بازار ارز به عنوان یکی از اصلی‌ترین محرک‌ها در اقتصاد کشور، همواره تحت تاثیر رویدادهای سیاسی – نظامی یا اظهارات مقامات دیگر کشورهای جهان سریعاً واکنش نشان می‌دهد و با تلاطم شدید در بازار ارز باعث گرانی و نابسامانی در دیگر بازارهای موازی سرمایه یا بازار کالا و اقلام اساسی و غیراساسی می‌شود. بانک مرکزی در چندماهه اخیر سال گذشته با وجود وقوع رخدادهای سیاسی و نظامی متعدد توانست مدت نسبتاً زیادی نرخ ارز را تا حدود 45 تا 50 هزار تومان ثابت نگه دارد، اما گویا این بار به دلایل مختلف بازار را به دلالان داخلی و خارجی واگذار کرده است تا سال جدید را با انفجاری در بازار ارز و سکه و طلا آغاز کنیم. کارشناسان معتقدند کاهش فاصله نرخ ارز بازار و ارز ترجیحی می‌تواند باعث کاهش رانت‌های موجود و در نتیجه به آرامش رسیدن نسبی بازار کمک کند.

آلبرت بغازیان در گفت‌وگو با «آرمان ملی» در این باره گفت: فاصله قیمت‌گذاری ارز بازار آزاد و ارز ترجیحی قطعاً باعث ایجاد رانت در کشور می‌شود که بسیاری از مشکلات اقتصادی و نابسامانی‌ها در حوزه‌های مختلف نیز ناشی از این امر است، هر چند قطعاً نظارت بهتر می‌تواند از مشکلات فراوانی که در این حوزه ایجاد می‌شود، بکاهد. این کارشناس درباره دلیل آسیب پذیری اقتصاد کشور از تحولات سیاسی منطقه و جهان در مقایسه با دیگر کشورها گفت: ایران به دلیل شرایط حاکم بر جامعه همواره بسیاری از افراد تحت عناوین دلالآنکه در بخش‌های دولتی و خصوصی وجود دارند، در کمین کوچک‌ترین اظهارات یا تحولات سیاسی – نظامی در سطح منطقه و جهان هستند تا با قیمت سازی و نرخ‌گذاری در بازار ارز و دیگر بازارهای موازی ودر نهایت ایجاد عدم ثبات در اقتصاد کشور، منافع مورد نظر خود از این محل را به دست بیاورند، از جمله موارد قابل ذکر حمله به کنسولگری ایران در سوریه است که بلافاصله با افزایش قیمت ارز، سکه و طلا مواجه شدیم ومعلوم هم نیست که چرا این بار برخلاف دفعات قبل در سال گذشته هنگام وقوع درگیری غزه و اسرائیل، یا حملات یمن به کشتی‌های آمریکا و... که یا بدون اثر در بازار همراه بود یا به صورت خیلی کوتاه مدت نوسانی ایجاد می‌کرد، چرا بلندمدت‌تر و با هیاهوی بیشتری همراه بود، به قدری که نیاز به تشکیل جلسه مجلس و دولت احساس شد.

جولان دلالان در سایه فقدان نظارت‌های دولتی

بغازیان اضافه کرد: گروهی همواره از آشفته شدن بازار آزاد سود می‌جویند و معیشت مردم نیز در این راستا با خطر مواجه می‌شود، قطعاً در این بین برخی خودروسازان در این آشفته بازار، به مخفی کردن محصولات خود مانند خودرو، لوازم خانگی و... به امید گرانتر شدن وکسب سود بیشتر در بازار افزایشی تورم می‌پردازند و در این چرخه گرانی‌ها به گوشت، مرغ، برنج و... هم می‌رسد در حالی که اقلام اساسی از طریق ارز آزاد وارد نمی‌شوند و دلیلی برای گرانی ندارد، این مشکل قطعاً در سایه فقدان نظارت و مدیریت صحیح در بازار و اِعمال قدرت بیشتر دلالان در نبودِ ناظران دولتی صورت می‌گیرد.

نقش ارز غیررسمی در اقتصاد

این کارشناس در باره اظهارات رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه وی قیمت ارز در بازار غیررسمی و کانال‌های تلگرامی و... را قبول ندارد، در حالی که بسیاری از اقلام و کالاها با همین ارز خرید وفروش می‌شود و قطعاً بر حوزه‌های دیگر بازار نیز تاثیر می‌گذارد گفت: به نظر می‌رسد که آقای فرزین تعبیر دیگری از این گفته داشته است که حاکی از به رسمیت نشناختن ارز غیررسمی است که البته هیچ مدیر و مسئولی در هیچ کشوری نمی‌تواند بازار دیگری غیر از آنچه که برای دولت مشکل زا هستند را به رسمیت بشناسند، البته بهتر بود که رئیس کل بانک مرکزی به گونه‌ای دیگر این مطلب را اَدا می‌کردند تا باعث رنجش برخی از افراد که منافع خود در ماه‌های گذشته در خصوص تصمیمات اخذ شده از سوی بانک مرکزی به خطر افتاده است نیز نشود، در حقیقت این گفته فرزین حکایت از بازار سیاه ارز در کشور است که البته این اظهارات وی نیز نیاز به نظارت بر بازار و مقابله با بازاری است که به راحتی سوداگران در حال نرخ سازی در آن هستند.

ضرورت کاهش نرخ ارز بازار

او درباره تاثیر کاهش فاصله نرخ ارز بازار آزاد و ترجیحی گفت: آنچه که مسلم است اینکه؛ پایان این مساله بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است، از این رو زمانی که مسائل پنهان در این زمینه در حوزه سیاسی حل نشود مشکل ارز هم حل نخواهد شد، در حقیقت کاسبانی که پشت این چالش‌ها و نرخ‌گذاری‌ها و افزایش نرخ ارز و... پنهان هستند تا وقتی که منافع بسیاری ازاین طریق کسب می‌کنند، قطعاً ول کن این قضایا نخواهند بود، از این رو تا امنیت سیاسی حاصل نشود امنیت اقتصادی نیز به دست نمی‌آید، با نگاهی به گذشته در می‌یابیم که در زمان آقای صالح آبادی ارز به نرخ 60 هزار تومان هم رسید، اما بلافاصله برگشت. چه اتفاقی افتاده بود؟ اینکه بانک مرکزی شرایط سختی را برای ارز در مرکز مبادله لحاظ کرده بود و الان هم عده‌ای که در میان افراد حقیقی و حقوقی حضور دارند، با بهانه‌های مختلف در عرصه داخل و خارج سعی می‌کنند که با ایجاد مشکلاتی منافع خود را تضمین کنند، ولی اینکه چرا بانک مرکزی در این باره ورود نمی‌کند باید یا در حوزه اختیارات بانک مرکزی جست‌وجو کرد.

افزایش تزریق ارز با افزایش صادرات خرد

بر اساس این گزارش؛ هادی قوامی؛ استاد اقتصاد دانشگاه مشهد هم در تشریح دلایل نوسان نرخ ارز و راهکار مدیریت بازار، گفت: تراز تجاری کشور در بخش غیر نفتی سال گذشته با کسری ۱۵ میلیارد دلار مواجه شد و این امر فشار تقاضای ارز را افزایش داده است. او افزود: از آن منظر که نوسانات نرخ ارز عمدتا به خاطر فشار تقاضاست باید طرف عرضه ارز افزایش یابد؛ بنابراین باید از صادرات غیرنفتی حمایت شود تا صادرکنندگان با عرضه ارز حاصل از صادرات خود، بتوانند قدری تقاضای بازار را پاسخ دهند. استاد اقتصاد دانشگاه مشهد یکی از دلایل افزایش تقاضای ارز را در کنار ناترازی تجارت غیر نفتی، انتظارات تورمی دانست و ادامه داد: در کوتاه‌مدت، التهابات سیاسی و نوسان نرخ ارز موجب شکل‌گیری انتظارات تورمی است و در بلندمدت، افزایش رشد نقدینگی باعث بروز تورم می‌شود. قوامی در مورد روش‌های مدیریت تقاضای ارز، گفت: برقراری پیمان‌های دو و چندجانبه تجاری با شرکای تجاری و کشور‌های همسایه می‌تواند در کاهش فشار بر تقاضای ارز مؤثر باشد. سیاست دلارزدایی و استفاده از ارز‌های محلی در تجارت هم در این زمینه مؤثر است.

ضرورت مدیریت عرضه وتقاضای ارز

او اظهار داشت: دولت هر چه بتواند عرضه و تقاضای ارز را مدیریت کند بازار غیر رسمی کنترل می‌شود، اما تا زمانی که فاصله نرخ آزاد با نیمایی و ترجیحی، قابل توجه است؛ رآنتی‌ایجاد می‌کند که خود این امر موجب افزایش تقاضا و افزایش نرخ ارز می‌شود. با توجه به اینکه سران جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از تصمیمات به‌خصوص مسائل سیاسی هیجان‌زده عمل نمی‌کنند به نظر می‌رسد شاهد فروکش کردن هیجاناتی باشیم که زمینه‌ساز افزایش نرخ ارز و طلا شده‌اند. فعالان اقتصادی باید متوجه این موضوع باشند که کنترل قیمت ارز آن هم به صورت فوری و یکی دو روزه توسط بانک مرکزی مقدور نیست.

آدرس اشتباه ندهید

در راستای صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر عدم تاثیر نرخ ارز بازار بر قیمت کالاها عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفت: مسئولین باید بدانند قیمت ارز غیر واقعی که از آن یاد می‌کنند، تبدیل به افزایش واقعی تورم و گرانی در زندگی مردم شده است. به گزارش مهر، سید احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلام، درباره ادعای رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر واقعی نبودن اعداد و ارقام نرخ ارز، گفت: واقعیت این است که با هر جهش نرخ دلار و ارز در همین بازار به قول آقایان غیر رسمی، غیر واقعی و تلگرامی، معیشت مردم به خطر می‌افتد. نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نرخ ارز بازار غیر رسمی و غیر واقعی به نرخ ۶۵ هزار تومان رسیده است، تصریح کرد: با هر جهش نرخ ارز غیر رسمی، قیمت خودرو، انواع و اقسام مواد غذایی، انواع و اقسام کالاها، لوازم، دارو و ملزومات آن و همچنین مواد اولیه تولید نیز بالا می‌رود. عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه افزایش نرخ ارز تابعی از رشد نرخ تورم در بازار به قول آقایان غیر رسمی و غیر واقعی است، ادامه داد: بنابراین آنچه مردم در زندگی خودشان به صورت ملموس و روزانه و کاملاً واقعی و در قالب افزایش نرخ تورم و گرانی افسار گسیخته قیمت‌ها مشاهده می‌کنند، دقیقاً متناظر و وابسته به همان افزایش نرخ ارز به قول آقایان غیر واقعی است. ارکانی با بیان اینکه ما دیگر به این نکته کاری نداریم که آقایان می‌خواهند اعداد و ارقام افزایش نرخ ارز را واقعی خطاب کرده و یا غیر واقعی، تاکید کرد: مسئولین باید بدانند قیمت ارز غیر واقعی که از آن یاد می‌کنند، تبدیل به افزایش واقعی تورم و گرانی در زندگی مردم شده است.

کنایه مهاجری به رئیس کل بانک مرکزی

محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا، در واکنش صحبت‌های رئیس بانک مرکزی با خبرنگار صدا  وسیما در مورد قیمت ارز ، در یادداشتی نوشت:اگر هفته آینده سر کلاس دانشکده رفتید، این ویدیو را برای دانشجویان ترم۲یا۳ پخش کنید و نظرشان را بپرسید.حدس من این است که خواهند گفت:استاد! انگار روزه خیلی به شما فشار آورده بوده و حرف‌هایی زده‌اید که در قوطی هیچ عطاری پیدا نمی‌شود. شاید هم بگویند استاد! خبرنگار تلویزیون را سر کار گذاشته بودید؟ نکند با بعضی فارغ التحصیلان رشته اقتصاد دانشگاه امام‌صادق(ع) همنشین شده‌اید و کمال همنشین در شما اثر کرده  است؟

*آرمان ملی