پایگاه خبری جماران، سارا معصومی: در هفت روز گذشته از مسکو، پایتخت روسیه تا دوشنبه، مرکز تاجیکستان همه به شمول سیاستمداران، دیپلماتها، هنرمندان، فعالان حوزه های مدنی و سیاسی، کارشناسان و تحلیلگران افغان و غیر افغان از نگرانی های خود درباره وضعیت آینده افغانستان در سایه حکومت خودخوانده طالبان سخن گفتند. این دو نشست اگر نگوییم بی سابقه اما کم سابقه -در دو سال گذشته از بازگشت طالب به قدرت-  در نقد سیاست های این گروه در داخل افغانستان و البته هشدار درباره آینده تعامل بی قید و شرط بازیگران دولتی منطقه ای و فرامنطقه ای با شبه نظامیانی که می گویند مردم افغانستان طالب آنها هستند، برگزار شدند.

روز چهارشنبه برابر با یک آذرماه بود که احمد مسعود رهبر «جبهه ملی مقاومت» افغانستان، محمد محقق رهبر حزب وحدت اسلامی و شماری دیگر از شخصیت‌های مخالف طالبان و مسئولان نظام سابق جمهوری افغانستان در نشستی با عنوان «افغانستان در میان گذشته و آینده» در مسکو، پایتخت روسیه شرکت کردند.

چند روز پس از این نشست در روزهای دوشنبه و سه شنبه شش و هفت آذرماه یازدهمین دور کنفرانس امنیتی هرات با موضوع «بازخوانی افغانستان؛ راه‌کارهای متفاوت» در شهر دوشنبه برگزار شود.

میزبان نخستین نشست در مسکو  سرگئی میرونوف، رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان روسیه بود. برگزار کننده دومین نشست انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان بود. ظاهر امر حاکی از این است که دولت های روسیه و تاجیکستان سهمی در برگزاری این نشست ها نداشتند اما نفس برگزاری این دو نشست با محوریت انتقاد از رویکرد سیاسی ، امنیتی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی طالبان در دو سال گذشته در مسکو و دوشنبه پیامی برای آنها که در ارگ ریاست جمهوری در کابل نشسته یا بر کرسی قدرت در قندهار تکیه داده اند داشت.

برخی کارشناسان درباره نشست مسکو به وجود اختلاف میان وزارت خارجه روسیه و سیستم امنیتی این کشور اشاره کرده و معتقدند که دستگاه دیپلماسی روسیه مخالف برگزاری چنین نشستی ولو غیردولتی اما با مشارکت گروه های مخالف طالبان بوده است. نگرانی از نزدیکی طالبان به ایالات متحده و رایزنی های پشت پرده میان کابل و واشنگتن در چند ماه اخیر، سیستم امنیتی روسیه را نگران بازی جدید طالب به دور از چشم بازیگران منطقه ای کرده است. مخالفان حکومت طالبان در حالی در نشستی در مسکو گردهم آمدند که این کشور پیش از این در نشست‌های دیگر مانند فرمت مسکو از طالبان نیز میزبانی کرده و  و سفارت افغانستان در مسکو را نیز در اختیار آنان قرار داده است.

طالبان در حالی که در دو سال اخیر تلاش کرده در سطح منطقه ای رفت و آمدهای دیپلماتیک به تهران، پکن، مسکو و سایر بازیگران مهم را حفظ و بر تعهد خود به برقراری رابطه دوستانه تاکید کند اما در میدان عمل نتوانسته با منطقه اعتمادسازی کند و نشست مسکو و دوشنبه هرچقدر که آنها را نمادین و نمایشی بخوانند نشان دهنده همین نگرانی است. همزمان برخی کارشناسان این حوزه به ضعیف بودن اپوزیسیون برای مقابله با طالب اشاره کرده و یکی از مهم ترین نقطه ضعف های آن را عدم هدف گذاری واحد و منسجم می دانند.

نشست مسکو و دوشنبه با چند روز فاصله از گزارش فریدون سینیرلی اوغلو نماینده ویژه گوترش (رئیس سازمان ملل متحد) در امور افغانستان درباره وضعیت جاری در این کشور برگزار شد. این گزارش هر چند در حوزه حقوق بشر به شمول حقوق زنان و دختران، خواهان رفع محدودیت های وضع شده توسط طالبان شده و مقررات و قوانین بین المللی را در این مورد یادآوری کرده یا در حوزه سیاسی بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر در افغانستان تاکید کرده اما برخی اشاره های آن به بهبود اوضاع امنیتی در افغانستان یا آنچه مبارزه نسبتا موفق طالبان با داعش خوانده و همچنین خواهان رفع بلوکه از اموال افغانستان شده با انتقادهایی از سوی مخالفان طالبان روبرو شده است. منتقدان این گزارش می گویند که این گزارش اساس و محوریت را بر طالب قرار می دهد و این مسئله نگران کننده است.

در هر دو نشست مسکو و دوشنبه محور انتقادها و توصیه ها واحد و به شمول زیر بود : انتقادهای تند و تیز از رفتار طالبان با زنان، دختران، منتقدان و اقلیت های قومی غیرپشتون، هشدار درباره تبدیل شدن افغانستان به مکانی امن برای گروه های تروریستی و اشاره به حفظ رابطه طالبان با برخی از این گروه ها، انتقاد از خودکامگی سیاسی طالبان،  انحصار قدرت و  مقاومت در برابر تشکیل دولت فراگیر، توصیه به جامعه جهانی و بازیگران مهم منطقه ای و فرامنطقه ای درباره تعامل با طالب یا قدم برداشتن در مسیر به رسمیت شناختن این گروه ، گلایه از فراموش شدن مسئله افغانستان در سطح جهانی و رها کردن زنان و دختران در سیاهچاله ای که طالب به نام دینداری برای آنها ساخته است.

پیام احمد مسعود از مسکو : افغانستان به طالبستان تبدیل شد

در نشست مسکو مهم ترین سخنان از زبان احمد مسعود شنیده شد. رهبر «جبهه ملی مقاومت» افغانستان  با اشاره به سلطه یک گروه قومی بر افعانستان، گفت :  افغانستان به سیاه‌چالی عمیق برای مردم و بهشتی برای تروریسم، افراط‌گرایی و گروه‌های تبهکار تبدیل شده است. زنان افغانستان که نیمی از جامعه این کشور را تشکیل می‌دهند زیر عنوان دین و برداشت غلط از دین به زندگی شبه‌بردگی سوق داده شده‌اند. امروز افغانستان به طالبستان تبدیل شده است اما افغانستان متعلق به یک گروه و یک قوم نیست، بلکه مال همه است. حکومتی که نتواند با مردم خودش در صلح و آشتی باشد، بدون شک با منطقه و دنیا هم  نمی‌تواند در صلح باشد.   طالبان افغانستان را به گونه قرون وسطی مدیریت می‌کنند و توسط تفنگ و به زور خود را بر دیگران تحمیل می‌کنند.  راه‌حل خروج افغانستان از بحران سیاسی برپایی حکومتی مشروع است که مردم خود را در آن سهیم ببینند.

احمد مسعود در بخش هایی از سخنان خود گفت که تلاش کرده مسئله افغانستان از طریق گفتگو حل شود، اما به‌گفته او طالبان هر بار مذاکرات را رد کرده‌اند.

مسعود گزارش اخیر فریدون سینرلی‌اوغلو، نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان را ناکامل و به دور از واقعیت‌های افغانستان خواند و گفت :  این گزارش ضعیف و ناقص است و در صورت تصویب پیشنهاد آن، به وخامت اوضاع در افغانستان منجر خواهد شد.  اولویت‌بندی مسائل افغانستان بدون در نظر گرفتن پیوندهای لازم و ملزوم، در نظر نگرفتن سازوکارهای تضمین‌کننده، نبود پیش‌شرط در پیشنهاد تعامل جهان با طالبان و در نهایت تاکید بر راه‌حل‌های سنتی بدون توجه به تحولات کنونی از بخش‌های نیازمند دقت و بازنگری در این گزارش‌اند. من طرفدار جهت گرفتن افغانستان به نفع هیچ یکی از قدرت‌ها و گروه‌های نظامی دنیا نیستم. ما می‌خواهیم افغانستان با اجماع داخلی و ثبات ملی در همسویی با منطقه و جهان، سیاست دوستی با همه و دشمنی با هیچ‌کس را پیشه کند تا خود را از چرخه شوم خشونت و ستیزه‌جویی بیرون کند.

محمد محقق در سخنرانی خود در این نشست از عدم مشارکت گروه‌های قومی و مذهبی مختلف در حکومت طالبان انتقاد کرد. او ضمن اشاره به سهم ۲۵ درصدی هزاره‌ها و شیعیان در حکومت قبلی افغانستان، افزود که در کابینه فعلی طالبان حتی یک وزیر هم از این اقلیت حضور ندارد.

فوزیه کوفی یکی دیگر از شرکت کننده‌گان این نشست گفت :  پس از حاکمیت دوباره ، طالبان در افغانستان زنان را از حقوق‌شان محروم کرده و حتی اعتراضات مدنی و صلح‌آمیز زنان را هم سرکوب کرده‌اند. طالبان این را ثابت کردند که یک گروه خوب جنگی هستند، اما نه یک گروهی‌که حکومت‌داری را یاد داشته باشد، امروز یک گروه کوچک زنان طالبان را تا اندازه به چالش کشیده است که نه‌تنها طالبان خود این زنان را زندانی می‌کند، بلکه اعضای خانواده‌های شان را نیز با آنان زندانی کرده‌است، اصلی‌که در هیچ دین، فرهنگ و بشریت جای ندارد.  از جامعه جهانی می خواهم که بجای سیاست‌های متناقض مسئولیت خود را در برابر افغانستان ادا کند.

نماینده ایران هم در نشست مسکو اگرچه از طالبان برای تأمین امنیت در افغانستان تمجید کرد اما گفت که آن‌ها اقدام قابل قبولی برای تشکیل حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و گروه‌های سیاسی افغانستان انجام نداده‌اند. تهران بر آمادگی این کشور برای میزبانی نشستی برای بحث در مورد تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان تأکید کرد.

شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در نروژ در بخش هایی از سخنان خود با طعنه به سخنان نماینده ایران گفت که کشورهای همسایه افغانستان بدون «افغانستان باثبات» آرام نخواهند بود.

به گزارش رسانه ها برخی دیگر از شرکت کننده‌گان این نشست بر ایجاد یک حکومت مشروع و آغاز گفتگوهای بین‌الافغانی تأکید کرده و هشدار دادند  که اگر طالبان حاضر به گفتگو نشوند،  آن‌ها مقاومت مسلحانه‌شان را گسترش می‌دهند.

طالبان: مهره های سوخته زنده نمی شوند

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان با انتقاد از برگزاری این نشست در مسکو، از کشورهای همسایه افغانستان خواست در میان افغان‌ها «فتنه» ایجاد نکنند. او در این باره گفت: بعضی کشورها می‌خواهند «مهره‌های سوخته» را دوباره زنده و ایجاد فتنه کنند.روسیه نباید در امور کشورهای دیگر دخالت کند. ما  اعتراض خود را به مسکو منتقل کرده ایم.

دوشنبه، سکوی هشدار به جهان درباره طالبان

کارشناسان سیاسی و امنیتی، مشاوران نهادهای تحقیقاتی و سازمان‌های بین‌المللی، روزنامه‌نگاران و جمعی از نخبه‌گان سیاسی و مدنی افغانستان و جهان در یازدهمین دور گفت‌وگوهای امنیتی هرات که در پایتخت تاجیکستان برگزار شد  با تمرکز بر آینده افغانستان در مورد تعامل جهان با طالبان و پیامدهای آن، وضعیت حقوق بشری به‌ویژه مبارزه علیه آپارتاید جنسیتی در افغانستان گفت‌وگو کردند.

به گزارش هشت صبح ، شماری از سخنرانان این نشست گفته‌اند که طالبان هیچ طرحی برای تعامل با مخالفان سیاسی و جهان ندارند و کشورها نباید با دید امنیتی-  سیاسی با این گروه برخورد کنند. برخی دیگر از حاضران در این نشست معتقدند که طالبان بستر افراط‌گرایی و تروریسم را در منطقه گسترده‌‌ است.

داوود مرادیان، رییس انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، در گفت و گو با خبرنگاران در حاشیه این نشست گفت  که در این نشست ۱۵۰ تن از ۲۵ کشور و سازما‌ن‌های بین‌المللی و ده‌ها تن دیگر از گروه‌های سیاسی شرکت کرده‌اند تا یک راه حل پسا‌طالبانی جست‌وجو کنند. به گفته او  در این نشست از چهره‌های نزدیک طالبان نیز دعوت شده، اما طالبان ظرفیت گفت‌وگو با هموطنان خود را ندارند و در این کنفرانس شرکت نکرده‌اند.

طالبان در جستجوی سلاح هسته ای

رحمت‌الله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی حکومت پیشین، محسن داور، عضو پیشین پارلمان پاکستان، محمد‌حسین جعفریان، نویسنده ایرانی، دیوید سیدنی، دست‌یار سابق وزیر دفاع امریکا و دکتر ایستر زبیری، رئیس تحلیلی سازمان ملل در مورد القاعده و افغانستان از جمله حاضران در این نشست بودند.

شاید یکی از جنجالی ترین سخنان این نشست از زبان  رحمت‌الله نبیل شنیده شد که گفت اطلاعاتش نشان می‌دهد «گروهی از طالبان در حال بررسی چگونگی دست‌یابی به سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی است.» به گفته او، ممکن است طالبان این سلاح‌ها را از پاکستان تهیه کنند یا برای به دست آوردن آن به مهندسان پول بپردازند.

آرزوی بازگشت سربازان خارجی به افغانستان را نداریم

رنگین دادفر سپنتا، وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی حکومت سابق افغانستان، در این نشست گفت که ایالات متحده و ناتو باید نتایج ویرانگر خروج غیر‌مسوولانه خود از افغانستان را بپذیرند. سپنتا با تمجید از مقاومت زنان افزود: مبارزه پر‌فروغ زنان برای رهایی و تحقق حقوق انسانی، پرجلال‌ترین نماد مبارزه برای آزادی و دموکراسی است. طالبان در  نتیجه ناکارایی دولت پیشین و پسامد دگرگونی‌های ساختاری در نظام سیاسی جهانی و ایجابات نوین استراتژیک، بر افغانستان تحمیل شده‌اند. تعامل جهان با طالبان، با نگاه اکثریت مردم افغانستان تفاوت‌های ذاتی دارد و طالبان طرحی برای تعامل با مخالفان خود ندارند و از همه می‌خواهند که با این گروه بیعت کنند. شهروندان ما  از نداشتن استقلال، حاکمیت قانون، امنیت سیاسی و اجتماعی، رشد اقتصادی و برابری فرهنگی و قومی رنج می‌برند.

او ادامه داد : ما به‌خوبی بر این امر وقوف داریم که روزگار گسیل سربازان خارجی به افغانستان به پایان رسیده است و هم هیچ افغان میهن‌پرستی، دیگر چنین آرزویی نخواهد داشت که سربازان خارجی به کشورش بیایند. فقط این طالبان هستند که هزاران نیروی تروریستی جنگی خارجی را در کشور ما جای داده‌اند که در پگاه افغانستان آزادی از سرزمین ما رانده خواهند شد. اما تقاضای مسؤولیت‌پذیری و قبول نتایج ویرانگر خروج غیر‌مسؤولانه نیرو‌های خود را از افغانستان باید ایالات‌ متحده و ناتو بپذیرند. تقاضای همکاری سیاسی و دیپلماتیک در عرصه بین‌المللی در راستای رفع نتایج توافق یک‌جانبه با طالبان در غیاب نماینده‌گان افغانستان، امری درست است و جهان باید آن را جدی بگیرد.

مشاور امنیت ملی سابق افغانستان گزارش هماهنگ‌کننده دبیر کل سازمان ملل متحد را سفید‌نمایی طالبان عنوان کرد و افزود که این گزارش از منظر تئوری حل منازعه در‌خور توجه است، اما در آن به‌ جای بازتاب «سیاست‌های وحشت‌بار و ظالمانه» طالبان به مطالبی اشاره شده که با در‌نظر‌داشت اعمال آپارتاید جنسیتی نمی‌تواند اهمیت داشته باشد.

او در بخش های پایانی این سخنرانی گفت : در این‌جا می‌خواهم چند سخن هم با همسایه‌گان کشور ما داشته باشم. ما می‌خواهیم کشوری آزاد و بی‌طرف باشیم؛ کشوری که در خانه خود صلح داشته باشد، با جهان و همسایه‌گان خود نیز در صلح زنده‌گی کند. افغانستان به تنهایی نمی‌تواند به صلح پایدار و پیش‌رفت اقتصادی دست یابد؛ صرفا با همگرایی منطقه‌ای است که می‌توانیم بر عقب‌مانده‌گی اقتصادی و اجتماعی غلبه کنیم و هم کشور خود را در همکاری با همسایه‌گان خود به یک کانون صلح و امنیت تبدیل کنیم.

جهان در تعامل با طالبان زنان را فراموش کرده‌‌اند

«آپارتاید جنسیتی؛ از سخن تا اتخاذ راهکارهای موثر» یکی از پنل های این نشست دو روزه بود که در آن   شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در ناروی، الیسا یاماموتو، مشاور ارشد حقوقی و سیاسی شورای آتلانتیک امریکا، بشرا گوهر، فعال حقوق زنان از پاکستان و پرویز کاوه، رییس اجراییه روزنامه ۸صبح، در مورد وضعیت زنان و آپارتاید جنسیتی صحبت کردند.

آلیسا یاماموتو گفت که اگر آپارتاید جنسیتی در معاهده جنایات علیه بشریت تدوین شود، قربانیان می‌توانند عاملان آن را وادار به پاسخگویی کنند.

بشرا گوهر، عضو سابق پارلمان پاکستان، با ستایش از مبارزه زنان افغانستان، تاکید کرد که زنان افغانستان نه‌تنها برای حقوق خود، بلکه برای حقوق زنان در منطقه و فراتر از‌ آن مبارزه می‌کنند و باید شجاعت آنان را تمجید کرد.

شکریه بارکزی خطاب به کشورها گفت‌: آن‌چه امروز مردم افغانستان تجربه می‌کنند، نتیجه تصمیم‌گیری‌های نادرست شما در قبال این کشور است. به گفته او، جهان در تعامل با طالبان زنان را فراموش کرده‌‌اند و باید زنان در معادلات بزرگ سیاسی به نیابت از مردم افغانستان جا داده شوند.

پرویز کاوه، رییس اجرایی روزنامه ۸صبح، در این نشست گفت: مبارزه با آپارتاید جنسیتی چیزی نیست که فقط ما برای آن روی خواهران‌‌مان حساب کنیم. ما نیز بخشی از این مبارزه هستیم.

طالبان حوصله ایران و جهان را سر برده است

اسماعیل خان، فرمانده پیشین جهادی در این کنفرانس  گفت که نه تنها حوصله ایران که حوصله جهان در قبال طالبان سر رفته است. او افزود :  جهان با مشاهده سیاست طالبان و وضعیت افغانستان جرات نمی‌کند به طالبان مشروعیت بدهد زیرا عواقب این کار سنگین خواهد بود. طالبان با کوبیدن بر طبل استبداد، صرفا پایه‌های مقاومت را در منبرها، مساجد و خانه‌ها مستحکم‌تر خواهد ساخت. مقاومت، استبداد را از پا خواهند انداخت. مقاومت نخست کشور بر پایه همین ادبیات استوار ماند و به‌پیش رفت. مقاومت امروز نیز بر همین باور است. طالبان از مخالفان خود می خواهد که برای زنده ماندن با این گروه بیعت کنند. در ۸۰۰ روز حاکمیت طالبان بیکاری و فقر به اوج خود رسیده است. طالبان با اسکان مهاجران پاکستان در شمال افغانستان، در صدد تغییر ترکیب جمعیت و توسعه ناامنی در شمال کشور است. در جریان حاکمیت طالبان ده‌ها هزار «مدرسه انتحار پرور» در افغانستان تاسیس شده که امنیت کشورهای منطقه را نیز به خطر می‌اندازد.

کمک مالی به طالبان یک شکست سیاسی فاجعه بار است

دکتر ایستر زبیری، رئیس تحلیلی سازمان ملل در مورد القاعده و افغانستان، گفت: هیچ تفاوتی بین طالبان دهه ۹۰ و اکنون وجود ندارد.

مایکل سمپل، معاون نماینده پیشین اتحادیه اروپا برای افغانستان، در این نشست گفت که سازمان‌های کمک‌کننده‌ بین‌المللی نباید از طالبان حمایت کنند. او افزود‌: تشخیص کمک‌ها و جلوگیری از رسیدن آن به ‌دست افراط‌گرایی، ضروری است. ۲.۳ میلیارد دلار کمک برای یک گروه افراط‌گرا، شکست سیاسی فاجعه‌بار است.

محسن داور، عضو پیشین پارلمان پاکستان و از رهبران جنبش حفاظت از پشتون‌ها، در این نشست گفت: طالبان با زور تفنگ آمدند و باید با زور تفنگ بروند.

مایکل روبین، عضو ارشد موسسه اینترپرایز امریکا، در این نشست گفت که اشتباهات جامعه جهانی می‌تواند ناخواسته به طالبان مشروعیت ببخشد و این توان‌مندسازی افراط‌گرایی است.

طالبان : مخالفان سیاسی ما  مانند خانواده شاه سابق ایران سرگردانند

همزمان با دومین روز نشست امنیتی هرات در تاجیکستان، مشاور امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان از مخالفان سیاسی این گروه انتقاد تند کرد. ذاکر جلالی روز سه‌شنبه در شبکه اکس مدعی شد که گروه‌های مخالف محبوبیت ندارند و این یک «فرصت سیاسی» برای طالبان است. ذاکر جلالی با تشبیه سرنوشت مخالفان به شاه ایران، گفته آنها مثل خانواده شاه سابق ایران سرگردانند.

او در شبکه اکس نوشت: یکی از فرصت‌های سیاسی امارت این است که دشمنان آن در وطن منفور هستند، جاسوسان بین‌المللی هستند و به هیچ ارزش دینی و ملی پایبند نیستند.

او به شرکت‌کنندگان نشست‌های اخیر در مسکو و دوشنبه و رسانه‌ها بیشتر تاخته و آنها را به «خدمتگذاری برای امریکا، فرانسه و اسرائیل» متهم کرده است.

طالبان : ما پیروز شدیم و حکومت فراگیر برای برنده معنا ندارد

شیرمحمد عباس ستانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه طالبان نیز در واکنش به نشست های برگزار شده در مسکو و دوشنبه گفت که «وزارت‌ها را بر اساس قومیت تقسیم نمی‌کنیم؛ حکومت فراگیر در کشورهای همسایه نیز وجود ندارد.»

او در مصاحبه با تلویزیون ملی تحت اداره طالبان با لحن تهدیدآمیزی گفت سیاستمدارانی که هفته گذشته در مسکو جمع شدند، در گذشته «در بخش‌های مختلف دولت کار کردند و هر کدام دوسیه‌های مختلف دارند.»

ستانکزی در ادامه افزود که مخالفان طالبان «آن طور که انتظار داشتند از نشست مسکو هیچ چیزی به دست نیاوردند.» او از روسیه خواست که به گروه‌های مخالف «اهمیت ندهد و وقت خود را هدر ندهد.»

معین سیاسی وزارت خارجه طالبان هم‌چنین اضافه کرده که هیچ کشوری از مخالفان طالبان حمایت نمی‌کند و گروه‌های مخالف در مقایسه با سال ۲۰۰۱، در موقعیت ضعیفی قرار دارند. او از احمد مسعود و دیگر چهره‌های سیاسی ضد طالبان خواست که به افغانستان برگردند و با طالبان گفت‌و‌گو کنند. با این حال، او تأکید کرد که طالبان مخالف تشکیل حکومت فراگیر اند. زیرا، این گروه پیروز شده و مانند دیگر کشورها حکومت خود را ساخته است. ستانکزی گفت که در امریکا و کشورهای همسایه حکومت ائتلافی وجود ندارد.

عباس ستانکزی گفت: در هر کشوری وقتی جناحی از طریق انتخابات یا راه‌های دیگر به قدرت می‌رسد، حکومت خود را تشکیل می‌دهد. طالبان ۲۰ سال مبارزه کرده است، حالا که به قدرت رسیده افراد خود را در پست‌های بزرگ گمارده است. اگر منظور شان این است که وزارت‌ها به اقوام معین داده شود، این مشکل افغانستان را حل نمی‌کند. حکومت‌های ائتلافی در افغانستان همواره ناکام بوده اند.

از مسکو تا دوشنبه ، از دوحه 2 تا واشنگتن چه خبر است؟

گروه های متعدد مخالف طالبان از چه قدرتی برای تاثیرگذاری بر آنچه در میدان تحولات افغانستان می گذرد، برخوردار هستند؟ چرا روسیه برای نخستین بار میزبانی از نشست مخالفان طالبان را برعهده گرفته است؟ محسن روحی صفت، دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و تحلیل گر ارشد مسائل منطقه در پاسخ به این سوال ها و  درباره پیام نشست مسکو به جماران می گوید: در نشست مسکو با حضور مخالفان طالبان و چهره های سیاسی حکومت پیشین افغانستان، حاضران به دنبال نقشه راه جدیدی برای حل مشکلات افغانستان هستند . فضای جهانی هم تا حدودی نسبت به قبل متفاوت شده و رهبران مخالفان طالبان به شکل جدی در این نشست شرکت داشتند. احمد مسعود که به عنوان محور مخالفان طالبان در این نشست حضور داشت در حاشیه آن  با مقام های سیاسی روسیه ملاقات هایی داشته و امیدوار است که بتواند در صحنه سیاسی پیرامون افغانستان تاثیر گذار باشد.  این کنفرانس در زمانی برگزار شد که دو جریان دیگر هم همزمان در حال پیگیری رویکردهایی البته متفاوت در قبال تحولات افغانستان هستند. نخستین جریان به دنبال برگزاری فرمت دوحه دو است که قرار است پیگیر وعده هایی شود که طالبان در توافقنامه دوحه اول به انجام آنها متعهد شده بود اما پس از به قدرت رسید همه را فراموش کرد. در راس این رویکرد، زلمی خلیل زاد و نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان هستند که به  دنبال اصلاحاتی در داخل طالبان هستند . در دوحه دو برخی مفاد انجام نشده دوحه یک پیگیری می شود. در کنفرانس دوحه قرار بود که رهبری دولت موقت به طالبان سپرده شود و 20 تا 30 درصد هم از گروه های مخالف در دولت موقت شرکت داشته باشند و سپس در مرحله بعد  انتخابات صورت بگیرد.  این روند با فرار اشرف غنی بر هم خورد و دولتی که در کابل مستقر شد چارچوب و شکل قانونی به خود نگرفت بلکه طالبان کابل را تصرف کردند . در نتیجه این روند  نه پارلمان نه قانون اساسی و نه انتخاباتی وجود دارد و ظاهرا طالبان به این قبیل موضوعات توجه و علاقه ای ندارند. زلمی خلیل زاد و نماینده ویژه دبیرکل به دنبال این هستند که در قالب دوحه دو ، ویترین قانونی که مورد قبول جهانی باشد و به نوعی برای طالبان مشروعیت زایی کند، فراهم کنند. روند دیگری هم توسط سمیع سادات، ژنرال سه ستاره و فرمانده نیروهای ویژه ارتش پیشین افغانستان پیگیری می شود. او و شماری از ژنرالان، سیاستمداران و اعضای نیروهای امنیتی پیشین افغانستان تشکل سیاسی و نظامی جدیدی را به نام «جبهه متحد افغانستان» در آمریکا ایجاد کرده و اخیرا هم سخنرانی در کنگره آمریکا داشته است. این جبهه جدید عملیاتهای نظامی را علیه طالب در برخی مناطق شمال افغانستان و نزدیک به کابل انجام داده است.

اعتماد به نفس مخالفان طالبان احیا شد

محسن روحی صفت در ادامه با به شدن گرفتن تحرکات احمد مسعود اشاره کرده و می گوید:  قبل از نشست مسکو ، احمد مسعود سفرهایی به اروپا داشت.  او در پارلمان اروپا سخنرانی کرد، جلساتی در فرانکفورت، آمستردام و استانبول داشت . از این تحرکات می توان نتیجه گرفت که موضوع افغانستان و مخالفان طالبان در حال داغ شدن است و  تعاملات متعددی میان بازیگران جهانی و مخالفان طالبان شکل گرفته است.  در آخرین مورد  شاهد برگزاری نشست امنیتی هرات بودیم که امسال در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد و همه رهبران مخالف طالب در آن حضور جدی و فعال داشتند و سخنرانی های مهمی هم ایراد کردند.  به نظر می رسد پس از دو سال که از حضور طالبان در قدرت می گذرد اعتماد به نفس رهبران مخالف طالب احیا شده و آنها هم خود و هم یکدیگر را پیدا کرده اند و تلاش می کنند فصل مشترکی در دیدگاه های خود نسبت به طالبان پیدا کرده و آن را به عنوان محور اولیه همکاری انتخاب کنند.  این نشست ها در واقع نتیجه بسیار مهمی خواهد داشت و فهم مشترکی از موضوع افغانستان و تحولات آن برای مخالفان طالبان ایجاد می کند . آنها با تکیه بر این فهم مشترک می توانند برنامه ریزی کرده و اقدام های خود را در مخالفت با طالبان هماهنگ کنند.

رفتار طالبان، مخالفان را با هم متحد کرد

دیپلمات پیشین ایران در افغانستان با اشاره به اینکه این مخالفان در ابتدا رویکرد گفت و گو با طالب را برگزیده بودند، افزود :  در نخستین اطلاعیه هایی که جبهه مقاومت ملی افغانستان پس از سقوط کابل و روی کار آمدن طالب صادر کرد؛  تکیه بر گفت و گو با طالب برای حل مشکل افغانستان بود. آنها اشاره ای به عملیات مسلحانه نمی کردند و  حتی برخی کشورها مانند انگلستان هم به صورت علنی در بیانیه های خود هرگونه عملیات نظامی را در افغانستان نامشروع جلوه می دادند. اکنون پس از دو سال و نیم که تعامل های زیادی میان طالبان و گروه های مخالف انجام شد معلوم شد که طالبان به هیچ نوع مشارکتی با گروه های مخالف تن نمی دهند، به هیچ نوع چهارچوب مشروع زا مانند قانون اساسی انتخابات پایبند نیستند ، انحصار طلبی قومی خود را حفظ می کنند،  دیدگاه های بسته مذهبی خود را بر همه اقشار متنوع و متکثر جامعه افغانستان تحمیل می کنند. لذا اندک اندک این فصل مشترک برای همه مخالفان طالبان پیدا می شود که راهی جز اتحاد و مقابله با طالب نیست.

روسیه نگران ضربه های وارده از جانب افغانستان است

دیپلمات پیشین ایران در پاکستان با اشاره به اینکه احتمال دارد نشست مسکو در سالهای آتی تکرار شود، گفت: با وجود آنکه از طالبان برای شرکت در این نشست دعوت شده بود اما آنها در آن شرکت نکردند و به اعتراض خود را به سفیر روسیه در کابل اعلام کردند. روس ها در موضوع امنیت آسیای مرکزی و مرزهای خود بسیار جدی هستند و تعللی در این قبیل موضوعات به خرج نمی دهند. مسکو احساس می کند  که مرزهای جنوبی در آسیای مرکزی می تواند محل نفوذ نیروهای افراطی برای برهم زدن آرامش و امنیت در کشور های آسیای مرکزی باشد . در نتیجه همین نگرانی ها، روسیه فعال تر از سایر کشورها در موضوع افغانستان پا به میدان گذاشته چرا که افغانستان را محلی می دانند که می تواند از آن محل،  ضرباتی متوجه امنیت روسیه شود. البته باید تأکید کنم که حتما موضوع افغانستان ، موضوعی است که در تعامل میان مسکو، تهران، پکن، دهلی،  اسلام آباد و واشنگتن و سایر کشورهای مهم می تواند به نتیجه و راه حلی برسد.

روحی صفت با اشاره به حضور نماینده جمهوری اسلامی ایران در این نشست گفت: در این نشست نماینده ایران یکی از کارشناس های سفارت بود که ضمن اعتراض به طالبان در موضوع عدم تشکیل دولت فراگیر، بر بقیه جهات مثبت طالبان صحه گذاشت و همین موضع گیری او با اعتراض یکی از روحانیون شیعه افغان حاضر در نشست روبه رو شد. این روحانی شیعه در واکنش به سخنان نماینده ایران به محدودیت هایی که در دو سال گذشته بر شیعیان در افغانستان تحمیل شده اشاره کرد.

انتقاد از سیاست آمریکا، وجه اشتراک اپوزیسیون افغانستان

دیپلمات پیشین ایران در افغانستان با اشاره به فعال شدن مخالفان طالبان در خارج از کشور گفت: این تحول در حالی صورت گرفته که ایالات متحده اندک اندک وارد فاز انتخاباتی سال 2024 می شود لذا بعید است که تا پس از انتخابات در آمریکا، تغییر و تحولی در رویکرد این کشور در قبال افغانستان شکل بگیرد. البته این تحرکات می تواند تاثیر مهمی در اتخاذ سیاست های دولت آتی آمریکا پس از انتخابات داشته باشد  در هر صورت وضعیت فعلی افغانستان مورد اعتراض بسیاری از رهبران افغانی است و بسیاری از آنها منتقد رویکردهای آمریکا نسبت به مسئله افغانستان هستند و در همین نشست ها هم انتقادهای خود در این باره را با صدای بلند اعلام کردند.  اگر روندهای مختلفی که در سطح بین المللی راجع به افغانستان از مسکو تا دوشنبه و همچنین پایتخت کشورهای اروپایی در جریان است در یک نقطه مشترک با هم تلاقی پیدا کند آنگاه می توان انتظار تحولی در موضوع افغانستان و همچنین تجدید نظر در رویکرد آمریکا نسبت به این کشور را داشت.

تلاقی نارضایتی داخلی با حمایت خارجی، شاه کلید تحول جدید

روحی صفت در ادامه با اشاره به تاریخ پربحران افغانستان گفت: همیشه این بحران ها در مقاطعی با موضوعات خارجی ارتباط پیدا کرده است.  در گذشته انگلستان، روسیه، امریکا یا پاکستان دخالت هایی در افغانستان داشتند و تلاقی این دخالت خارجی با نارضایتی های داخلی منجر به تحولات سیاسی در حاکمیت افغانستان  شده است.  در این 50 سال گذشته هر نظام سیاسی که در افغانستان تغییر کرده در چارچوب همین تحولات بوده است. اکنون با توجه به سیاستی که طالبان در پیش گرفتند و در سایه آن ، یک اقلیت همه شئونات اکثریت را در چنبره و انحصار خود قرار داده ، نارضایتی های داخلی در حال گسترش است.  عدم تشکیل دولت فراگیر، شاه بیت چنین وضعیت نامساعد داخلی است. افرادی که در داخل افغانستان هستند منتظر حمایت های خارجی برای هرگونه تحول هستند. اگر این نوع روندهایی که در خارج از کشور میان مخالفان طالبان در جریان است در یک نقطه با خواست های داخلی تلاقی پیدا کند،  می تواند تحول سیاسی را در افغانستان به وجود آورد.