زیارت جامعه کبیره آموزه بلندِ امام هادی (ع) است و در آن حضرت هادی نگرانِ جامعه ای است که مردم سرسپرده پیشوایی شوند که او مردم خود را به کام آتش میفرستد!

سیره گفتاری و رفتاری هریک از معصومین (ع) یادگار ارزشمند و کار مهم آنان به حساب می آید.

همانطوریکه از حضرت امیر ، نهج البلاغه به یادگار است ، و از حضرت سجاد (ع) صحیفه سجادیه را داریم ، از امام هادی (ع) زیارت جامعه کبیره در شرح “مقام امامت” ، و زیارت غدیریه در شرح “مقام امیرالمومنین” را به یادگار داریم .

و چون فقرات زیارت جامعه و زیارت غدیریه تبیین کننده مقام امام بر اساس وحی است ، پس در واقع امام هادی (ع) مُفسر قرآن در بخش امامت است.

استاد آیت الله جوادی آملی بحق فرمودند: ” ️هر کدام از ائمه(ع) یک آیه یا چند آیه قرآن را تفسیر نمودند ولی وجود امام هادی (ع) کلّ قرآن را تفسیر کرد، چون عترت و قرآن همتای هم هستند.”

در زیارت جامعه کبیره معارف متعددی نهفته است که بجاست به بخشی از آن که در رابطه با چگونگی رابطه امام و مردم است نگاه گذارا داشته باشیم.

سه جلوه ملکوتی از امام

قبل ارائه فقراتی از آن زیارت در رابطه با موضوع این مقاله، بجاست به سه موضوع مهم نگاه گذارا داشته باشیم؛

اولا؛ در اینکه جایگاه امام بسیار شامخ است محل تردید نیست ، در زیارت جامعه میخوانیم آن ذوات نورانی یک مبداء نوری خلقت دارند ؛

“خَلَقَکُم أنوارا فجَعَلَکُم بِعَرشِهِ مُحدِقینَ ، حتّى مَنَّ علَینا فجَعَلَکُمُ اللّه ُ فی بُیوتٍ أذِنَ اللّه ُ أن تُرفَعَ و یُذکَرَ فیها اسمُهُ ؛ – شما را نورهایى آفرید و سپس به صورت حلقه هایى بر گرد عرش خویش قرارتان داد، تا آن که بر ما منّت نهاد و خداوند شما را در خانه هایى قرار داد که خدا رخصت داده تاقدر آنان رفعت یابد و نامش در آنها یاد شود.”

و ثانیا ؛ آنان واسطه فیض الهی هستند که در زیارت جامعه چنین میخوانیم؛ “بکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَبِکُمْ یَخْتِمُ وَبِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَبِکُمْ یُمْسِکُ السَّماَّءَ اَنْ تَقَعَ عَلَى الاْرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ وَبِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَیَکْشِفُ الضُّرَّ ؛ -واسطه شما، باران را فرو مى‌ریزد و به واسطه شماست که آسمان را از اینکه بر زمین افتد جز به اذن او نگه مى‌دارد و به واسطه شما، اندوه را مى‌زداید و سختى را برطرف مى‌کند.”

و ثالثا ؛ علوم وحیانی و معارف ربانی در نزد آنان است و قلب نورانی شان در بردارنده وحی الهی است چنانچه در زیارت جامعه آمده؛ “وَعِنْدَکُمْ ما نَزَلَتْ بِهِ رُسُلُهُ وَهَبَطَتْ بِهِ مَلاَّئِکَتُهُ”

رابطه جامعه و امامت

در ابتدا به این محور باید توجه نمود که ما نمیتوانیم نه تنها از توسلات به ائمه (ع) غفلت ورزیم بلکه نباید از معارف اهل بیت (ع) فاصله بگیریم ، چرا که ناز معنوی و نیاز معرفتی ما در آن ساحت نهاده شده است و دوری از آن ذوات مقدسه ، مساوی با خسارت و خسران است. به این مهم امام هادی (ع) چنین ارشاد فرمودند:

“وَالْبابُ الْمُبْتَلى بِهِ النّاسُ مَنْ اَتیکُمْ نَجى وَمَنْ لَمْ یَاْتِکُمْ هَلَک؛ – امام آن ورودی است که هیچ انسانی از آن برای نجات از مهلکه ها بی نیاز نیست.”

نشانه جامعه ای که با امامت رابطه دارد

مدعیان ارتباط با امام در تاریخ کم نبوده و امروز هم کم نیستند ! چه بسیار افراد و احزاب و گروه هایی که مدعی ارتباط و انس با امامت هستند، اما مگر میشود صِرف ادعا را پذیرفت؟ ادعای ارتباط با امامت از جامعه ای پذیرفته است که در آن جامعه مردم عزیز باشند و از هر گونه ذلتی -معنوی مانند شرک و دروغ و.. و نیز مادی مانند فقر- دور باشند. این درس امام هادی (ع) است که فرمود:

“وَبِکُمْ اَخْرَجَنَا اللَّهُ مِنَ الذُّلِّ وَفَرَّجَ عَنّا غَمَراتِ الْکُرُوبِ وَاَنْقَذَنا مِنْ شَفا جُرُفِ الْهَلَکاتِ ؛ – بواسطه امامت ذلت ها رخ بر میبندد و روزنه امید و فرج باز میشود و راه هلاکت و نابودی مسدود میشود”

آیا در جامعه که هر روز ناامیدی و فقر و گرفتاری و جنگ اعصاب و از بین رفتن اموال عمومی با شنیدن خبرهایی چون کشتار و یا اختلاس به گوش می‌رسد، آیا میتوان گفت در آن جامعه امامت حضور دارد! آموزه مهم امام هادی علیه السلام این است حضور امامت در یک جامعه باید از خود نشانه‌هایی را بروز دهد و از آن جمله این است که در آن جامعه؛ شهروندان باید عزیز باشند ، و در آن جامعه نباید هیچ گونه غم و اندوهی شهروندانش را تهدید کند.

در نتیجه دوری از ذلت شرک و کفر و اعتقادات سفیهانه ، ونیز رفع ناراحتی ها و نگرانی ها خاصیت جامعه ای است در پناه امامت به سر برد.

جامعه و خلاصی از قدرتهای استبدادی و شیطانی

حرکت در مدار امامت ، یک وظیفه مهم است و این حرکت محقق نمیشود مگر اینکه به وظیفه ای که امام هادی در زیارت جامعه تبیین نموده توجه شود و آن این است که امام هادی (ع) جامعه را موظف میداند که خود را از زیر بار سنگین قدرتهای ضد معنویت و قدرتهای استبدادی و قدرتهای شیطانی بیرون کشد و از تمام کسان و گروه هایی که در آشکار و یا نهان آنان انحراف دیده میشود فاصله گرفته و آنان مورد طرد جامعه قرار گیرند، ، بیان امام هادی چنین است ؛

“وَبَرِئْتُ اِلَى اللَّه عَزَّوَجَلَّ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ وَمِنَ الْجِبْتِ وَالطّاغُوتِ وَالشَّیاطینِ وَحِزْبِهِمُ الظّالِمینَ لَکُمْ وَالْجاحِدین لِحَقِّکُمْ وَالْمارِقینَ مِنْ وِلایَتِکُمْ وَالْغاصِبینَ لاِرْثِکُمْ وَالشّاَّکّینَ فیکُمْ وَالْمُنْحَرِفینَ عَنْکُمْ وَمِنْ کُلِّ وَلیجَةٍ دُونَکُمْ ؛ – به درگاه خداى عز و جل از دشمنانتان و از جِبْت و طاغوت ، و از شیطان ها ، و از گروه ستم کننده از آنها به شما ، و منکران حقّ شما ، و روى گردانان از ولایتِ شما ، و غاصبان ارثِ شما ، و شک کنندگان در باره شما ، و منحرفان از راه شما ، و از هر هم راز و همدمى جز شما ، و از هر فرمان روایى جز شما ، و از پیشوایانى که مردم رابه آتش میخوانند بیزارى مى جویم.”

آموزه امام هادی بر این مهم استوار است که جامعه دینی هیچ گاه نباید سرسپرده پیشوایی شود که برای حفظ قدرت، مردم خود را به کام آتش می‌فرستد!

زیارت جامعه در همین موضوع رابطه امامت و جامعه فرازهای دیگری دارد که پرداختن آن را به مجال دیگر می‌سپاریم.

*جماران