مهفام سلیمان‌بیگی: قدرت مالی پایین بیماران در بازار خدمات دندان‌پزشکی سبب شده است بسیاری از کلینیک‌های دندان‌پزشکی غیراقتصادی باشند. با‌این‌حال پزشکان و فعالان بازار تجهیزات پزشکی می‌گویند ‌وجود مواد قاچاق و غیراستاندارد دندان‌پزشکی نه‌تنها هزینه بیشتری به بیماران ایرانی تحمیل کرده بلکه سلامت آنها را نیز نشانه گرفته است.

 قدرت خرید پایین مردم در بازار خدمات دندان‌پزشکی

در حالی که شاخص پوسیدگی دندان در کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای درحال‌توسعه سالانه رو به کاهش است، آمارها در کشور ما حاکی از آن است که پوسیدگی دندان نسبت ‌به ۲۰ سال گذشته سه برابر شده است. یکی از علل عمده این مسئله تأثیر مستقیم و غیرمستقیم فقر اقتصادی بر سلامت دهان و دندان عنوان می‌شود.

به گزارش ایرنا علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مرداد 1400 گزارش داده بود که «بیشتر از 55 درصد ایرانیان بالای 65 سال دندانی در دهان ندارند و در ۳۰ تا ۴۰ سالگی که سنین برجسته فعالیت اجتماعی است، بین ۱۲ تا ۱۳ دندان در هر فرد از بین رفته است. بعد از ۱۲سالگی هر فرد بین دو تا پنج دندان پوسیده دارد و در مجموع هر شهروند ایرانی حداقل شش دندان پوسیده دارد».

در همین زمینه اخیرا علی تاجرنیا، استاد دانشگاه، رئیس هیئت‌مدیره جامعه دندان‌پزشکی ایران به همشهری گفته است: «از میزان دندان‌های پوسیده هر ایرانی آمار دقیق و جدیدی وجود ندارد، اما باید گفت تعداد دندان‌های پوسیده ایرانی‌ها به نسبت توقعی که از آن می‌رود، زیاد است. البته ما از نظر شاخص سلامت دندان در منطقه، اوضاع بدی نداریم اما وضعیت درجه‌یکی هم نداریم».

او به نقش فشارهای اقتصادی بر بازار خدمات دندان‌پزشکی اشاره کرده و گفته است: «خیلی از کلینیک‌های دندان‌پزشکی عملا دیگر هیچ سودآوری ندارند. میزان درخواست‌ها از دانشگاه‌های علوم پزشکی برای راه‌اندازی کلینیک‌های مختلف از‌جمله کلینیک‌های دندان‌پزشکی به شدت کاهش پیدا کرده است. دندان‌پزشکانی هم که فعال هستند، سعی می‌کنند با راهکارهای مختلف خود را سر پا نگه دارند و خیلی از دندان‌پزشکان، مطب‌های خود را تعطیل کرده و به سراغ کلینیک‌ها رفته‌اند؛ چون مراجعین به کلینیک‌ها از یک حداقل‌های پوشش بیمه‌ای برخوردارند. به همین دلیل خیلی از مردم یا نمی‌توانند خدمات دندان‌پزشکی دریافت کنند و دچار بی‌دندانی می‌شوند، یا تعداد کمی برای دندان خود مراجعه می‌کنند، فقط هم بنا بر ضروریات. مثلا طرف درد شدید دندان دارد و مجبور است که به دندان‌پزشکی مراجعه کند، وگرنه اصلا مراجعه نمی‌کند».

نگاهی گذرا به تعرفه‌های دندان‌پزشکی و مقایسه آن با حداقل دستمزد در ایران نیز حاکی از توان مالی پایین بسیاری از شهروندان ایرانی برای برخورداری از خدمات دندان‌پزشکی است.

در همین زمینه مرکز پژوهش‌های مجلس پاییز امسال در گزارشی به این اظهارات مهر تأیید زده است؛ در این گزارش آمده که بر اساس نتایج آخرین پیمایش هزینه درآمد خانوار در سال 1400 در ایران، سهم خدمات دندان‌پزشکی از کل پرداخت از جیب هزینه‌های سلامت در سطح کل جمعیت 21.14 درصد است. به این ترتیب پس از دارو که سهم 31.84 درصدی دارد، خدمات دندان‌پزشکی در رتبه دوم سهم از پرداخت از جیب قرار دارد. ضمن آنکه در سطح کل جمعیت و خانوارهای شهری، خدمات دندان‌پزشکی سبب بیشترین مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت بوده‌اند.

شاخص هزینه‌های کمرشکن بر اساس روش سازمان بهداشت جهانی، به صورت بالاتررفتن پرداخت‌های مستقیم از جیب 25 درصد از کل هزینه‌های مصرفی و 

40 درصد از ظرفیت پرداخت خانوار تعریف می‌شود.

با تمام این موارد، مواد و تجهیزات نامرغوب دندان‌پزشکی گرفتاری بزرگ دیگری در بازار خدمات دندان‌پزشکی است که هزینه شهروندان را برای این نوع خدمات بالاتر می‌برد؛ در عین اینکه کیفیت خدمات دریافتی به‌شدت نازل است.

 وفور جعل در بازار تجهیزات دندان‌پزشکی

فعالان بازار تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکان در بررسی میدانی «شرق» به وفور به این موضوع اشاره می‌کنند.

در همین زمینه صابر گوگانی، متخصص ارتودنسی و دندان‌پزشک در گفت‌وگو با «شرق» از قاچاق و فروش گسترده مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی می‌گوید.

او توضیح می‌دهد: «بیشتر مواد و تجهیزات تقلبی دندان‌پزشکی به صورت قاچاق چمدانی به کشور وارد می‌شود و جالب اینکه پای تبلیغات این موارد غیراستاندارد و قاچاق به رسانه‌ها هم کشیده است. این در حالی است که برای واردات لوازم پزشکی نیاز به مجوز و استانداردهای متعددی است و اگر فردی این مجوزها و استانداردها را رعایت نکرده باشد، محموله وارداتی در گمرک توقیف می‌شود. ضمن اینکه جابه‌جایی این مواد شرایط و دمای خاصی نیاز دارد تا سلامت باقی بماند».

فعالان بازار تجیهزات پزشکی هم توضیح می‌دهند که بسیاری از مواد دندان‌پزشکی تقلبی و غیراستاندارد از سوی کولبرها و قاچاق چمدانی به کشور وارد می‌شود و از آنجا که واردات این مواد برای دندان‌پزشکان و فروشندگان حاشیه سود بالایی دارد، بعضا برخی دندان‌پزشکان شخصا واردات این مواد ارزان را به کولبرها سفارش می‌دهند.

آنها توضیح می‌دهند که آنچه توسط شرکت‌ها به صورت کالاهای اصلی و مرغوب فروخته می‌شود، حساب‌و‌کتاب دارد و ثبت می‌شود؛ به همین خاطر نمی‌توان کالاهای اصلی را در حجم بالا به شکل غیرقانونی وارد کشور کرد. بنابراین آنچه از مواد دندان‌پزشکی به شکل قاچاق وارد ایران می‌شود، درصد بالایی تقلبی و غیراستاندارد است.

صابر گوگانی، متخصص ارتودنسی و دندان‌پزشک مدعی است که برخی پزشکان و حتی افراد، ذی‌نفع در ارگان‌های متولی واردکننده مواد و تجهیزات جعلی دندان‌پزشکی به کشور هستند و در رسانه‌های غیررسمی و بعضا به‌ظاهر رسانه‌های تخصصی تبلیغات پرسروصدایی برای فروش این مواد قاچاق به راه انداخته‌اند و کالاهای خود را به شکل سفارش‌گرفتن و فروش اینترنتی توزیع می کنند.

او می‌گوید که نهادهای نظارتی نسبت به انجام این تخلفات باید حساس‌تر باشند و گزارش‌های شخصی او درباره فروش قاچاق تجهیزات و مواد دندان‌پزشکی تقلبی به وزارت بهداشت با پاسخ قانع‌کننده‌ای همراه نشده و متولیان به او گفته‌اند که وزارت بهداشت نمی‌تواند موضوع را پیگیری کند، مگر اینکه کسی که کالای تقلبی را خریده شکایت ثبت کند! این در حالی است که ممکن است خریدار اصلا متوجه تقلبی‌بودن کالا نشود.

 مواد تقلبی و افزایش هزینه بیماران

پزشکان به تأثیر طولانی‌مدت مواد تقلبی و غیراستاندارد بر بدن انسان اشاره کرده و می‌گویند این مواد غیراستاندارد می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامتی افراد وارد کند.

بنا بر توضیحات فعالان بازار خدمات دندان‌پزشکی موادی موسوم به لوتینگ جی‌سی هندی در بازار توزیع می‌شود که در پانسمان دندان کاربرد دارد، درحالی که شرکت جی‌سی اصلا در هند کارخانه ندارد پس این کالا صددرصد تقلبی است!

آنها توضیح می‌دهند که اگر مواد دندان‌پزشکی تقلبی باشد، به راحتی از دندان خارج می‌شود و بیمار ناچار است در بهترین حالت برای چسباندن مجدد آن 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان هزینه اضافه انجام دهد یا مثلا در فرایند ترمیم اگر لایه محافظتی تقلبی گذاشته شود، در این حالت عصب دندان از بین می‌رود، آن هم درحالی که بین یک تا دو میلیون هزینه ترمیم دندان است اما یک ماه بعد می‌بینید عصب دندان هم از بین رفته است و بیمار مجددا مجبور می‌شود بین سه تا هفت میلیون دست‌کم هزینه عصب‌کشی و ترمیم بدهد.

 فروش مواد تقلبی با قیمت گزاف

فعالان این بازار همچنین توضیح می‌دهند که عجیب اینکه برخی از مواد تقلبی در بازار با قیمت بالاتری هم فروخته می‌شوند؛ چراکه عدم نظارت دقیق وزارت بهداشت در کارشناسی موجب می‌شود شرکت‌هایی که واردات رسمی و اصل دارند نتوانند با سرعت این کار را پیش ببرند، به طوری که یک شرکت ممکن است 11 مرحله نیاز به تأییدیه داشته باشد و چندین مرحله هزینه‌بر و سخت هم در گمرک پیش‌رو داشته باشد در مقابل اما کسی که مواد فیک و قاچاق می‌آورد هیچ کدام از این مراحل را ندارد. در نتیجه جنسی که اصل و قابل اعتماد است در بازار بسیار کم است و نهایتا در تحت کمبود شدید عرضه جنسی که شرکت اصل آن را با قیمت یک‌میلیون‌و 800 هزار تومان می‌فروشد، گاه به صورت تقلبی در بازار دو‌میلیون‌و 500 هزار تومان هم فروخته می‌شود.

نگاهی به گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که ورود قاچاقی تجهیزات پزشکی بارها در رسانه‌ها مطرح شده است و در همین سال اخیر بارها موارد مختلفی از کشف مواد اولیه و تجهیزات دندان‌پزشکی که به صورت قاچاق وارد کشور شده بودند، گزارش شده است. برای مثال در شهریور امسال فرمانده انتظامی شهرستان ری از شناسایی انبار قاچاق تجهیزات دندان‌پزشکی به ارزش 

۱۵ میلیار تومان در خیابان فدائیان اسلام خبر داد و چند روز بعد فرمانده انتظامی غرب استان تهران کشف محموله دستگاه‌های دندان‌پزشکی قاچاق به ارزش ۱۰ میلیارد تومان را گزارش کرد. در همین ماه جاری نیز فرمانده انتظامی استان البرز از کشف ۶۶۳ کیلوگرم مواد اولیه کاربردی در دندان‌پزشکی که به صورت قاچاق وارد کشور شده بود‌، خبر داد.

*شرق