بیست و چهارم آذر ماه مصادف است با چهلمین سالروز صدور فرمان هشت ماده ای امام خمینی (س)؛ اما نکته مهم این است که چه شرایطی امام را بر آن داشت تا این فرمان را صادر کنند.

مفاد فرمان هشت ماده‌ای در واقع به رسمیت شناختن حقوق افراد در جامعه و حاکمیت قانون است و فقدان این دو، از مشکلات تاریخی نظام سیاسی در ایران به شمار می رود.

آیت الله قربانعلی دری نجف آبادی،  نماینده ولی فقیه و امام جمعه اراک، نماینده مجلس خبرگان رهبری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، وزیر اطلاعات در سال ابتدایی دوره اصلاحات(1376-77) و یکی از مقامات سابق قضایی است که از جمله مسئولیت های مهم وی در قوه قضاییه می توان به دادستانی کل کشور، رییس دیوانعالی کشور، مشاورعالی قوه قضاییه و دبیر هیئت عالی گزینش و ... اشاره کرد.

آیت الله دری نجف آبادی در این گفت و گو دیدگاه های خود را درباره تبیین فرمان هشت ماده ای امام، ارائه و تاکید کرد که الحق و الانصاف این دستورات از آن تاریخ تا امروز مثل چراغ روشنی برای ملت شریف ماست و اگر سهل‌انگاری و غفلتی باشد، مربوط به ما مسئولان است، لذا ما باید سهل‌انگاری‌ها و غفلت‌ها را کنار بگذاریم و مردم شریف خود را به حقوق خود که قانون اساسی بیان کرده آگاه کنیم. در مقام اجرا هم قضات و کارگزاران دیگر با تمام وجود سعی کنند تا به وظایف شرعی و قانونی انجام دهند.

مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با نماینده ولی فقیه در استان مرکزی و امام جمعه اراک در پی می آید:

درباره فرمان هشت ماده‌ای حضرت امام و اهمیت و تأثیرات کاربردی آن توضیح دهید.

ایام نورانی شهادت حضرت زهرا(س) را گرامی می‌داریم. همچنین یاد امام بزرگوار، شهدای انقلاب، شهید سلیمانی، شهید ابومهدی المهندس، شهدای امنیت، شهدای مقاومت، شهدای سلامت، شهدای بین‌الملل اسلامی و علما و بزرگان و ابراری که به همت آنها انقلاب اسلامی به ثمر رسید را گرامی می‌داریم.

در تاریخ 24 آذر 1361 شمسی امام راحل فرمان مقدسی را در هشت ماده خطاب به قوای قضائیه و مجریه صادر کردند. این فرمان در کتاب صحیفه نور جلد هفده، صفحه 105 به تفصیل در سه صفحه آمده است و مانند سایر پیام‌های نورانی امام امروز هم درخشان، روشنگر و راهنمای جامعه می‌باشد. این فرمان امروز نیز برای قضات، کارگزاران نظام اسلامی و مردم برای انجام وظیفه و خدمت چراغ روشنی است.

خوشبختانه در تاریخ دهم اردیبهشت 1380 هم مقام معظم رهبری درباره مبارزه فساد، فرمان هشت ماده‌ای صادر کردند که برای سلامت نظام اداری، نظام قضائی و اجتماعی ما بسیار ارزشمند است و چه بسا این دو فرمان مکمل یکدیگر و در یک راستا هستند و آن تحقق عدالت اجتماعی، سلامت نظام قضائی، سلامت نظام اداری، سلامت سیستم‌های حاکمیت و رابطه آنها با مردم و رابطه مردم با آنها بر اساس عدالت، انصاف، امنیت، سلامت و تحقق آرمان‌های مقدس علوی، ولوی و فاطمی علیهم السلام است.

فرمان هشت ماده‌ای که حضرت امام برای متصدیان امور بعد از سقوط طاغوت صادر فرمودند درباره تأکید بر تهیه قوانین شرعی و تصویب و ابلاغ آنها با دقت و سرعت لازم مخصوصا در زمینه مسائل قضائی برای اداره جامعه اسلامی است و تأکید بر اینکه احکام اسلامی نباید تأخیر بیفتد و تعطیل شود، و نباید حقوق مردم ضایع شود و با اجرای صحیح احکام اسلامی، تصویب و ابلاغ و اقدام به جا، حقوق مردم صد در صد تضمین گردد. رسیدگی به امر قضائی و غیر قضائی در دادگاه‌های صالحه با قضات صالح از موارد دیگر است.

در فرمان هشت ماده‌ای امام آمده که کسی حق ندارد بر خلاف قانون و مقررات در هر شرایطی تخلف کند؛

افراد حق ندارند خودسرانه کار خلافی انجام دهند و به مال و جان و ناموس مردم، تعدی و تجاوز کنند

همچنین در این فرمان آمده است که کسی حق ندارد بر خلاف قانون و مقررات در هر شرایطی تخلف کند و هر تخلفی که برخلاف قانون انجام گیرد قابل تعقیب و پیگیری قضائی خواهد بود. افراد حق ندارند خودسرانه کار خلافی انجام دهند و به مال و جان و ناموس مردم، تعدی و تجاوز کنند، و در صورت انجام خلاف قانون قابل تعقیب پیگیری حقوقی و قضائی هستند و باید مجازات شوند. اگر حقوق مردم را ضایع کردند، باید جواب بدهند و پاسخگو باشند، حقوق مردم را جبران کنند؛ در احکام تکلیفی، مجازات؛ و در احکام وضعی، جبران خسارت و ضرر و زیان کنند.

 امام در مسائل اخلاقی تأکید لازم را دارند و در پایان می‌فرمایند که «باید همه بدانیم که پس از استقرار حاکمیت اسلام و ثبات و قدرت نظام جمهوری اسلامی با تأیید و عنایات خداوند قادر کریم و توجه حضرت خاتم الاوصیا و بقیة الله - ارواحنا لمقدمه الفداء - و پشتیبانی بی نظیر ملت متعهد ارجمند از نظام و حکومت، قابل قبول و تحمل نیست که به اسم انقلاب و انقلابی بودن خدای نخواسته به کسی ظلم شود، و کارهای خلاف مقررات الهی و اخلاق کریم اسلامی از اشخاص بی توجه به معنویات صادر شود. باید ملت از این پس که حال استقرار و سازندگی است احساس آرامش و امنیت نمایند و آسوده خاطر و مطمئن از همه جهات به کارهای خویش ادامه دهند، و اسلام بزرگ و دولت اسلامی را پشتیبان خود بدانند، و قوه قضاییه را در دادخواهی ها و اجرای عدل و حدود اسلامی در خدمت خود ببینند، و قوای نظامی و انتظامی و سپاه پاسداران و کمیته ها را موجب آسایش و امنیت خود و کشور خود بدانند. و این امور بر عهده همگان است، و کار بستن آن موجب رضای خداوند و سعادت دنیا و آخرت می باشد، و تخلف از آن موجب غضب خداوند قهار و عذاب آخرت و تعقیب و جزای دنیوی است. از خداوند کریم خواهانم که همه ما را از لغزشها و خطاها حفظ فرماید، و جمهوری اسلامی را تأیید فرموده و آن را به حکومت عالَمی قائم آل محمد - صلی الله علیه و آله - متصل فرماید «انّه قریب مجیب». و السلام علی عباد الله الصالحین. روح الله الموسوی الخمینی»

این دستورات بسیار حکیمانه که بخش دیگری از آن درباره گزینش بود و بنده متصدی آن بودم زمینه‌ساز پایه‌گذاری‌های بسیار حکیمانه‌ای در روابط حقوقی بین حاکمیت و مردم، و مردم و حاکمیت، قوای حاکمه، نیروهای نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی و مردم و عناصر حزب‌اللهی و دیگران شد که همه باید در چارچوب و ریلِ این مقرراتی که اسلامی و قرآنی است و مورد تأیید شورای محترم نگهبان است، عمل کنند.

ما باید سهل‌انگاری‌ها و غفلت‌ها را کنار بگذاریم

باید مردم شریف خود را به حقوق خود که قانون اساسی بیان کرده آگاه کنیم

الحق و الانصاف این دستورات از آن تاریخ تا امروز مثل چراغ روشنی برای ملت شریف ماست و اگر سهل‌انگاری و غفلتی باشد، مربوط به ما مسئولان است، لذا ما باید سهل‌انگاری‌ها و غفلت‌ها را کنار بگذاریم و مردم شریف خود را به حقوق خود که قانون اساسی بیان کرده آگاه کنیم. در مقام اجرا هم قضات و کارگزاران دیگر با تمام وجود سعی کنند تا به وظایف شرعی و قانونی انجام دهند.

امام در این بیان نورانی ضمن اینکه به مجازات دنیوی اشاره کرده است به مسئله بسیار حساس‌تر و صریح‌تری اشاره کرده‌اند و آن اینکه اگر خدای نکرده بر خلاف قوانین و مقررات کاری انجام دهیم اعمال ما آثار و تبعات اخروی نیز دارد. ممکن است یک مسئول بر حسب ظاهر از قانون جمهوری اسلامی ایران تخلف کند و کسی متوجه نشود اما از جزای آخرت نمی‌توان غفلت کرد، چون همه اعمال و گفتار ما در پیشگاه خداوند ثبت می‌شود.

همان طور که امام فرمودند: «عالَم محضرت خداست در پیشگاه خداوند گناه نکنید.» اینجا هم اگر اشخاص یا مسئولین و خدمتگزاران به نام دین و انقلاب تخلفی کرد، همه باید بدانیم: «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ‌ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه‌». کسی به اندازه ذرّه کار خیر یا شرّ انجام دهد در آخرت خواهد دید. ممکن است بتوانیم کار خلافی انجام داده و آن را به صورت درست جلوه دهیم، اما نزد خداوند هرگز جای مسامحه، غفلت و سوءاستفاده نخواهد بود. بنابراین در صورتی که فردی برخلاف مقررات کاری انجام داد، نه تنها در دنیا بلکه در آخرت و نزد خداوند باید پاسخگو باشد.

اجرای مبانی حضرت امام باید در میدان عمل دیده شود

نکته دیگر اینکه اجرای این مبانی حضرت امام که قانونی، شرعی، ولایی و حکومتی است باید در میدان عمل دیده شود. این مبانی در عرصه سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری، مقررات و آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و فرهنگ‌سازی جزء روشن‌ترین، دقیق‌ترین و حکیمانه‌ترین دستوراتی است که همه ما موظف به رعایت آن هستیم تا یک الگوی حکیمانه‌ای از جمهوری اسلامی ایران هم در داخل و هم در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه دهیم. همه ما باید توجه داشته باشیم که دستگاه‌های قضائی، اجرایی، نیروهای مسلح، نیروهای امنیتی و انتظامی، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، صدا وسیما و ائمه جمعه و جماعات به این چهارچوب و مقررات عمل کنند و خدای نکرده برخلاف مقررات عمل نکنیم که هم موجب عقوبت دنیا و هم موجب عقوبت آخرت است.

 آن زمان شما جزء مسئولان و متصدیان اجرای فرمان هشت ماده‌ای بودید. نقش و مسئولیت شما چه بود؟

آن زمان بخش گزینش برای اجرا به من واگذار شد. آقای موسوی اردبیلی، آقای امامی کاشانی، آقای ناطق و دیگران بودند، من را احضار کردند و گفتند امام دستوری داده است و تقاضای ما این است که شما آن را اجرا کنید. من هم با تمام وجود تا هفده سال وظیفه‌ای که امام فرموده بودند را بدون اینکه کوچک‌ترین امتیازی بگیرم یا حقوقی دریافت کنم، در تمام سیستم‌های کشور اجرا کردم. کارهای فرهنگی کردم و دستورالعمل‌ها و کارهای مربوط به مدیریت را بر اساس آیات و روایات در جزوه‌ای گنجاندیم و جلسات مختلف و سمینارهایی برگزار کردیم. عمدۀ کار از آموزش پرورش بود، لذا برادری را در آموزش و پرورش مسئول گزینش کردیم، مدیریت و نظارت کردیم، سوالات را کنترل کردیم تا تخلف انجام نگیرد.

خلاصه تا جایی که توانستم و امکان داشت انجام وظیفه کردم. بسیاری از اسناد و مدارک و جزواتی که دستی و غیر دستی نوشتیم و سمینارهایی که برگزار کردیم، در نهاد ریاست جمهوری موجود است. کارهای گسترده‌ای انجام دادیم و حضرت آیت الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری عنایت ویژه‌ای داشتند و پیگیر بودند. سعی کردیم کارها منضبط باشد و کسی سلیقه‌ای عمل نکند. ممکن بود کسی خلاف قانون عمل می‌کرد لذا هیئت عالی گزینش، هیئت‌های تجدید نظر، هیئت‌های بدوی درست کردیم.

خلاصه این کار را سیستماتیک، دقیق و حکیمانه انجام دادیم. بعدا در مسئولیت‌های دیگری که داشتم در دیوان عدالت اداری، دادستانی کل، وزارت اطلاعات و مجلس تلاش کردیم تا فرمان امام را به عنوان ولی امر و مرجع و اینکه مقلد ایشان بودیم و متعهد بودیم، اجرا کنیم.

امروز هم متعهد به امام هستیم و با همه وجود امام را شفیع خودمان در قیامت می‌دانیم. در هر صورت در وسع خود تلاش کردیم انجام وظیفه کنیم.

قانون اساسی ما خیلی افتخارآمیز است

متأسفانه ما نقطه ضعف داریم؛ باید تلاش کنیم ضعف‌های خود را در زمینه کارگزاران گوناگون اصلاح کنیم

فرمودید مهم اجرای فرمان هشت ماده‌ای در عرصه عمل است.

بله، مهم این است که ما در میدان عمل روسفید باشیم. قانون اساسی ما خیلی افتخارآمیز است. قرآن و نهج‌البلاغه مکرر ما را به عدالت و حکمت دعوت کرده است، مهم این است که ما در میدان عمل افراد شایسته و لایقی داشته باشیم که هوا و هوس‌ و جهل و غفلت را در امور و کارها دخالت ندهند، بلکه همه وجود خود را به قانون، شرع، اخلاق و اسلام وقف کنند و نزد خداوند منان پاسخگو باشند. یعنی کارگزارانی که برای مسئولیت‌های گوناگون انتخاب می‌شوند باید تعهد لازم را داشته باشند، و الّا بهترین قانون‌ها در قرآن وجود دارد و این کتاب آسمانی ما را به عدالت و قسط دعوت کرده است و اگر ما شایستگی لازم را نداشته باشیم، ممکن است در میدان عمل دچار خبط، اشتباه و لغزش‌های گوناگون شویم. همان طور که امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر می‌فرماید، «وَابْعَثِ الْعُیُونَ مِنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَالْوَفَاءِ عَلَیْهِمْ» افراد شایسته برای هر کاری حتی برای نظارت بگمار.

خیلی مهم است که کارگزاران ما از همه رده‌ها و از تمام سطوح، افراد باتقوا، شایسته، دلسوز و وظیفه‌شناس باشند. متأسفانه ما نقطه ضعف داریم، باید جبران داریم و تلاش کنیم ضعف‌های خود را در زمینه کارگزاران گوناگون اصلاح کنیم.

امروزه چه مقدار به فرمان هشت ماده‌ای توجه می‌شود و چقدر با مطلوب امام فاصله داریم؟

این آرمان‌ها، آرمان‌های مقدسی است. هر روز نسبت به این آرمان‌ها باید حساسیت داشته باشیم. نسبت به فرمان هشت ماده‌ای مقام معظم رهبری درباره سلامت نظام اجتماعی، اداری و قضائی هم همین طور است. ایشان هم دغدغه‌مند است و در رأس همه دغدغه‌مندها قرار داشته و دارد. اگر افراد دلسوز باشند، متعهدانه عمل می کنند. بر اساس روایت «المومنون عند شروطهم»، مؤمنان باید به تعهدات و شروط خود عمل کنند. "کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ" هنر این است که ما در مقام عمل، واقعا خودمان را مقید بدانیم.

در اتفاقات اخیر، حجاب بهانه است

حاج آقا! کمی هم به مباحث روز بپردازیم. با توجه به شرایط فعلی جامعه که بیش از هر زمان دیگری به آرامش و اتحاد و تألیف قلوب نیاز دارد، آیا درست است که از برخی تریبون ها رسمی تهدیدگونه گفته شود که اگر مسئولان درباره حجاب به وظائف خود عمل و برخورد نکنند مردم و مؤمنان آتش به اختیار عمل خواهند کرد؟ لطفا از تبعات منفی چنین ادبیاتی سخن بگویید.

در اتفاقات اخیر، حجاب بهانه است و مسئله اصلی توطئه‌های صهیونیست‌ها، عبری ـ عربی‌ها، استکبار جهانی، آل سعود، آمریکا، منافقین، کوردلان و تجزیه‌طلبان است. ضروری است به صورت‌های مختلف درباره موضوع بحث کرد. در ابتدا باید به نقشه‌های شیطانی شیطان بزرگ و عُمّالش بپردازیم. بحث دیگر درباره حقوق زن از دیدگاه اسلام و خدماتی که اسلام عزیز، قرآن کریم و اهل بیت(ع) به زنان و بانوان مکرم ارائه کرده است؛ به ویژه انقلاب اسلامی ایران به زنان شخصیت، کرامت، حرمت و عزّت داد و زنان را از آن شرایطی که در رژیم طاغوتی داشتند به عنوان افراد تأثیرگذار در جامعه تبدیل کرد.

بر اساس گزارشی که سال 1396 ارائه شد در بین بانوان بیش از هزار نویسنده، اندیشمند، صاحب‌نظر و صاحب تألیف در کنار مردان تاریخ‌ساز وجود دارند، اما در گذشته اینچنین افرادی انگشت‌ شمار بودند. امروز خانم‌ها، مادران شهدا، اساتید برجسته دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و ... در همه عرصه‌ها و رشته‌ها نقش‌آفرین هستند. در این سال‌هایی که در استان مرکزی هستم تعداد خواهران در حوزه‌ها در مقاطع مختلف، نزدیک به چهار هزار نفر رسیده است و 53 درصد یا بیشتر از دانشجویان ما در رشته‌ها و مقاطع گوناگون را بانوان تشکیل می‌دهند، در حالی که در زمان طاغوت مسئولان به دنبال ابتذال و بی‌بند و باری زنان و دختران بودند، جشن‌های هنر شیراز که اوج فضاحت، ننگ و نکبت و عار بود. باید حقایق را به مردم و جامعه عزیزمان بیان کنیم و راه را برای نوجوانان، دختران، پسران و دانشجویان باز کنیم و بگوییم عناصری مزدورِ اجانب هستند، به آسیاب دشمن آب می‌ریزند و قطعا فتنه می‌کنند، لذا در جامعه باید با آنها برخورد کرد.

باید بسیار حکیمانه مسائل را باز کنیم

هویت زن و هویت مرد فرق نمی‌کند فقط مسئولیت‌ها متفاوت است

واقعاً زمانی که امام می‌گوید ما نوکر و خدمتگزار مردم هستیم و همه چیز ما از مردم است، ما چه بگوییم؟

مردم ما را از زندان‌ها نجات دادند؛ ما و همه روحانیت، در برابر مردم خدمتگزار هستیم و خواهیم بود

حساب فتنه‌گر، تجزیه‌طلب، وهابی و تکفیری از ملت بزرگ ما جداست

لازم است بسیار حکیمانه مسائل را باز کنیم و درباره دنیای غرب و شرق و برخورد آنها با با زنان و دختران بگوییم که چه برخورد سبک، جلف و همراه با ابتدالی با بانوان داشته‌اند و آنان را به بی‌بند و باری و فساد دعوت می‌کنند، اما اسلام عزیز به معنای واقعی در کنار مرد، به زن هویت داده است. هویت زن و هویت مرد فرق نمی‌کند فقط مسئولیت‌ها متفاوت است، عندالله هر دو یکسان هستند. نزد خدا زن و مرد فرقی نمی‌کند. وجود زن و مرد برای اداره امور جامعۀ بشری است. دو جنس مختلف در کندوی زنبور عسل هم وجود دارد و جنسیت متفاوت برای نقش‌آفرینی مختلف در حیات اجتماعی، سیاسی، خانوادگی و غیره است اما در حیات معنوی، علمی و اجتماعی تفاوتی ندارند.

اگر حکیمانه مباحث را به جامعه شرح دهیم قطعا راهی است که می‌تواند مناسب و قانع‌کننده باشد و موجب تشویق بانوان و آقایان به کار خیر و امر دین و سلامت می‌شود. اما تهدیدها باید متوجه توطئه‌گران توطئه‌چین‌ها، دسیسه‌گران، منافقان، کوردلان، تجزیه‌طلبان و دیگران باشد. باید بین تهدید نسبت به عناصر جنایت‌کار، مفسد، فاسق؛ و مردم مرزی باشد. ما خدمتگزار مردم هستیم. مقام معظم رهبری فرمودند که «آن قدر امام گفتند که ما نوکر و خدمتگزار مردم هستیم که دیگر ما خجالت می‌کشیم این جمله را بگوییم».

 واقعاً زمانی که امام می‌گوید ما نوکر و خدمتگزار مردم هستیم و همه چیز ما از مردم است، ما چه بگوییم؟ مردم ما را از زندان‌ها نجات دادند و ما و همه روحانیت، در برابر مردم خدمتگزار هستیم و خواهیم بود. اما اگر فتنه‌گر، تجزیه‌طلب، کوردل و وهابی و تکفیری وجود دارد، حساب آنها از ملت بزرگ ما جداست.

ما همه روحانیت خدمتگزار ملت هستیم و خواهیم بود؛ مدرس، شیخ فضل الله، شیخ ابوالقاسم کاشانی، آیت الله بروجردی، امام راحل و امروز رهبر بزرگوار انقلاب و همه مراجع و بزرگان و علما خدمتگزار ملت هستیم و افتخار هم می کنیم؛ وظیفه ما است و هیچ منتی هم نداریم. البته نسبت به کسانی که گرگ هستند، ولو در لباس میش، و می‌خواهند به گلّه حمله کنند، قطعا مقابله می‌کنیم، می‌ایستیم و اجازه نمی‌دهیم فتنه کنند یا دعوت به فساد و فحشا و ابتذال و آشوب کنند؛ این بحث دیگری است.

دستور آتش به اختیار را نباید به سادگی بگوییم

باید به گونه‌ای دعوت کنیم که آثار و تبعات منفی نداشته باشد

آیا درست است که در تریبون رسمی بگوییم که اگر مسئولان درباره حجاب به وظائف خود عمل نکنند، مردم و مؤمنان آتش به اختیار عمل خواهند کرد؟

دستور آتش به اختیار را نباید به سادگی بگوییم. باید بگوییم که ان شاءالله مسئولین وظایف خود را انجام می‌دهند و مردم هم در چهارچوب وظایف شرعی، انجام وظیفه کنند. خدای نکرده ما دعوت نکنیم که آثار و تبعات منفی باشد، باید به گونه‌ای دعوت کنیم که آثار و تبعات منفی نداشته باشد.