«خارج از سایه‌ها؛ بررسی بحرانهای خاورمیانه، تقابلات آمریکا و اسرائیل با ایران وسرنوشت برجام»، عنوان گزارشی است از شبکه بین‌المللی «بی‌بی‌سی» که منتشر و در آن با چند کارشناس از آمریکا، ایران و اسرائیل گفتگو کرده است. فارغ از هدف «بی‌بی‌سی» از این گفتگو، با توجه به نکات قابل تاملی که در آن وجود دارد، اطلاع خوانندگان گرامی از آن را مفید می‌دانیم. حاضران در این گفتگو عبارتند از آمریکا: ژنرال مکنزی فرمانده سابق نیروهای مسلح آمریکا، ژنرال پترائوس، رئیس سابق سازمان سیا و کلسی داونپورت عدم اشاعه انجمن کنترل تسلیحات آمریکا.
از ایران: سید حسین موسویان استاد دانشگاه پرینستون، سید محمد مرندی مشاورتیم هسته‌ای ایران وحسین کنعانی مقدم از سرداران سابق سپاه.
از اسرائیل: تامیر پاردو مدیر پیشین سازمان اطلاعات ملی اسرائیل، رونن برگمن محقق و نویسنده، ژنرال آمودیاسون از فرماندهان سابق نظامی.
موسویان در پاسخ به سوالی درمورد خصومت اسرائیل و ایران گفت: خصومتها بین ایران و اسرائیل بعد از انقلاب ایران شکل گرفت. دردوران شاه، ایران و اسرائیل روابط دیپلماتیک و سیاسی و حتی امنیتی و نظامی داشتند. اما بعد از انقلاب، ایران روابط با اسرائیل را قطع کرد چون جمهوری اسلامی، کشوری به نام اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناخت. لذا سفارت اسرائیل درتهران را به فلسطین داد. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا اعتقاد داشته که اصولا کشوری به نام اسرائیل جعلی است و تنها کشورفلسطین اصالت و واقعیت تاریخی داشته و دارد.
موسویان درپاسخ به سوالی درمورد روابط ایران با حزب‌الله به عنوان یکی از اساسی‌ترین خصومتهای دوطرف، گفت: واقعیت این است که اسرائیل درسال 1982 (61ش) به کشورلبنان تجاوز کرد و روزانه دهها نفر را کشت. در جنگی نابرابر، هزاران نفر را قتل عام کرد و بابمبارانهای روزانه، لبنان را درآستانه ویرانی کامل قرار داد. متاسفانه درآن مقطع کشورهای عربی و قدرتهای جهانی هم هیچ اقدامی برای مقابله و متوقف نمودن تجاوز نظامی اسرائیل به لبنان نکردند.ایران برای حفظ حاکمیت کشور لبنان، به تشکیل یک گروه مقاومت شیعی به نام حزب‌الله درلبنان کمک کرد تا درمقابل تجاوز اسرائیل بایستد. در واقع حزب‌الله لبنان بخاطر مقابله با تجاوز اسرائیل به لبنان شکل گرفت. اگر اسرائیل حمله نظامی نمی‌کرد، گروه یا سازمانی به نام حزب‌الله تشکیل نمی‌شد.
رونن برگمن از اسرائیل در مورد سیاست رژیم صهیونیستی در مورد ایران گفت: ازنظر ایران، آمریکا شیطان بزرگ و اسرائیل شیطان کوچک است. ایران علنا اعلام کرده که دنبال نابودی اسرائیل است. ما براساس اعتقادات خودمان، قبل از آنکه کسی بخواهد ما را از بین ببرد، باید او را از بین ببریم و به قوانین و مقررات جهانی هم وقعی نمی‌گذاریم. استراتژی اسرائیل این است که هر کشوری که دنبال نابودی اسرائیل است، نباید اجازه دسترسی به بمب هسته‌ای داشته باشد.
ژنرال آمودیاسون از اسرائیل درمورد دکترین اسرائیل گفت: دکترین بگین می‌گوید هرکشوری که بدنبال نابودی شماست و قصد دستیابی به بمب هسته‌ای دارد، باید از بین برود. صدام دیکتاتوری بود که اسرائیل را تهدید به نابودی کرد و دنبال بمب هسته‌ای بود و لذا ما به تاسیاست هسته‌ای عراق حمله کردیم. من خودم خلبان حمله به تاسیسات عراق بودم و نهایتا صدام هم از بین رفت.
موسویان درمورد سابقه روابط خصمانه آمریکا و ایران گفت: کودتای آمریکا و انگلیس علیه دولت مردمی مرحوم دکتر مصدق درسال 1953 (1332ش)، موجب چرخش اساسی درروابط ایران و آمریکا شد. آمریکاییها با مشارکت با انگلیس در ساماندهی کودتای 1953 (1332ش) اشتباه بزرگی کردند. چون به مدت حدود یکصد سال یعنی از سال 1856 تا 1953، ایران و آمریکا یک روابط بسیار دوستانه و گسترده درتمامی ابعاد سیاسی و اقتصادی و فرهنگی مبتنی برمشارکت و دوستی واقعی داشتند. منتهی با کودتای سال 1953 (1332ش)، آمریکا درحقیقت دمکراسی را درایران کشت چون یک نخست‌وزیر مردمی و منتخب را سرنگون و همراه با اسرائیل یک ربع قرن از حکومت دیکتاتوری شاه حمایت کردند. سازمانهای امنیتی سیا و موساد درشکنجه زندانیان سیاسی ایران مشارکت داشتند که این نیز یک عامل اساسی درایجاد خصومت بین ایران و آمریکا شد.
کلسی داونپورت از انجمن کنترل تسلیحات آمریکا سپس گفت: یقینا حمایت آمریکا از کودتای 1953 علیه حکومت مصدق درایران، هسته اصلی دشمنی ایران با آمریکاست.
در ادامه محمد مرندی درمورد استفاده از سلاحهای شیمیایی در دوران جنگ تحمیلی عراق گفت: آمریکاییها و غربیها سلاح شیمیایی دراختیار صدام گذاشتند که او علیه ایرانی‌‌ها استفاده کرد. من خودم دوبار ازحملات شیمیایی صدام جان سالم بدر بردم. بسیاری از ایرانیها قربانی سلاح‌های شیمیایی شدند.
کلسی داونپورت درمورد توان هسته‌ای و دفاعی ایران مدعی شد: تلاش ایران برای بازدارندگی، بخاطر این است که دردوران جنگ عراق، ایران مورد حملات سلاح‌های شیمیایی و موشکی قرار گرفت و جامعه جهانی کاری درمحکومیت صدام ومتوقف کردن او نکرد. لذا ایران دنبال ساخت بمب هسته‌ای و موشک رفت. اما درسال 2003 (82ش)، سیاست ایران تغییر کرد و از آن زمان تاکنون، ایران بدنبال حفظ توان هسته‌ای به عنوان یک عامل بازدارنده است که مورد حمله قرار نگیرد.
تامیر پاردو مدیر اطلاعات ملی اسرائیل درمورد سناریوهای اسرائیل دربرخورد با برنامه هسته‌ای ایران گفت: یک سناریو این است که ایرانی‌‌ها بفهمند که وقت خود را برای دستیابی به بمب هسته‌ای نباید تلف کنند. این سناریو ممکن نبود. دومین سناریو حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران بود که تصمیم به آن نداشتیم. سناریوی سوم فشارهای سنگین سیاسی و اقتصادی درابعاد مختلف و عملیات خرابکاری دربرنامه هسته‌ای ایران برای کاهش سرعت برنامه هسته‌ای بود که این سناریو را انتخاب کردیم.
سپس سیدمحمد مرندی درمورد علت افزایش سطح غنی سازی ایران گفت: ایران برای افزایش قدرت چانه‌ زنی سطح غنی سازی خود را به سطح 60 درصد افزایش داد چون آمریکاییها و غربیها تحریمها علیه کودکان و زنها و مردم ایران را افزایش دادند و موجب ازدست رفتن جان بسیاری از مردم ایران شدند. آنها تحریمهای وحشیانه را برای افزایش قدرت چانه زنی توسعه دادند و ما هم سطح غنی سازی خود را به 60 درصد افزایش دادیم. اما ما دنبال ساخت بمب نیستیم.
کلسی داونپورت در ادامه افزود: ایران درمقابل هر اقدامی ازسوی آمریکا، عکس العمل نشان داده است. منتهی برنامه هسته‌ای ایران به نقطه‌ای رسیده که احتمال اشتباه محاسباتی زیاد است چون ایران به عبور از خط قرمز آمریکا و اسرائیل نزدیک شده است. مثلا اگر ایران بخواهد غنی سازی را به 90 درصد افزایش دهد، آمریکا و اسرائیل دست روی دست نخواهند گذاشت. لذا یا توافق صورت می‌گیرد و یا اینکه آمریکا مجبور می‌شود که با اقداماتی برنامه هسته‌ای ایران را به عقب برگرداند.
ژنرال پترائوس رئیس سابق سازمان سیا نیز گفت: بایدن مصم است که از دسترسی ایران به بمب هسته‌ای جلوگیری کند. وقتی که من فرمانده نیروی نظامی آمریکا درخاورمیانه (سنتکام) بودم، طرحی برای نابودی برنامه هسته‌ای ایران تهیه کردم تا نتواند سالها به بمب دسترسی داشته باشد و الان هم آمریکا چنین قدرتی دارد. طرح من در اواخر دوران بوش و اوائل دروان اوباما بود. ارتش آمریکا توان فوق‌العاده‌ای دارد و بخوبی می‌داند چگونه برنامه هسته‌ای ایران را حتی دراعماق زمین نابود کند.
ژنرال پترائوس درمورد سردار سلیمانی گفت: ژنرال سلیمانی دردوران جنگ علیه داعش، تبدیل به یک چهره محبوب شد که نیروهای عراقی مایل بودند باوی عکس سلفی بگیرند.
ژنرال فرانک مکنزی فرمانده نیروهای مسلح آمریکا درزمان ترور سردار سلیمانی نیز گفت: ژنرال سلیمانی به عراق می‌رفت تا حملات علیه آمریکا را تشویق کند. لذا ما تصمیم به حذف او گرفتیم. ارزیابی ما این بود که ادامه حیات وی خطر بیشتری دارد نسبت به ریسک کشتن او. البته این نوع تصمیمات، تصمیمات سختی است که درسطح ریاست جمهوری اتخاذ می‌شود و نه یک فرمانده نظامی.
در ادامه کلسی داونپورت درمورد ترور شهید فخری زاده گفت: اسرائیل با حمایت آمریکا برخی از دانشمندان هسته‌ای ایران را به قتل رساند. منتهی بعد از قتل فخری زاده، پارلمان ایران قانونی گذراند که با تعهدات ایران درقالب برجام فاصله زیادی داشت. بعد از خروج ترامپ، روحانی بطور حساب ‌شده تعهدات ایران در برجام را کاهش می‌داد اما قانون مجلس بسیار تندتر از سیاست روحانی بود و بازگشت به برجام را مشکل کرد.
تامیر پاردو از اسرائیل درمورد عملیات خرابکارانه اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران گفت: وقتی که ایران به سمت بمب حرکت می‌کند ما باید هرکاری می‌توانیم انجام دهیم که به عقب برگردد.
موسویان درپاسخ به سوالی درمورد برنامه هسته‌ای ایران گفت: سالهاست همه درمورد برنامه هسته‌ای ایران صحبت می‌کنند. هیچکس درمورد اسرائیل که تهدید اصلی هسته‌ای در خاورمیانه است، حرفی نمی‌زند. اسرائیل تنها کشوردرخاورمیانه است که بمب هسته‌ای دارد، معاهده هسته‌ای یعنی ان‌پی‌تی را نپذیرفته و اجازه بازرسی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌دهد. دلیل این موضوع هم وجود استاندارد دوگانه قدرتهای جهانی بویژه آمریکاست. ریشه فشارهای آمریکا درمورد برنامه هسته‌ای ایران هم این است که ایران بعد از انقلاب، متحد آمریکا باقی نماند. اگر ایران متحد آمریکا بود از چند دهه قبل بمب هسته‌ای داشت و آمریکا هم مخالفتی نمی‌کرد.
کلسی داونپورت هم گفت: اسرائیل نه تنها بمب هسته‌ای دارد بلکه سیستمهای پیشرفته حمل بمب هسته‌ای هم دارد و از این ابزار بعنوان قدرت بازدارندگی علیه تهدیدات موجودیت خود استفاده می‌کند و اجازه نمی‌دهد که کشور دیگری در خاورمیانه از این قدرت برخوردار شود زیرا می‌خواهد برتری نظامی خود را با بمب هسته‌ای نسبت به سایر کشورها حفظ کند.
ژنرال مکنزی درمورد «پیمان ابراهیم» بین اسرائیل و برخی کشورهای عربی گفت: درحقیقت با توجه به پیمان صلح ابراهیم بین اسرائیل و برخی از کشورهای عربی، ما تصمیم گرفتیم که ارتش اسرائیل به نیروهای نظامی آمریکا درخاورمیانه(سنتکام) ملحق شود. این تصمیمی بود از پایین به بالا یعنی ازسوی فرماندهی نظامی آمریکا به کاخ سفید پیشنهاد شد. این تصمیم به انزوای ایران درمنطقه کمک کرد.
حسین کنعانی مقدم از سرداران پیشین سپاه در مورد ترور سردار سلیمانی و پیمان ابراهیم گفت: وظیفه انتقام قتل سردارسلیمانی به عهده سپاه است. پیمان ابراهیم برای امنیت اسرائیل است و در درازمدت به نتیجه نمی‌رسد چون فلسطینی‌‌ها در این پیمان نیستند. اگر مذاکرات صلح با فلسطین به نتیجه برسد، پیمان ابراهیم هم می‌تواند سرنوشت متفاوتی داشته باشد.
ژنرال پترائوس درمورد سیاستهای منطقه‌ای ایران گفت: ایران می‌خواهد منطقه شیعی درخاورمیانه را کنترل کند. ایران نیروهای نظامی غیر دولتی درمنطقه را شکل داده مثل حوثی‌‌ها دریمن.
ژنرال فرانک مکنزی درمورد تهدیدات ایران گفت: توان هسته‌ای ایران تنها تهدید نیست. توان موشکهای بالستیکی و برخی دستاورهای دیگر ایران درزمینه هوایی مثل موشکهای زمین به هوای کروز و پرنده‌های بدون سرنشین، تهدیدات جدی‌تری است چون ایران در ده‌ سال گذشته به پیشرفتهای مهمی دست یافته است و نسبت به سایر کشورهای منطقه برتری موشکی دارد و می‌تواند به کشورهای همسایه حمله کند و ضربات مهلکی به آنها بزند. ایران در سالهای گذشته تحریم‌های گسترده علیه مردمش را تحمل کرده تا به این دستاورهای نظامی برسد.
رونن برکمن از اسرائیل درمورد سناریوی حمله نظامی به ایران گفت: اسرائیل ظرفیت نظامی حمله نظامی به ایران را ندارد. حتی اگر ظرفیت آن را هم داشته باشد، هیچ نخست وزیری دراسرائیل چنین ریسکی نخواهد کرد و به سیاست عملیات مخفی و سایبری و ترور دانشمندان و فشار برای تحریم وغیره ادامه خواهد داد. اما معمای بزرگ اینجاست که اگر برجام احیاء شود، آیا آمریکا مانع عملیات مخفی اسرائیل علیه ایران خواهد شد یا نه. فرض کنید امروز برجام امضا شود واسرائیل به عملیات خرابکاری ادامه دهد و ایران به آمریکا بگوید اگر این عملیات ادامه یابد من از برجام خارج می‌شوم. آنوقت موضع آمریکا چه خواهد بود. این معمایی است که جواب آن را نمی‌دانیم.
در پایان، مجری «بی‌بی‌سی» پرسیدکه بهترین مسیر برای صلح درخاورمیانه چیست؟
کلسی داونپورت گفت: برخی جناح‌های اسرائیلی می‌فهمند که اگر برجام شکست بخورد، پلان به خوبی وجود ندارد اما اگر در انتخابات آتی نیروهای رادیکال برنده شوند، آنها تحت هیچ شرایطی زیر بار احیاء برجام نخواهند رفت و تقابل تشدید خواهد شد چون آنها آمریکا را به درگیری وسیع‌تر با ایران، تحت فشار قرار خواهند داد.
ژنرال پترائوس گفت:ایران باید سیاستهای رادیکالی خود در منطقه را متوقف کند و همسایگان خود را اذیت نکند. اگر ایران این کاررا بکند، درگیری گسترده با ایران مهار خواهد شد.
موسویان نیز پنج اقدام را به این شرح پیشنهاد کرد:
قدم اول: برجام هرچه سریعتر احیا شود که دراینصورت بهترین ضمانت برای رفع نگرانیها در مورد بمب هسته‌ای خواهد یود.
قدم دوم: اصول برجام منطقه‌ای شود تا شفافیت دربرنامه هسته‌ای کلیه کشورهای منطقه ایجاد شود.
قدم سوم: قطعنامه‌های سازمان ملل درمورد عاری‌ سازی خاورمیانه از سلاح هسته‌ای اجرا شود. چون اسرائیل باید انحصار بمب‌های هسته‌ای خود را نابود کند.
قدم چهارم: قطعنامه‌های سازمان ملل درمورد عاری‌ سازی خاورمیانه از کلیه سلاح‌های کشتار جمعی اعم از شیمیایی و هسته‌ای و بیولوژیک عملیاتی شود.
قدم پنجم: یک سیستم همکاری و امنیت جمعی بین هشت کشور حاشیه فارس ایجاد شود.

*موسویان: آمریکا به همراه اسرائیل یک ربع قرن از حکومت دیکتاتوری شاه‌ حمایت کرد و دموکراسی را در ایران کُشت
*ژنرال فرانک مکنزی: ژنرال سلیمانی در دوران جنگ علیه داعش تبدیل به یک چهره محبوب شد لذا ما تصمیم به حذف او گرفتیم و این تصمیم سختی بود که در سطح رئیس‌جمهور اتخاذ می‌شد
*رونن برگمن از اسرائیل: ایران علناً اعلام کرده که دنبال نابودی اسرائیل است. ما براساس اعتقادات خودمان، قبل از آنکه کسی بخواهد ما را از بین ببرد ما باید او را از بین ببریم و به قوانین و مقررات جهانی هم وقعی نمی‌گذاریم

*جمهوری اسلامی

  تعداد بازديدها: 737

    نسخه قابل چاپ