنگام بلايم، شكيبا باش.2

هم‏چنين امام صادق عليه‏السلام در ضمن دعا از خداوند چنين درخواست مي‏كند:

خدايا! به تو پناه مي‏برم از تني كه سير نشود و از قلبي كه خاشع نگردد و از دعايي كه به اجابت نرسد و از نمازي كه سود ندهد3

در فراز دوّم از دعاي اين روز مبارك، چنين مي‏خوانيم:

خدايا! سينه‏ام را به توبه‏ي فروتنان، فراخ ساز

"شرح صدر "، و سينه‏ي گشاده، حالتي از ايمان است كه از توكل مطلق، بي‏نيازي از مردم، قدرت تحمل فراوان و اراده‏ي استوار سرچشمه مي‏گيرد. در اين حالت معنوي انسان مي‏تواند به جنگ مشكلات و مصائب برود. دريا دل مي‏شود، ترس و واهمه از بين مي‏رود. از شكست‏ها افسرده و ملول نمي‏شود. از كمي ياران دلتنگ نمي‏گردد و از انبوه دشمن نيز نمي‏ترسد. مسايل جزئي دنيا و دنياپرستان او را از هدف باز نمي‏دارد و قدرت روحي او، كوه مصايب را آب مي‏كند.

در قرآن كريم، "سعه‏ي صدر " يكي از مواهب بزرگ و "ضيق صدر " يكي از كيفرهاي الهي شمرده شده است. خداوند به عنوان يك موهبت عظيم به پيامبر خود مي‏فرمايد:

اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَك4

آيا سينه‏ي تو را وسيع و گشاده نساختيم.

آري، برخي افراد روحشان آن‏چنان باز و گشاده است كه براي پذيرش هر واقعيتي هرچند بزرگ آمادگي دارند؛ امّا برعكس روح بعضي چنان تنگ و محدود است كه گويا براي نفوذ هيچ حقيقتي در آن راهي و جايي نيست

.

در فراز دوّم از دعاي اين روز، از گشادگي سينه و تنگي آن سخن به ميان آمد. افق ديد افراد بي‏بهره از "شرح صدر "، به زندگي روزانه محدود خواهد بود. اگر نعمتي به آنان برسد گويا به همه چيز دست پيدا كرده‏اند و اگر كم‏ترين تغييري در آن پيدا شود، همه چيز را پايان يافته مي‏يابند.

از پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم پرسيدند: "شرح صدر چيست؟ " فرمودند: "نوري است كه خدا در قلب هر كس بخواهد مي‏افكند و در پرتو آن روح او وسيع و گشاده مي‏شود ". پرسيدند: "آيا نشانه‏اي دارد كه با آن شناخته شود؟ " فرمود: "آري، نشانه‏اش، توجه به سراي جاويدان و دامن برچيدن از زرق و برق دنيا و آماده شدن براي مرگ است، پيش از آن كه مرگ فرا رسد. "5

ائمه معصومين عليهم‏السلام اسوه صبر و مقاومت و سعه صدر هستند زيرا هركدام در زمان خود با مصيبت‏هاي گوناگوني دست و پنجه نرم كردند و كينه و عداوت‏هاي دشمنان كوچك‏ترين تأثيري در ادامه‏ي راهشان نداشت.

به عنوان نمونه، حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام با همه‏ي وجود از ولايت علي عليه‏السلام دفاع كرد و مصيبت‏ها را يكي پس از ديگري به جان خريد و بر اثر همين مصيبت‏ها بود كه در سنين جواني به ديدار ايزد شتافت، اما خم به ابرو نياورد.

همان‏گونه كه در ابتدا اشاره شد، اين شرح صدر و حالت فوق‏العاده به دست نمي‏آيد، مگر اين كه در انسان تغيير حاصل شود و آن نيز به وسيله‏ي توبه همراه با فروتني است.

در فراز آخر از دعاي اين روز مبارك، مي‏خوانيم:

اي ايمني دل‏هاي ترسان!

چون خداوند متعال، "غفار الذنوب " است، دل‏هاي وحشت‏زده از عذاب قيامت، بي‏كسان، سرگشتگان، خسته‏دلان و فراريان را پناه و امان مي‏دهد.

آري، خداوند متعال امان و محل امنيت است، نقطه‏ي اتّكا و اميدواري اهل ايمان است؛ آنان كه از عذاب خداوند و آتش دوزخ ترسانند، به او پناه مي‏برند.

ما در دو جهان، غير خدا يار نداريم

جز ياد خدا، هيچ دگر كار نداريم

ما مستِ سَبوييم، ز ميخانه‏ي توحيد

حاجت به مي و خانه‏ي خَمّار نداريم

در روي زمين، چون دِل ما گنج معاني است

دينار، چه باشد، غم دينار نداريم

__________

پي نوشت :

1ـ مؤمنون، 2.

2ـ اصول كافى، ج 4، ص 256.

3ـ مجمع البيان، شيخ طبرسى، ج 4، ص 380.

4ـ انشراح، 1.

5ـ مجمع البيان، ج 4، ص 363.

ماخذ : كتاب "راهِ بندگي "

منبع : http://www.aqrfarhangi.ir/tabid/1147/View/5370default.aspx