جماران، یکی از خطاهایی که ممکن است در میان دینداران دیده شود این است که در معنویات دچار اشتباه می شوند و با توجه به یک بُعد از معنویت از توجه به دیگر موارد ضروری در باب معنویات غافل می شوند.

امام معصوم تعیین کننده معنویت ها

تشخیص معنویات، و معنویتِ مورد نیاز انسان از عهده هر کسی ساخته نیست و از عهده امام معصوم برمی آید، چون شناخت کامل دین و انسان فقط در دسترس امامان که ارتباط با غیب جهان دارند.

همانطوریکه بدن انسان نیاز به غذای سالم دارد و سلامت غذا گاهی با دیدن و بو کردن قابل تشخیص است اما گاهی از ظاهر غذا نمی توان سالم یا فاسد بودن او را تشخیص داد ، در اینجا باید به وسیله یک چشم بصیری در آزمایشگاه غذا را مورد بررسی قرار میدهد کمک گرفت تا فاسد بودن یا سالم بودن معلوم شود . معنویات ؛ غذای روح انسان است و اینکه چه معنویتی در چه جایگاهی برای روح موثر است و یا کدام معنویت برای روح کدام انسان غذای مفیدی نیست ، نیاز به یک شخص بصیری دارد که باطن معنویت را ببیند و گزارش کند و آن کسی نیست جز امام معصوم علیه السلام .

اشاره مهم امام رضا (ع) به چالش معنویت ها

در حدیث قابل توجهی امام هشتم علیه السلام به این موضوع که ممکن است انسان با توجه افراطی به یک معنویت از معنویت دیگر غافل شود و آن را از دست دهد به زیبائی ما را راهنمایی فرمودند.

 امام رضا علیه‌السلام فرمود : "مبادا اعمال نیک را به اتکاى دوستى آل محمد (ص) رها کنید، مبادا دوستى آل محمد (ص) را به اتکاى اعمال صالح از دست بدهید، زیرا هیچ کدام از ایـن دو ، به تنهایى پذیرفته نمى شود. /

لا تَدعُوا العَمـلَ الصّالِـحَ وَ الاِجتهادَ فِى العِبادَةِ اتِّکالاً عَلى حُبِّ آلِ مُحَمدٍ (ص) وَ لا تَدعُوا حُبَّ آلِ مُحَمـدٍ (ص) و التسلیم لامرِهـم اِتِّکـالاً عَلـى العِبـادَةِ فَـاِنَّـهُ لایَقـبَلُ اَحـدَهُـمـا دونَ الآخَر ." (بحار ۳۴۷/۷۵)

خطر "غرور دینی"

ریشه این افراط و تفریط ها ؛ "غرور دینی" است .

در قرآن به مسئله "غرور دینی" توجه داده شده است و فرمود ؛ " وقالوا لن یدخل الجنة الا من کان هودا او نصـری تلک امانیهم قل هاتوا برهـنکم ان کنتم صـدقین بلی من اسلموجهه لله وهو محسن فله اجره عند ربه..." یعنی ؛ گفتند: هرگز به بهشت درنمى‌آید جز کسى که  یهودی  یا نصرانی باشد. این خیال‌ هاى خام آن هاست، بگو: اگر راستگویید دلیل و برهانتان را بیاورید.چرا؛ کسى که تمام وجود خود را تسلیم خدا کند در حالى که (در عمل) نکوکار است، او را پاداشى است درخور مقامش در نزد پروردگار خود.. (بقره / ۱۱۱)

توجیه گناه با داشتن ولایت و محبت اهل بیت (ع)

بر اساس بعضی از روایات می توانیم به این نتیجه برسیم که بعضی از افکاری مانند اینکه؛ ما وقتی از ولایت و محبت اهلبیت ع بهرمندیم ، دیگر جای خوف و اضطراب و نگرانی نیست ، که امروز در جامعه دیده می شود در زمان ائمه هم بوده است .

مرحوم کلینی از محمد بن مارد نقل می کند که امام صادق علیه السلام وقتی سخنی را از ابن مارد شنید بسیار شگفت زده شد و آیه "انا لله و انا الیه راجعون"  را که علامت مصیبت است ، به زبان آورد .

متن روایت را ملاحظه کنید:

«محمد بن مارد گوید به جناب صادق ـ علیه‌‎ ‌‌السلام ـ گفتم: "حدیثی برای ما روایت شده که شما فرمودید وقتی‌‎ ‌‌که معرفت پیدا کردی (یعنی شیعه باشی) هر چه‌‎ ‌‌می خواهی بکن." فرمود: "من چنین گفتم." گفت گفتم: "گرچه زنا‌‎ ‌‌کنند یا دزدی کنند یا شراب بخورند؟" فرمود: "‌‌انا للّه و انا الیه راجعون‌‌.‌‎ ‌‌به خدا قسم که بی انصافی نمودند با ما که ماها خود اخذ شویم به‌‎ ‌‌اعمال و از آنها برداشته شود! آنچه من گفتم این بود که وقتی‌‎ ‌‌معرفت پیدا کردی هر چه می خواهی بکن از عمل خیر، چه کم و‌‎ ‌‌چه زیاد، از تو قبول می شود."» (اصول کافی ، باب ایمان لایضر معه السیئه ح ۵)

 عدم تاثیر حب اهلبیت درصورت ارتکاب گناه !

حب اهل بیت (ع) درصورت ارتکاب گناه بصورت عامدانه و عالمانه بی تاثیر خواهد شد . در این زمینه سخنی مطرح است که اگر محب اهل بیت اهل معاصی بصورت مستمر و دائمی باشد ، آن محبت ، چه خواهد شد ؟

امام باقر علیه السلام در روایتی به جابربن یزید جعفی تصریح فرمودند: کسی که گناه و معصیت می کند ، محبت ما به حال او نفعی ندارد!  متن حدیث چنین است ؛

"ای جابر! از طرف من به پیروانم سلام برسان و به آنها اعلام کن که هیچ قرابت و خویشاوندی بین ما و خدای ـ عزّوجلّ ـ نیست و فقط به اطاعت و بندگی به درگاه الهی تقرب جسته می‌شود. ای جابر! هرکس اطاعت خدا را کند و افزون بر آن به ما محبت ورزد، دوست و محب ماست و هرکس خدا را معصیت کند، حب ما برایش نافع نیست./

یَا جَابِرُ بَلِّغْ شِیعَتِی عَنِّی السَّلامَ وَ أَعْلِمْهُمْ أَنَّهُ لا قَرَابَةَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللهِ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ وَلا یُتَقَرَّبُ إِلَیْهِ إِلّا بِالطَّاعَةِ لَهُ. یَا جَابِرُ مَنْ أَطَاعَ اللهَ وَ أَحَبَّنَا فَهُوَ وَلِیُّنَا وَ مَنْ عَصَی اللهَ لَمْ یَنْفَعْهُ حُبُّنَا.(اصول کافی باب الطاعه)

سخن مهم امام خمینی در مورد باقی نماندن دوستی با اهل بیت (ع)

امام خمینی در زمینه محبت به معصومین در جائیکه بدون هماهنگی با رفتار و اعمال و اخلاق یک شخص باشد، جمله مهم و در عین حال تکان دهنده ای را مطرح می فرمایند ، در کتاب شرح چهل حدیث می نویسد:

"بسیاری از خیالات از قبیل اشتهای کاذب است! به مجرد آنکه‌‎ ‌‌در قلب خود دوستی از حضرت امیر ـ علیه السلام ـ و اولاد‌‎ ‌‌طاهرینش دیدیم، مغرور به این دوستی می شویم و گمان می کنیم با‌‎ ‌‌ترک تبعیت این دوستی محفوظ می ماند. چه اطمینان است که اگر‌‎ ‌‌انسان مراقبت نکرد و آثار دوستی را ترک کرد، این دوستی باقی‌‎ ‌‌بماند؟ ممکن است در آن فشارهای سکرات که از برای غیر‌‎ ‌‌مؤمنین و مخلصین می باشد انسان از دهشت و وحشت، علی بن‌‎ ‌‌ابیطالب ـ علیه السلام ـ را فراموش کند. در حدیث است که یک‌‎ ‌‌طایفه از اهل معصیت در جهنم معذب اند، و اسم رسول اکرم‌‎ ‌‌ـ صلی الله علیه و آله ـ را فراموش کنند؛ تا بعد از آنکه مدت عذاب‌‎ ‌‌سرآید و از قذارات گناه تطهیر و تخلیص شوند، اسم مبارک آن‌‎ ‌‌حضرت به یادشان آید به آنها القا شود؛ پس فریاد آنها به وامحمدا؛‌‎ ‌‌صلی الله علیه و آله ـ بلند شود و مورد رحمت شوند."

این سخن حضرت امام بسیار سخن مهم است که سکرات مرگ و شدائد مواقف برزخ میتواند آنچه از محبت ها که عارضی باشد و به حقیقت قلب وارد نشده باشد مورد آسیب قرار گیرد و چه بسا بصورت دائمی و یا موقت از صفحه وجود باطنی آنسان حذف شود .

محبت به اهل بیت (ع) موضوعیت دارد...

بله محبت به اهل بیت یک فضیلت است همانطوریکه در حدیث امام هشتم آمده، و اصلا ؛ خود محبت به اهل بیت صِرف یک راه برای رسیدن نیست، بلکه موضوعیت دارد باعث قرب انسان می شود اما نباید از دو نکته غفلت ورزید که اولا ؛ باید این حب وارد لایه های پنهان وجودیِ آدمی شود و ثانیا؛ نباید این خطا و اشتباه را کرد و محبت به اهل بیت رو همه معنویت دید و از واجبات و ضروریات دین محروم شد! روشن است که محبت بدون توجه به وظائفی که در قبال آن شمرده شده،  باعث "اباحه گری" می شود و آدمی از انجام واجبات و یا دوری از محرمات غافل می کند که امام صادق (ع) به محمد بن مارد فرمودند.