در روزهای اول بهمن‌ماه جاری،‌ مجمعی برای تبیین ویژگی‌های کتاب «تمام نهج‌البلاغه» با حضور حجت‌الاسلام سیدصادق موسوی محقق و مولف این کتاب و تنی چند از صاحبنظران در قم برگزار شد. در این جلسه، سیدصادق موسوی گفت: موضوع صحبت از چند زاویه شروع می‌شود. چرا علی‌بن‌ابی‌طالب (با این همه سابقه درخشان شخصی و شخصیتی در زمان پیامبر صلی‌الله علیه و آله و بعد از ایشان و حتی در زمان حکومتشان) در تاریخ مورد ظلم قرار گرفته؟ و چطور می‌شود که شخصیت اینچنانی در تاریخ به جایی رسد که برای پیدا کردن قطعه‌هایی از سخنان ایشان با مصیبت روبرو می‌شویم؟
کسانی بودند که به شکلی می‌خواستند کلام حضرت را قطعه قطعه کنند بطوری که کلام حضرت را در جهت عدم تاثیر کامل بر روی مردم آنرا تقطیع می‌کردند ولی جالب اینجاست که از کلام کامل حضرت صرف نظر و به آسانی گذر نمی‌کردند. کسانی بودند آنچه را از امیر‌المومنین علیه‌السلام نقل شده را به نام دیگران مصادره می‌کردند. کسانی می‌خواستند کلام امیر‌المومنین علیه‌السلام را نشر دهند حتی اگر به نام دیگران ثبت بشود، لذا چندین شکل صورت می‌گرفت. برخی به پیامبر صلی‌الله علیه وآله نسبت می‌دادند، به دلایل مواضع سیاسی و... در زمان خودش نمی‌توانست به امام علی علیه‌السلام نسبت دهد. و برخی به مردی از بنی‌هاشم یا مردی از قریش و یا مردی از حکیمان نسبت می‌دادند. تمامی اینها به دلیل نشر کلام ارزشمند امام علی علیه‌السلام به مردم و حتی اگر به اسم دیگران تمام شود، در چرخه تاریخ با مشکلات زیادی روبرو بودیم.
برای رسیدن به منابع و در جنگ‌های مختلف مشکلات بیشتر و بیشتر می‌شد. در مثال وقتی صلاح‌الدین ایوبی وارد مصر شد حدود دومیلیون نسخه کتاب مربوط به اهل‌بیت علیهم‌السلام در کتابخانه فاطمی همانند تپه کرده و سوزاند.
در نتیجه وقتی بخواهیم به متنی از کلام امیرالمومنین علیه‌السلام دسترسی پیدا کنیم با هزاران مشکل روبرو هستیم. سیدرضی در مقدمه کتابش می‌گوید که بنده صفحات سفیدی در میان کتابم می‌گذارم که اگر پس از مدت‌‌ها به کلام جدیدی دسترسی پیدا کردم، در صفحه متناسب با آن موضوع اضافه کنم.
در این فضا خیلی از افراد باوجود محدودیت‌های مالی، امکانات شخصی و نبود امکانات توانستند تلاش خوبی را انجام دهند لیکن هنوز مشکل اصلی حل نشده است به دلیل اینکه ما اگر بخواهیم به «قال علی» برسیم کار بسیار سختی است.
اختلاف نسخه‌های نهج‌البلاغه و اختلاف چینشی در ترقیم مرحوم سیدرضی زیاد است. لذا چندین مساله در خودِ نسخه‌های نهج‌البلاغه است. پس بررسی کردن آنها کار دشواری است و تبعات زیادی دارد، لذا برای اینکه بتوانیم به تمام کلام امیر‌المومنین علیه‌السلام برسیم کار دشواری است و سیدرضی قطعه‌هایی از کلام حضرت را ذکر و جمع‌آوری کرده به همین موجز می‌توان گفت که چه سختی‌هایی کشیده تا به این مرحله رسیده است.
نمونه‌های زیادی از منابع ما از ایران به کشور‌های خارجه توسط اشغالگران برده شده است و در غرب چه در زمان اشغال کشورمان و چه بعد از آن هر روز در کتابخانه کنگره آمریکا 35.000 نسخه کتاب از سرتاسر دنیا وارد می‌شود.
من اقرار می‌کنم که اگر عنایت خاص خود مولا نبود هزاران نفر مثل بنده هم نمی‌توانستند اینچنین کاری انجام دهند.
در بُعد داخلی، آیت‌الله جوادی آملی در مقدمه کتاب خویش می‌فرماید: باید یاد آورد که تنها شرح کلام علوی علیه‌السلام عبور از نهج‌البلاغه سیدرضی است که بسیاری از خطبه‌ها، نامه‌‌ها وکلمات آن نه مسبوق به صدر است نه ملحوق به ذیل. وچنین کلامی که واجد صدر نیست و فاقد ذیل است به هیچ رو نمیتواند در حوزه‌‌ها و دانشگاه‌‌ها مطرح گردد... و چون آن کتاب کامل و جامع در دسترس محققان نیست فعلا بر مدار کتاب شریف تحریر می‌شود. و حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی دستور فرمودند که این کتاب مذکور بعنوان کتاب سال یاد شود و البته همینطور شد و مورد تقدیر ایشان واقع شدم.
در بُعد جهانی، یک مسیر طولانی در سختی تحقیق و در عین حال عنایت‌های ویژه امام امیر‌المومنین علیه‌السلام و مصادف بود با ایام عید سعید غدیر، روز‌های پایانی ماموریت دکتر خزایی و آشنایی صمیمی فیما بین نماینده ایران و دبیرکل. و تقریبا می‌توان گفت تمام سازمان ملل متحد در سرتاسر دنیا، ما همین کتاب را با خود برده و به تک تک آنها تقدیم کردیم و آنها هم تقدیر کردند.
دکتر حجازی در بخش نقد و بررسی:
از سال 400 هجری قمری که مرحوم سیدرضی که کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه را به جهان بشریت عرضه کرده تا 1000 سال در سیطره محدوده فکری سیدرضی بودیم و تمامی شرح‌‌ها برای آن کتاب است.
این ابتکار موافق و مخالفی دارد و باید دید که آیا مغرض هستند یا بی‌اطلاع، مانند فرموده امیرالمومنین علیه‌السلام (الناس اعداء ما جهلوا) چون نمی‌دانند دشمنی می‌ورزند و این امری طبیعی است.
این کتاب قیم، وزین و سنگین است و همینطور وزن ظاهری آن هم سنگین به اصطلاح زینهالمکاتب و المدارس است، لذا پیشنهاد می‌شود که برای این کتاب قیم بنیادی موسسه‌ای تشکیل شود، اگر الآن برای نهج‌البلاغه سیدرضی مجامعی تشکیل شده پس جای این کتاب ارزشمند کجاست؟! و همینطور از قفسه‌های کتابخانه‌‌ها آزاد شود و در فضای مجازی ایضا قرار گیرد تا هر کسی حتی از اهل عامه بتوانند به آسانی به آن دسترسی پیدا کنند.
خطبه‌البیان در کتاب نهج‌البلاغه سیدرضی طولانی‌ترین خطبه است و همینطور در کتاب تمام نهج‌البلاغه یک جلد از 8 جلد به آن خطبه اختصاص دارد، لذا سوال بنده این است که خطبه حضرت در یک جلسه یا چند جلسه بوده است؟ باید مورد بررسی قرار گیرد.
در ترجمه هرگز نباید نوشته شود که امیرالمومنین چنین فرموده‌اند، آن کسی که می‌خواهد کلام امیرالمومنین را بفهمد و درک کند باید زبان عربی یاد بگیرد، بلکه باید در ترجمه نوشته شود برداشت شخصی بنده از ظاهر این عبارات اینست.
در کتاب شریف سیدرضی فقط 9 بیت شعر آمده و در تمام کلام نهج‌البلاغه بیش از 200 بیت با ذکر منبع و ماخذ آمده که این ابیات هم تقسیم بندی می‌شوند. برخی از آن منسوب به خود حضرت است مانند: انا الذی سمّتنی امی حیدره. و برخی از آن به قول سیدرضی ایضا می‌فرماید فقد تمثّل بقول الاعشی (شاعر معروف عربی) بدین معنی که کلام حضرت را به صورت شعر مانند آورده است.
بسیاری از منابع متقن و محکم شیعه در بلاد دیگر اعم از عربستان سعودی، مصر و یمن و... افرادی به سراغ متون رفته و آن را به راحتی عوض کرده‌اند، به عنوان مثال همان حدیث ثقلین، کلمه عترتی را به سنتی عوض کرده‌اند. لذا باید منابع حفظ شود و الحمدلله آقای موسوی این منابع را حفظ کرده‌اند و ان‌شاء‌الله به نسل آینده برسد تا تکامل و ارزش بسیاری پیدا کند.
حجت‌الاسلام میردامادی در بخش نقد و بررسی:
در ذوقیاتی که جناب استاد موسوی در نهج‌البلاغه انجام داده‌اند و آن توجه خوب به مساله لغت شده است، بدین معنی است که کامل از جهت لغت بررسی شده که اگر کسی بعدا بیاید و بگوید که این واژه در فلان کتاب آنگونه بوده، سید همه آن لغت‌‌ها را با ذکر منبع ذکر کرده‌اند.
برای بنده در خطبه السمّاه بالبیان جالب بود که هیچکدام از اینها را در کتاب سیدرضی رحمه‌الله نیافتیم و مهمتر از همه آن اتصالی است که کلمات پیدا کرده و به عنوان خطبه مستقل یاد شده و معلوم است که خیلی زحمت کشیده شده است.
ما در ایران کنگره‌های ممتازی که می‌بینیم، کنگره‌هایی هستند که عجله نکرده و به نحو احسن انجام دادند مثل کنگره شیخ مفید که آثار ایشان چاپ و منتشر شده و همینطور کنگره شیخ انصاری که آثار ایشان هم به چاپ رسیده و یکبار برای همیشه انجام شد. و در این اثر ارزشمند هم الحمدلله با تحمل زیاد، وسواس خوب، دقت در واژه‌‌ها و حرص در تتبع بیشتر انجام شده و بسیار جای تقدیر و تشکر داریم.

  تعداد بازديدها: 1744

    نسخه قابل چاپ