دکتر بابک نگاهداری امروز در نشست نخبگان تحقیقات و مرجعیت علمی در محل وزارت بهداشت با اشاره به این موضوع که باید مجموعه زیست بومی‌های بیرون از مجموعه زیست بوم علوم و فناوری مورد توجه قرار گیرند، گفت: تغییر و تحول نیاز به اصلاح در بینش‌ها و منش‌ها داریم. بینش‌ها و منش‌هایی که خارج از زیست بوم علم و فناوری هستند اهمیت دوچندان دارند.

وی با بیان این پرسش که مرجعیت علمی چرا در جهان امروز مهم است، گفت: از ۱۹۵۰ دنیا وارد عصر دانایی شده و مفاهیمی چون دانش بنیان جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند و قدرت به سمت علم و دانش پیش می‌رود. ثروت کشورها در فروش دانش و صادرات مالکیت فکری است. هر کشوری که از مرجعیت علمی برخوردار باشد پیشرو نیز است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به تحولات اقتصادی دنیا و حرکت به سمت اقتصاد هوشمند، گفت: حتی حکمرانی هم به سمت حکمرانی هوشمند در حرکت است و قدرت و سیاست هم دانش بنیان شده اند. همه این موارد به این دلیل است که مرجعیت علمی یک ضرورت است.

وی افزود: پرسش دیگر این است که چرا مرجعیت علمی برای ایران اسلامی مهم‌تر است. در نظریه حکمرانی اسلامی آنچه مهم است این است که احکام اسلامی باید زمینه رشد علمی و عقلی افراد جامعه را فراهم کند. در نظام غربی، مبنا اقتصاد است اما در نظام اسلامی هر کار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی وقتی ارزش دارد که منجر به تربیت انسان‌های متعالی شود. در نظام اسلامی که مرجعیت و راهبرد آن علم است، ولی فقیه حاکم است از همین رو مرجعیت علمی اهمیت بیشتری می‌یابد.

نگاهداری گفت: ما هر چقدر نهاد علم را به نهاد راهبری جامعه نزدیک تر کنیم به عبارتی در بستر دینی حرکت کرده ایم. این نگاه رفیع به علم و نهاد علم منجر به این می‌شود که اگر نظام غربی می‌خواهد جامعه را به کارخانه بدل کند نظام اسلامی جامعه را به مدرسه و دانش نزدیک می‌کند.

وی اظهار داشت: زیست بوم علمی کشور در سال‌های اخیر تقویت شده است. در این سال‌ها ما در باشگاه ۲۰ کشور پیشرو در تولید علم قرار گرفته ایم. با وجود اینکه یک درصد جمعیت جهان را داریم اما ۳ درصد جمعیت محقق جهان را دارا هستیم. در برخی رشته‌ها بسیار سرآمد هستیم و در شاخص استناد به ازای هر مقاله در رتبه ۱۴ دنیا هستیم. در شاخص‌های مرتبط با نهاد علم افتخارآفرین هستیم و ۱.۹۶ درصد تولید علم جهان را در اختیار داریم.

شاخص‌های پایین همکاری میان زیست بوم علم و فناوری با سایر بخش‌ها

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: اما آنچه به اثربخشی و بهره وری علم بر می‌گردد و مردم باید تأثیر پیشرفت‌های علمی را ببینند شاخص‌ها پایین‌تر از حد جهانی است. به عنوان نمونه شاخص همکاری علمی در کشور ما پایین است. در واقع جایی که باید همکاری میان زیست بوم علم و فناوری با سایر بخش‌ها وجود داشته باشد، شاخص‌ها پایین است.

وی با اشاره به چالش‌های موجود در زمینه تعامل زیست بوم حکمرانی و زیست بوم علم و فناوری گفت: در بحث حکمرانی نقطه قوت کشور ما مقام معظم رهبری است. هیچ کس را مانند ایشان نمی‌یابید که به موضوع علم و فناوری تاکید کرده باشند. سران سه قوه نیز انصافاً در زمینه‌های مرتبط تأکیدات خوبی داشته اند.

برنامه هفتم توسعه همچنان در عصر صنعتی گرفتار است

نگاهداری افزود: اشکال در حلقه میانی مدیران کشور است، بوروکرات های سنتی که در سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور استخدامی و وزارتخانه‌ها هنوز به حکمرانی دانش بنیان اعتقاد لازم را ندارند. نمونه بارز آن برنامه هفتم توسعه است. برنامه هفتم توسعه همچنان در عصر صنعتی گرفتار است. نظام برنامه ریزی نیاز به تحول به سمت دانایی محوری دارد.

وی خاطرنشان کرد: دومین پیشران زیست بوم علم و فناوری، نیروی انسانی نخبه است. جریانی در جهان به راه افتاده که سعی دارد همه بهترین‌ها را از سراسر جهان با بهترین حقوق و امکانات جذب کند. این جریان خطرناکی است، افسران، سردمداران و سرمایه اجتماعی پیشرفت باید مورد توجه قرار گیرند.

موجی مهاجرتی که رخ داده خطرناک است

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: موجی مهاجرتی که رخ داده خطرناک است. ما باید حضور نخبگان و سرمایه‌های انسانی را در عرصه عمومی تقویت کنیم. حکمران با استاد دانشگاه فرق دارد. استاد دانشگاه امکان آزمون و خطا دارد اما حکمران اگر خطا کند به دلیل اثری که بر جامعه می‌گذارد قابل جبران نیست.

وی تاکید کرد: ضرر خروج نخبگان از کشور سه برابر درآمد نفتی کشور است. این میزان ضرر باید برای کشور مهم باشد. ما باید برای نخبگان و سرمایه‌های انسانی فرش قرمز پهن کنیم و هر کس که دلسوز ایران و انقلاب است باید برای نگهداشت نخبگان کار کند.

نگاهداری با اشاره به موضوع بودجه به عنوان یکی از چالش‌های مهم زیست بوم علم و فناوری گفت: عدم تحقق بودجه به عدم تأمین زیرساخت‌ها در علم و فناوری منجر شده است. در برنامه‌های توسعه بر روی سهم سه درصدی بودجه تحقیق و فناوری از تولید ناخالص داخلی تاکید شده اما در این سال‌ها هیچگاه به یک درصد هم نرسیده است.

وی مجموعه قوانین و اسناد بالادستی را از دیگر موارد پشتیبان مرجعیت علمی برشمرد و گفت: مساله محوری باید در تحقیقات مدنظر قرار گیرد. البته در نظام سلامت شرایط بهتری از تحقیقات مساله محور داریم.

باید نظام نشر ملی در حوزه تحقیقات ایجاد کنیم

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس نظریه پردازی و خلاقیت را از دیگر چالش‌های زیست بوم علم و فناوری برشمرد و گفت: باید نظام نشر ملی در حوزه تحقیقات ایجاد کنیم. این نظام نشر ملی مبتنی بر اولویت‌های مسائل و نیازهای خودمان باشد و در این صورت می‌تواند پاسخگوی نیاز ما باشد.

شور آینده سازی، شعور مسئولیت اجتماعی و شرف میهن دوستی در جوانان ایجاد نکرده ایم

وی تربیت تک ساحتی را یکی از موانع توسعه زیست بوم علم و فناوری دانست و گفت: شور آینده سازی، شعور مسئولیت اجتماعی و شرف میهن دوستی را کمتر در جوانان ایجاد کرده ایم. اینکه سرمایه‌های انسانی خیلی راحت مسیر مهاجرت را در پیش می‌گیرند به ضعف تعلیم و تربیت در کشور برمی گردد. وقتی یک جبهه باطل با امکانات کامل وجود دارد و یک جبهه حق با امکانات ضعیف، جای جبهه‌ها که عوض نمی‌شود، باید ماند و امکانات آن را تقویت کرد.

نگاهداری گفت: نکته مهم این است که تعریف واحدی از مرجعیت علمی وجود ندارد. باید به موقع به فناوری‌های نوین ورود کنیم تا بتوانیم در این حوزه‌ها به مرجعیت علمی دست یابیم. دیگر اینکه باید به حوزه‌های تخصصی که در آن سرآمد هستیم به صورت ویژه‌تر وارد شویم. نمونه‌های آن در حوزه علوم پزشکی، سلامت معنوی، طب اسلامی و سایر تحقیقات مبتنی بر اقتضایات است.

*مهر