شاهزاده محمد بن سلمان در اوایل ماه اکتبر با فرمان سلطنتی به مقام نخست وزیری که معمولا در اختیار حاکم بود، منصوب شد. پدرش ملک سلمان که سلامتی اش به شدت رو به افول است، با این فرمان به واقعیت آشکار بر همگان یعنی حکمرانی ولیعهد بر عربستان سعودی در زمان سلطنت پدر رسمیت بخشید. با این حال این انتصاب اهداف متعددی خصوصا در زمینه بین المللی دارد. درحالی که محمد بن سلمان صاحب قدرت کامل در عربستان است، اعطای یک عنوان دیگر به وی به نظر سوال برانگیز می آید. از سال 2017 تاکنون ولیعهد چندین سمت در دولت های متوالی پدرش و همچنین عنوان معاونت نخست وزیر و وزیر دفاع را در کارنامه داشته است. مطمئنا می توان در نظر گرفت که این مقام جدید خط جانشینی را پررنگ تر می کند. شاهزاده با اقتدارگرایی و اقدامات سرکوبگرانه نسبت به همه منتقدان و حتی اعضای خانواده خود تحت عنوان مبارزه با فساد، این ماموریت را از قبل به خوبی بر عهده گرفته بود. درواقع، آنچه احتمال داشت موقعیت شاهزاده را به خطر بیندازد، وجهه او در خارج از کشور و سپرده شدن به دست عدالت توسط یک دادگاه بین المللی در آینده بود. شهرت سلطنتی وی در اکتبر 2018 به دلیل مشارکت در قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار در کنسولگری عربستان در استانبول به طور چشمگیری خدشه دار شد. این اتهام که مدت ها توسط عربستان سعودی رد می شد، زمانی اعتبار پیدا کرد که جو بایدن در ماه مارس 2021 گزارش طبقه بندی شده سازمان سیا را که رسما از محمد بن سلمان به عنوان حامی ترور نام می برد، منتشر کرد. در چهار سال گذشته ولیعهد هدف شکایات متعددی قرار گرفته است که همه آنها به ماجرای خاشقجی مرتبط نبودند. پرونده ارائه شده توسط سعد الجابری، یکی از مدیران سابق سرویس های اطلاعاتی عربستان که با به قدرت رسیدن شاهزاده در سال 2017 به کانادا تبعید شد، رسما او را به تلاش برای انجام این قتل متهم کرد. این مقام سابق نجات جان خود را مدیون امتناع مقامات کانادایی از اعطای ویزای ورود به کماندوی اعزامی از ریاض می داند. پس از آنکه یک قاضی آمریکایی به دولت بایدن مهلت داد تا مصونیت محمد بن سلمان برای محاکمه در دادگاه ایالات متحده را بررسی کند، پرسش درخصوص وضعیت حقوقی شاهزاده با تیزبینی و فوریت مطرح شد. این مهلت تا اول آگوست بود که بعدا تا 60 روز تمدید شد. پیامدهای بحران انرژی به دنبال جنگ در اوکراین، راهکار خروج از وضعیت غیرمنتظره ای را که جو بایدن متعهد به تحمیل به عربستان شده بود، فراهم کرد. با بازگشت به این وعده انتخاباتی، رئیس جمهور آمریکا به امید حل بحران جهانی انرژی، سفر دولتی به ریاض و دیدار با ولیعهد را که تقریبا دو سال از او دوری می کرد، در دستور کار خود قرار داد. به همین ترتیب، در جولای گذشته فرانسه با آغوش باز از شاهزاده استقبال کرد اما چند ساعت قبل از دیدار وی با رئیس جمهور، یک شکایت 42صفحه ای به اتهام مشارکت در ربودن و شکنجه توسط دو سازمان غیردولتی به نام های «اکنون دموکراسی برای جهان عرب» (DAWN) و «دادگاه کیفری بین المللی» نزد قاضی ارشد تحقیق در دادگاه پاریس ارائه شد. محمد بن سلمان تحت حمایت موقعیت خود به عنوان ولیعهد از هیچ مصونیتی بهره مند نبود و همچنان می توانست توسط مراجع قضائی خارجی تحت پیگرد قانونی قرار گرفته و توسط غربی ها محاکمه شود؛ بنابراین، عملیات ارتباطی و سفرهای رسمی برای ارتقای توانبخشی بین المللی و مهم تر از همه برای محافظت از او ناکافی به نظر می رسید. پس از آن بود که به قانون متوسل شد. به نظر می رسد که با این زمان بندی و انتصاب او به عنوان نخست وزیر هرگونه احتمال نگرانی در این باره به طور قطع منتفی می شود. درواقع این اتفاق فقط چند روز قبل از تصمیم گیری قطعی دولت بایدن درباره صلاحیت شاهزاده برای پیگرد قانونی رخ داد. وکلای بن سلمان مصونیت قانونی وی را بر اساس این بیانیه تایید می کنند و این همان چیزی است که سازمان های غیردولتی حقوق بشر از آن واهمه داشتند. چیزی برای محمد بن سلمان در داخل کشور پادشاهی تغییر نخواهد کرد، به جز اینکه این عنوان تاکید بیشتری بر قدرت وی است اما این بیانیه در خارج از عربستان به منزله یک فاجعه برای همه فعالان حقوق بشر، سعودی های در تبعید یا خانواده های قربانیانی است که امیدوار بودند روزی عدالت بین المللی علیه ولیعهد فعال شود. با این حال، با توجه به مشروعیت حاکمیت پادشاه و اینکه او از چنین مصونیتی برخوردار است و نه پسرش، ابهامات قانونی خاصی هنوز وجود دارند. به طور ضمنی، این تحول قانونی دشمنی فزاینده بین ایالات متحده و عربستان سعودی را تایید می کند. اکنون ریاض مورد بی اعتمادی و تحقیر قدیمی ترین و قدرتمندترین متحد خود قرار گرفته است. کشور پادشاهی وهابی به عنوان یکی از اعضای اوپک پلاس به تازگی برای افزایش قیمت نفت خام و خشنودی روسیه، با کاهش ظرفیت تولید نفت خود موافقت کرده است. درنهایت، این موضوع تایید می کند که جو بایدن با بازگشت به تعهدات کارزار انتخاباتی خود، قطعا به اهداف کوتاه مدت اقتصادی و انتخاباتی دست نیافته است. بازنگری سیاست آمریکا در قبال عربستان سعودی بیش از هر زمان دیگری ضروری است. در ابتدا احتمال دارد این موضوع شامل تحریم هایی باشد که حمایت آشکار سعودی ها از آرمان های مسکو را دربر بگیرند. درنهایت، احتمالا ایالات متحده دیگر قادر به حفظ اتحاد «نفت در برابر محافظت» چنانچه در سال 1945 تعریف شده است، نخواهد بود. 20 سال طول کشید تا این طلاق که با ماجرای 11 سپتامبر 2001 آغاز شد، به نتیجه برسد.

*شرق

  تعداد بازديدها: 605

    نسخه قابل چاپ