جماران: آیت الله محمد محمدی نیک مشهور به ری شهری به دیار باقی شتافتند، خداوند آن محدث گرانقدر را رحمت فرموده و با انبیاء و اولیای خود محشور بفرماید.

این نوشتار قصد دارد تا یکی از شئون برجسته آیت الله ری شهری را با موضوع آفرینشگری سرمایه فرهنگی، به اختصار به رشته تحریر درآورد.

اگر همچون ریچارد زوئینگهافت، سرمایه فرهنگی را «انواع گوناگون دانش ها و مهارت ها» بدانیم؛ پی یر بوردیو؛ انواع سرمایه فرهنگی را شامل:

حالت تجسد یافته؛ که به بدن و ذهن فرد پیوسته است و فرد برای به دست آوردن آن ها تلاش می کند. مجموعه ای از توانایی ها و دانایی های ذهنی و مهارت های عملی و تجربی و رفتاری است که شیوه سخن گفتن، باورها، ارزش ها و نگرش های خاص فرد تجلی پیدا می کند.

حالت عینیت یافته؛ اشیای مادی، کالاهای فرهنگی و رسانه ها مانند نوشته ها، کتاب ها و ... است. بهره گیری از سرمایه عینیت یافته وابسته به سرمایه فرهنگی تجسد یافته است.

حالت نهادی شده؛ عینیت بخشیدن به سرمایه فرهنگی از طریق مدارک تحصیلی و دانشگاهی، فنی، حرفه ای، فرهنگی و هنری است که خارج از دارایی های مادی و عینی فرهنگی است. این مدارک مستقل از صاحبانش دارای اعتبار است. یک مدرک عینی و رسمی است.

می داند.

آیت الله محمدی ری شهری در کنار سایر اقدام ها و مسوولیت های مهم و حساس خود در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، به تأسیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با ساختاری مشتمل بر دانشگاه قرآن و حدیث و پژوهشگاه قرآن و حدیث دست زد. مجموعه ای که یکی از ظرفیت های مهم آن با عنوان دانشگاه قرآن و حدیث در منظومه فکری شهید آیت الله مرتضی مطهری برای فراگیری علوم و معارف اسلامی، یک نیاز ضروری به نظر می رسد: «دانشکده ها و احیاناً وجود یک دانشگاه که در آن به سبک کلاسیک تدریس شود لازم است؛ دانشگاهی که در آن علوم و معارف اسلامی تدریس شود و علوم دیگر هم تا آنجا که مربوط به علوم و معارف اسلامی می شود مثل روان شناسی ... و اسلام باید به صورت فنی و علمی و کلاسیک رسماً تدریس شود»

آیت الله محمدی ری شهری با تأسیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، معمار مجموعه ای شدند که در آن هر سه حالت سرمایه فرهنگی آفریده شد:

از رهگذر تربیت هزاران استاد، پژوهشگر و دانش آموخته در حوزه علوم و معارف اسلامی، دست اندرکار خلق صاحب نظران و کارشناسانی شدند که با تجهیز به توانایی ها و دانایی های ذهنی و مهارت های عملی و تجربی و رفتاری، به باورها، ارزش ها و نگرش های خاصی در زمینه فرهنگ دست یافتند و در این فرایند به آفرینش سرمایه فرهنگی تجسد یافته دست یازیدند.

با تألیف ده ها عنوان کتاب از سوی ایشان با همکاری همکاران هم چون دوره 18 جلدی دانش نامه قرآن و حدیث، دوره 14 جلدی میزان الحکمه، دوره 10 جلدی عقاید اسلامی، دوره 14 جلدی دانش نامه امیرالمؤمنین – ع - بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، دوره 16 جلدی دانش نامه امام حسین – ع - ، دوره 10 جلدی دانش نامه امام مهدی – عج -، دوره 16 جلدی حکمت نامه پیامبر اعظم – ص -، حکمت نامه جوان، حکمت نامه کودک، حکمت نامه عیسی – ع -، فرهنگ نامه ادب، فرهنگ نامه آرزو، فرهنگ نامه مهمانی، مناظره و گفتگو در اسلام، اخلاق مدیریت در اسلام، الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث و نیز تألیف صدها عنوان کتاب از سوی همکاران ایشان و نیز تولید دیگر فراورده های رسانه ای در آن مؤسسه، به خلق سرمایه فرهنگی عینیت یافته پرداختند.

صدور اجازه نامه های نقل روایت از سوی ایشان و گواهی های دانشگاهی تا مدرک دکتری تخصصی برای دانش آموختگان و نیز برای فراگیران دوره های آموزش های آزد از سوی دانشگاه قرآن و حدیث، مصداق تولید سرمایه فرهنگی نهادی شده از سوی آن دانشمند فقید است.

در یک پروژه تحقیقاتی با استخراج شاخص های سرمایه فرهنگی بومی برگرفته از نظرات ارزشمند صاحب نظران فرهنگی با نگاهی کلان و جامع، الگو و مدلی برای اندازه گیری سرمایه فرهنگی در ایران مطرح شد. در این مدل سه بعد فردی، جمعی و ملی مطرح و سپس مؤلفه های هر یک از ابعاد سه گانه و شاخص های هر مؤلفه معرفی شد. از نظر متخصصان و صاحب نظران فرهنگی، بعد فردی بالاترین جایگاه را در ترسیم وضعیت مطلوب تولید سرمایه فرهنگی در ایران دارد. برخی مؤلفه ها و شاخص های بعد فردی سرمایه فرهنگی عبارتند از:

مؤلفه معرفت با شاخص هایی هم چون تحصیلات

مؤلفه سلایق با شاخص هایی هم چون مصرف فرهنگی

مؤلفه ارزش با شاخص هایی هم چون رفتار ارزشی

مؤلفه هنجار با شاخص هایی هم چون رفتار دینی

تلاش های ارزنده آیت الله محمدی ری شهری در خلق سرمایه فرهنگی که به صورت کلی مورد اشاره قرار گرفت به تولید و بازتولید مؤلفه ها و شاخص های بعد فردی سرمایه فرهنگی در زمینه فرهنگ اسلامی منجرشده است.

سطح تخصص آیت الله محمدی ری شهری در زمینه علوم و معارف اسلامی وآفرینشگری ایشان در موضوع سرمایه فرهنگی، ایشان را به سرمایه نمادین فرهنگی در زمانه ما تبدیل کرد.

خداوند مهربان آن عالم مجاهد را مورد رحمت ویژه خود قرار دهد.

5 فروردین 1401

با بهره برداری از:

کتاب «الگوی ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران» نوشته آقای دکتر سیدرضا صالحی امیری و خانم دکتر رزیتا سپهرنیا

کتاب «آینده انقلاب اسلامی ایران» اثر آیت الله شهید مرتضی مطهری

وب سایت «حدیث نت»

*مدرس دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی