جی پلاس، د‌کتر جلیل تجلیل(1) از اساتید ادبیات فارسی در خاطرات خود از امام خمینی (س) به ملاقات خصوصی چند تن از اساتید علوم انسانی با ایشان اشاره کرده و اینگونه گفته است:

یک روز خبر دادند ده نفر از استادان علوم انسانی قرار شده که با امام‎ ‎‌در جماران دیدار خصوصی داشته باشند، من هم جزو آنها بودم. ما طبق‎ ‎‌برنامه یک روز ساعت هشت صبح در جماران خدمت ایشان شرفیاب‎ ‎‌شدیم. ‌

‌‌شب قبل از دیدار من به فکر رفتم که خب، امام یک حالت‎ ‎‌مخصوصی دارند. صراحت و صرافتی هم دارند. در همان زمانی بود که رزمندگان ما و ایثارگران ما در جبهه‌ ها ایفای وظیفه می‌ کردند، ما هم در سنگر ‌‎ ‎‌دانشگاه بودیم‌؛ ولی ما دستمان خالی بود از فیض شهادت. اگر از بنده سؤال‎ ‎‌کنند آقای تجلیل شما چه کار کردید برای انقلاب؟ من چه بگویم؟ در فکر ‌‎ ‎‌بودم که یک‌باره در ذهنم این جرقه که از سال‌ها پیش، از حدود سی سال‎ ‎‌پیش که بنده در مسائل بلاغت داشتم کار می‌ کردم، متوجه شدم که ریشه‌ های ‌‎ ‎‌بلاغت و ادبیات به قرآن کریم برمی‌گردد و تمام منابعی که راجع به نقد ادبی‎ ‎‌و بلاغت و بدیع و عروض قافیه اینها متبرک به آیات است و علمای اسلام ‌‎ ‎‌به زبان عربی و زبان فارسی این منابع را پرداخته‌ اند. اما بنده که در دانشگاه‎ ‎‌ناظر بودم، می‌ دیدم که قبل از انقلاب، همه در مسائل ادبی و نقد ادبی، از‎ ‎‌دیگران، از اروپایی‌ ها و امریکایی‌ ها می‌ گویند و غرب هم کتاب‌هایشان را‎ ‎‌ترجمه می‌ کنند، ولی از منابع خودمان هیچ اشاره‌ای حتی ضعیف و کمرنگ از ‌‎ ‎‌بلاغت قرآنی نداشته‌ اند! این بود که من تصمیم گرفتم تا به عرض ایشان‎ ‎‌برسانم و یک گزارشی بدهم که بنده و عده‌ ای از دانشجویان با همراهی بعضی‎ ‎‌از استادان، بلاغت قرآنی را پیش گرفته‌ ایم. مثلا خاقانی از دیدگاه بلاغت‎ ‎‌اسلامی، حافظ و سعدی هم که خود حافظ منشور و بیانیه صادر کرده و گفته ‌‎ ‎‌که:‌‌ ‌

‌‌ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ‌‎ ‎

‌‌‌‌به قرآنی که اندر سینه داری‌‎ ‎

‌‌بنابراین، این را باید کشف کرد که کجای قرآن آمده و کلام سعدی را ‌‎ ‎‌و حافظ را و مولوی را اینچنین پر اوج و موج داشته است. تصمیم ‌‎گرفتم موضوع بلاغت را خدمت ایشان گزارش بدهم. این را یکی از ‌‎ ‎‌معجزه‌ های ایشان می‌ دانم که وقتی خدمتشان رسیدیم، ایشان شروع‎ ‎‌کردند به رهنمودهایی و فرمودند: خوش آمدید شما استادان (به این ‌‎ ‎‌مضمون). شما اساتید ادبیات فارسی و علوم انسانی ننشینید که دیگران ‌‎ ‎‌برای شما ببرند و بدوزند و سبک‌ ها و استیل‌ های خودشان را پیاده کنند.‎ ‎‌خود شما منابع بلاغت دارید روی این اساس کار بکنید، با عزت تمام و‎ ‎‌نترسید. ‌

ن روحیه گرفتم و پرواز کردم، به جهت اینکه آن خطی که من به‎ ‎‌یاری خداوند می‌ خواستم، اجازه بگیرم، ایشان ارائه کردند و دیگران‎ ‎‌را در برابر عظمت‌ های قرآنی و بلاغت منبعث از آیات قرآنی تحقیر ‌‎ ‎‌کردند. ‌

‌‌اما بلاغت خود امام و کلماتی که ایشان بیان کرده‌ اند، از روز اول همه‎ ‎‌امت اسلامی بیانات امام را می‌ شنیدند و خطابه‌هایشان را می‌ خواندند، این‎ ‎‌چگونه سخنی است که عوام می‌ فهمیدند و خواص لذت می‌بردند. امام با‎ ‎‌کمال سادگی شیوه‌ ای داشتند که من مجذوب می‌ شدم. مثلا ایشان بدون‎ ‎‌اینکه به روی خودشان بیاورند که من دارم به شما آیه می‌ گویم‎ ‎‌می‌ فرمودند: با هم دعوا نکنید، اختلاف نکنید، نزاع نکنید، فشل می‌ شوید، ‌‎ ‎‌سست می‌ شوید. من در یافتم که ایشان آیه قرآنی را ترجمه می‌ فرمایند‎ ‎‌که: ‌‌ولا تنازعوا، فتفشلوا و تذهب ریحکم‌‌(2)‎‌ ‌

یکی از سخنرانی‌ های خیلی مهم امام که از نظر فنی باید کلمه به کلمه‎ ‎‌روی آن تحلیل ادبی بشود، سخنرانی ایشان در فیضیه قم در هفته‎ ‎‌شهادت مرحوم مطهری (ره) بود.‌(3)‎

‌‌در آن سخنرانی ایشان استعاره‌ هایی به کار می‌ بردند که از نظر متافرم ‌‎ ‎‌و صورتگری ادبی ممتاز بود. مثلا می‌ فرمودند: بکشید ما را، زنده‎ ‎‌می‌ شویم. این بیان کشتن و مردن و زنده شدن، برخاسته از ادبیات و‎ ‎‌تبحر و تسلط ایشان به ادبیات فارسی و عربی است. چون در زبان‎ ‎‌مولوی ایشان غور کاملی داشتند و بدون آنکه شعری بخوانند،‌‎[3]‎‌ از ‌‎ ‎‌ترکیبات‌شان استفاده می‌ فرمودند که در این رابطه: ‌

‌‌این غزل مولوی در باب دیوان شمس، در ذهن من تداعی کرد: ‌

‌‌مرده بدم زنده شدم‌‎ ‎

‌‌گریه بدم خنده شدم‌‎ ‎

برشی از کتاب امام به روایت دانشوران؛ ص 84-87

1.جلیل تجلیل در سال 1313 در خوی متولد شد. تحصیلات ابتدایی و‎ ‎‌متوسطه را در تبریز به پایان رساند و در همان شهر وارد دانشگاه شد و ‌‎ ‎‌پس از اخذ لیسانس در سال 1334 برای ادامه تحصیل به تهران آمد و‎ ‎‌موفق به دریافت دکتری ادبیات فارسی در 1349 از دانشگاه تهران شد.‎ ‎‌دکتر تجلیل در حین تحصیلات دانشگاهی، علوم حوزوی را نیز آموخت و‎ ‎‌در ادبیات عرب و فقه و اصول تبحر یافت. ‌

‌‌ایشان علاوه بر تدریس در دانشگاه تهران در رشته‌ های ادبیات فارسی، عربی‎ ‎‌و عرفان و علوم اسلامی، مدیریت گروه ادبیات فارسی دانشکده ادبیات‎ ‎‌دانشگاه تهران و دوره عالی تحقیقات را نیز بر عهده داشت. ایشان مدتی نیز ‌‎ ‎‌ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه را برعهده داشت. از دکتر تجلیل حدود‎ ‎‌پانزده عنوان کتاب به صورت تألیف و ترجمه به چاپ رسیده است که برخی‎ ‎‌از آنها عبارتند از: معانی و بیان، جناس در ادب فارسی، فقه و تعلیمات دینی ‌‎ ‎‌برای دبیرستان، نقشبند سخن، عروض و قافیه، بلاغت نهج البلاغه و ترجمه ‌‎ ‎‌جلد 23 و 24 الغدیر تألیف علامه امینی.‌

2. و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سست شوید مهابت شما از بین می رود.  (سوره انفال آیه 46).

3. برای آگاهی از این سخنرانی نک: صحیفه امام، همان، جلد هفتم، ص 182-184.

4. امام در همین سخنرانی این بیت از مثنوی را خواندند: آنکه مردن پیش چشمش تهلکه است نهی لاتلقوا بگیرد او به دست مثنوی، دفتر سوم، بیت 3434.