این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که احتمال افزایش تنش بین دو کشور وجود ندارد و طرفین تمایلی به این موضوع ندارند.» جملات ذکرشده اظهارات قاسم محبعلی، تحلیل گر روابط بین‌الملل در گفت وگو با آرمان ملی است. محبعلی در این گفت وگو به مهم‌ترین پیامدهای تنش بین ایران وپاکستان و عراق پرداخته است ؛تنشی که با مکالمه تلفنی وزرای خارجه دوکشور ایران وپاکستان و قرار بازگشت سفرا پایان یافته است اما بررسی این تنش می‌تواند ابعاد جدیدی از این تنش به خوانندگان روزنامه بدهد. در ادامه این مصاحبه را می خوانید.

*تنش بین ایران و پاکستان چه پیامدهایی روی روابط دو کشور در آینده و معادلات منطقه‌ای خواهد گذاشت؟

اتفاقاتی که در روزهای اخیر بین ایران و پاکستان رخ داده در دهه‌های گذشته بی‌سابقه بوده و کمتر کسی گمان می‌کرد روزی روابط بین این دو کشور به این نقطه برسد.سیاستمداران و نظامیان دو کشور و حتی مردم این دو کشور هیچ گاه تصور نمی‌کردند میزان تنش بین این دو کشور به اندازه‌ای شود که طرفین به خاک یکدیگر حمله نظامی کنند.در واقع پاکستان تنها کشوری در منطقه بود که ایران از آن انتظار واکنش نظامی علیه خود را نداشت.

اتفاقاتی که در روزهای اخیر بین ایران و پاکستان رخ داده در دهه‌های گذشته بی‌سابقه بوده و کمتر کسی گمان می‌کرد روزی روابط بین این دو کشور به این نقطه برسد.سیاستمداران و نظامیان دو کشور و حتی مردم این دو کشور هیچ گاه تصور نمی‌کردند میزان تنش بین این دو کشور به اندازه‌ای شود که طرفین به خاک یکدیگر حمله نظامی کنند.در واقع پاکستان تنها کشوری در منطقه بود که ایران از آن انتظار واکنش نظامی علیه خود را نداشت

*اقدام ایران در خاک پاکستان در گذشته نیز وجود داشت. چرا پاکستان در مقطع فعلی تصمیم گرفت نسبت به اقدام نظامی ایران اقدام متقابل انجام بدهد؟

واقعیت این است که اقدامی که ایران انجام داد در گذشته بی سابقه بوده و تاکنون چنین اقدامی با این حجم در خاک پاکستان صورت نگرفته است.حاکمیت پاکستان همواره در بخش های بلوچستان و بخش پشتون نشین با مشکلاتی مواجه است و هیچ گاه به صورت کامل بر این مناطق سیطره نداشته است.البته در سال‌های اخیر وضعیت بهتر شده اما در گذشته این مناطق از دولت مرکزی تمکین نمی کردند و حتی پاکستان را به رسمیت نمی شناختند.به همین دلیل در شرایط کنونی دولت مرکزی به بخش بزرگی از بلوچستان تسلط کافی ندارد و در این مناطق نه ارتش حضور دارد و نه مقامات دولتی.به همین دلیل در این مناطق هر نیرویی وجود داشته باشد. این در حالی است که بین ایران و پاکستان در سطوح مختلف روابط خوبی برقرار بود از زمان تشکیل این کشور مهم ترین متحد و دوست این کشور ایران به شمار می‌رفت.از نظر نظامیان پاکستان ایران متحد استراتژیک این کشور به شمار می رفت که در بدترین شرایط یعنی اشغال توسط هند به عنوان پشتوانه سرزمینی برای این کشور مطرح بوده است. این دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و نظامی نیز همکاری های گسترده‌ای داشتند.با این وجود مناسبات بین ایران و پاکستان پس از انقلاب در ایران تغییر پیدا کرده و با مطرح شدن مسائلی مانند افغانستان و هسته‌ای شدن پاکستان معادلات دو کشور تا حدود زیادی تغییر کرد.در این شرایط پاکستان نیازهای خود را نسبت به ایران کاهش داد و روابط خود را با کشورهای عربی بهبود بخشید. از سوی دیگر سیاست‌هایی که پاکستان در افغانستان دنبال می‌کرد باعث شد مناسبات دو کشور تا حدودی دچار مشکل شود.با همه این اوصاف اگر تصور کنیم دولت پاکستان از تروریست های درون بلوچستان حمایت می کند تصور اشتباهی است.حاکمان پاکستان نه چنین رویکردی را نسبت به این منطقه به سود خود می‌دانند و نه از شرایطی برخوردار هستند که بتوانند چنین کاری را انجام بدهند.این وضعیت تا حدود زیادی در منطقه بلوچستان ایران نیز وجود دارد و در این منطقه نیز امنیت کامل برقرار نیست.به همین دلیل با توجه به شرایطی که ما با پاکستان داشتیم نباید بدون هماهنگی با دولت و ارتش پاکستان دست به چنین کاری می زدیم.اقدامی که

ایران انجام داد باعث شدن مقامات پاکستانی احساس کنند تمامیت ارضی این کشور مخدوش شده و این احتمال وجود دارد که هند از این مسأله سوء استفاده کند.حتی مخالفان داخلی پاکستان نیز در این ماجرا واکنشی از خود نشان داد که در تاریخ روابط دو کشور بی‌سابقه بوده است.

*به چه میزان این احتمال وجود دارد که این تنش در آینده نیز ادامه داشته باشد؟

من فکر نمی کنم مقامات پاکستان تمایلی به تنش بیشتر با ایران داشته باشند. این در حالی است که مقامات ایرانی نیز خواستار افزایش تنش بیشتر بین دو کشور نیستند.بیانیه وزارت خارجه ایران در این زمینه به خوبی نشان می دهد که ایران واکنش پاکستان را غیرمنتظره و نامتناسب خوانده است. این موضوع به خوبی نشان می دهد که احتمال افزایش تنش بین دو کشور وجود ندارد و طرفین تمایلی به این موضوع ندارند.تنها در صورتی که ایران بخواهد اقدام جدیدی علیه پاکستان انجام بدهد این احتمال وجود دارد که تنش افزایش پیدا کند. این در حالی است که مقامات پاکستان عنوان کرده اند مسئولیت اقدام جدید علیه پاکستان بر عهده ایران است و در صورت که ایران اقدام جدیدی انجام بدهد پاکستان نیز واکنش متقابل انجام خواهد داد.

*آیا شرایط منطقه و شرایط داخلی ایران باعث شده پاکستان برخلاف گذشته دست به چنین کاری بزند و علیه خاک ایران واکنش نظامی انجام بدهد؟

به هر حال این مسائل به هم ارتباط دارد و یک زنجیره به هم پیوسته به شمار می رود.اگر واقع بینانه به موضوع نگاه کنیم باید بپذیریم که در دهه‌های گذشته هم نفوذ ایران در منطقه کاهش پیدا کرده است.روزگاری وجود داشت که نخست وزیر یا رئیس جمهور پاکستان بدون هماهنگی با ایران هیچ سفر خارجی انجام نمی‌دادند و همه سیاست های خود را با ایران هماهنگ می کردند.این وضعیت امروز دیگر وجود ندارد. امروز نه دیگر ایران از نفوذ گذشته خود در منطقه برخوردار است و نه پاکستان دیگر آن کشوری است که سیاست های خود را با ایران هماهنگ کند و بلکه در دهه های گذشته رشد کرده است. امروز پاکستان یک کشور هسته ای به شمار می رود و تولید ناخالص این کشور که در گذشته یک ششم ایران بود در شرایط کنونی از ایران بیشتر شده است.

*واکنش عراق نیز نسبت به اقدام اخیر ایران تند بود و این کشور به شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران شکایت کرد. از سوی دیگر مقامات عراق عنوان کردند سطح روابط خود را با ایران کاهش خواهند داد. ارزیابی شما از روابط ایران و عراق پس از این اتفاق چیست؟

در دنیای امروز هیچ کشوری حاضر نیست تمامیت ارضی اش توسط کشور دیگر حتی اگر کشور دوست باشد نقض شود.نکته مهم روابط ایران با کرد ها بوده که همواره متحد یکدیگر بودند و در مقاطع مختلف در کنار هم قرار داشته اند.این در حالی است که اگر ایران از مسیر دیپلماسی حرکت می کرد بهتر به نتیجه می رسید. هنگامی که دیپلماسی از بین می‌رود کسانی که ارزیابی دقیقی از مناسبات دو کشور ندارند دست به اقدامات می زنند که مناسبات دو کشور را تغییر می دهد.در شرایط کنونی عراق از آمریکا خواسته نیروهای خود را از این کشور خارج کند. این در حالی است که در چنین شرایطی ایران دست به چنین اقدامی می‌زند. در چنین وضعیتی اگر عراق دست به اقدام مناسب نزند نمی تواند در مقابل افکار عمومی داخلی خود پاسخگو باشد.در واقع عراق چاره‌ای به جز این اقدام نداشت.هنگامی که بین دو کشور دوستی و نزدیک وجود دارد یکی از طرفین نباید به خود اجازه بدهد در خاک کشور دیگر دست به اقداماتی خارج از توافقات و تعهدات بزند.