جماران: من هم وفات و شهادت بانوی بزرگ اسلام را بر همۀ مسلمین و بر شما برادران عزیز‌‎ ‎‌ارتشی، سپاهی و بسیج و بر حضرت بقیة الله ـ ارواحنافداه ـ تسلیت عرض می کنم. این‌‎ ‎‌خانۀ کوچک فاطمه ـ سلام الله علیها ـ  و این افرادی که در آن خانه تربیت شدند که به‌‎ ‎‌حسب عدد، چهار ـ پنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند،‌‎ ‎‌خدمتهایی کردند که ما را و شما را و همۀ بشر را به اعجاب درآورده است. خطبۀ فاطمه‌‎ ‎‌زهرا ـ سلام الله علیها ـ در مقابل حکومت و قیام امیرالمؤمنین و صبر امیرالمؤمنین در‌‎ ‎‌مدت بیست و چند سال و در عین حال کمک کاری به حکومت موجود و بعد هم‌‎ ‎‌فداکاری در راه اسلام و فداکاری دو فرزند عزیزش، امام مجتبی که یک خدمت بسیار‌‎ ‎‌بزرگ و دولت جابر اموی را با آن خدمت رسوا فرمود و خدمت بزرگ برادر ارجمندش‌‎ ‎‌حضرت سیدالشهدا، چیزهایی بود که همه می دانید و می دانیم. (صحیفه امام، ج 16، ص 87)

متن بالا آغاز یکی از سخنرانی های  امام خمینی در سالروز وفات صدیقه طاهره حضرت زهرا(س) است که در سال 1360 در حسینیه جماران ایراد شده است.

سخنان امام خمینی درباره خاندان  عصمت و طهارت علیهم السلام دارای ابعاد گوناگون است. گاه صرفاً نگاه معنوی و عرفانی دارد و به توضیح جایگاه بلند معصومانه آنان می پردازد و گاه از جنبه تربیتی و خانوادگی مطالبی دارد و گاه در بیان ابعاد اجتماعی و سیاسی آنان سخن گفته است.

در سخنان یاد شده، در سرآغاز این یادداشت، چنانکه ملاحظه می‌شود ابتدا به تربیت یافتگان بیت رفیع عصمت و طهارت (ع) اشاره دارد که در آن خانه، حسنین و زینبین تربیت شده اند و سپس به خطبه بلند و بنیان برانداز حضرت زهرا(س) در مقابل حکومت وقت و فداکاری اهل این خانه به ظاهر کوچک، در راه اسلام و زنده نگهداشتن قرآن و فدا کردن جانهای پاک خود در این راه که این نیز به تعبیر امام خمینی سرچشمه گرفته از روح الهی و روح ایمانی است، پرداخته است.

در 11 اسفند سال 1364 نیز آنگاه که به یاد کرد حضرت زهرا(س) می پردازد، می فرماید:

من راجع به حضرت صدیقه ـ سلام الله علیها ـ خودم را قاصر می دانم که ذکری بکنم،‌‎ ‎‌فقط اکتفا می کنم به یک روایت که در کافی شریفه است و با سند معتبر نقل شده است و‌‎ ‎‌آن روایت این است که حضرت صادق ـ سلام الله علیه ـ می فرماید:فاطمه ـ سلام الله علیهاـ‌‎ ‎‌بعد از پدرش 75 روز زنده بودند در این دنیا، بودند و حزن و شدت برایشان غلبه داشت و‌‎ ‎‌جبرئیل امین می آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت‌‎‎‌ عرض می کرد و مسائلی از آینده‌‎ ‎‌نقل می کرد.‌ ظاهر روایت این است که در این 75 روز مراوده ای‌‎‎‌ بوده است؛ یعنی،‌‎ ‎‌رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقۀ اول از انبیای عظام‌ ‎‌دربارۀ کسی این طور وارد شده باشد که در ظرف 75 روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته‌‎ ‎‌است و مسائل را در آتیه ای که واقع می شده است، مسائل را ذکر کرده است و آنچه که به‌‎ ‎‌ذریۀ‌‎‎‌ او می رسیده است در آتیه، ذکر کرده است و حضرت امیر هم آنها را نوشته است،‌‎ ‎‌کاتب وحی بوده است حضرت امیر، همان طوری که کاتب وحی رسول خدا بوده است ـ‌‎ ‎‌والبته آن وحی به معنای آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم ـ کاتب وحی‌‎ ‎‌حضرت صدیقه در این 75 روز بوده است. مسئلۀ آمدن جبرئیل برای کسی یک مسئلۀ‌‎ ‎‌ساده نیست. خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می آید و امکان دارد بیاید، این یک‌‎ ‎‌تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل می خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح‌‎ ‎‌اعظم است.(همان، ج 20، ص 5-4)

در این بیان امام خمینی، جایگاه عظیم و معنوی حضرت زهرا(س) که جایگاهی منحصر به فرد است، تبیین شده و ایشان این فضیلت را برترین فضیلت می شمارد:

در هر‌ ‎‌صورت من این شرافت و فضیلت را از همۀ فضایلی که برای حضرت زهرا ذکر کرده اند ـ‌‎ ‎‌با اینکه آنها هم فضایل بزرگی است ـ این فضیلت را من بالاتر از همه می دانم که برای غیر‌‎ ‎‌انبیا ـ علیهم السلام ـ آن هم نه همۀ انبیا، برای طبقۀ بالای انبیا ـ علیهم السلام ـ و بعض از‌‎ ‎‌اولیایی که در رتبۀ آنها هست، برای کس دیگر حاصل نشده. و با این تعبیری که مراوده‌‎ ‎‌داشته است جبرئیل در این هفتاد و چند روز، برای هیچ کس تاکنون واقع نشده و این از‌‎ ‎‌فضایلی است که از مختصات حضرت صدیقه ـ سلام الله علیها ـ است.(همان، ص 6-5)

امام خمینی در کتاب شریف آداب الصلوه، در باب دوم از مقاله سوم، درباره اسرار معنوی قیام در نماز، روایت ذیل را نقل می کند:

‌‌رُوِیَ اَنّ اِبراهیمَ علیه السلام کانَ یُسْمَعُ تَأَوُّهُهُ عَلی حَدِّ‌‎ ‎‌میلٍ، حَتّی مَدَحَهُ اللّه بِقَوْلِهِ: «اِنّ اِبراهیمَ الَحَلیمٌ اَوّاهٌ مُنیبٌ.» وَ کانَ فی صَلوٰتِهِ‌‎ ‎‌یُسْمَعُ لَهُ اَزیْر کَاَزیرِ الْمِرْجَلِ. وَ کَذلِکَ یُسْمَعُ مِنْ صَدْرِ سیدِنا رَسولِ اللّه صلی اللّه‌‎ ‎‌ علیه وآله مِثْلُ ذلِکَ. وَ کانَتْ فاطِمةُ علیها السَّلامُ تَنْهَجُ فی الصَّلوٰةِ مِنْ خیفَةِ‌‎ ‎‌اللّه (مستدرک الوسائل، کتاب الصلوه، باب 2، حدیث 15)؛ یعنی صدای مناجات حضرت ابراهیم(ع) از فاصله زیادی شنیده میشد تا آنجا که خداوند ایشان را این چنین ستوده است:«همانا ابراهیم، بردبار، بسیار آه کشنده و انابه کننده به سوی خدا بود» (سوره هود، آیه 75) و در نماز صدایی همانند صدای دیگ جوشان از سینه او شنیده میشد. چنین صدایی از سینه سرور ما رسول الله(ص) نیز شنیده میشد. و فاطمه علیها السلام نیز در نماز از خوف الهی از حالت عادی خارج می گردید و نفس ایشان به شماره می افتاد.(آداب الصلوه، ص 151)

در این حدیث شریف جایگاه و عظمت حضرت ابراهیم(ع) در حال نماز بیان شده و رسول خدا(ص) و فاطمه زهرا(س) أم الأئمه در این ردیف قرار گرفته که در حال نماز، حالتی چنین داشته و محو جمال الهی بودند تا آنجا که نفس پاکش به شمارش می افتاده است.

امام خمینی در فصل دیگری از کتاب آداب الصلوه، در بیان حقیقت «لیله القدر» نکات بسیار مهمی را با استناد به برخی روایت، بیان کرده است و «لیله مبارکه» در آیه 3 سوره دخان را به فاطمه زهرا(س) تفسیر کرده و می‌فرمایند.

شیخ عارف، شاه آبادی(دام ظله) می فرمودند: که دورۀ محمّدیه،‌‎ ‎‌«لیلة القدر» است. و این یا به اعتبار آن است که تمام ادوار وجودیّه دورۀ‌‎ ‎‌محمّدیّه است؛ و یا به اعتبار آن است که در این دوره اقطاب کمّل محمّدیّه و‌‎ ‎‌أئمّۀ هداة معصومین «لیالی قدر» می باشند. و دلالت بر آنچه احتمال دادیم از‌‎ ‎‌حقیقت لیلة القدر می کند حدیث شریف طولانی که در تفسیر ‌‌برهان ‌‌از ‌‌کافی‌‎ ‎‌شریف نقل فرموده و در آن حدیث است که نصرانی گفت به حضرت موسی بن‌‎ ‎‌جعفر که تفسیر باطنِ ‌‌حم، وَ الکِتابِ المُبینِ اِنَّا اَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبٰارَکَةٍ اِنّٰا کُنّٰا مُنْذِرِینَ‌‎ ‎‌فِیهٰا یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکیم‌ چیست فرمود: «اما «حم» محمّد صلّی اللّه علیه و‌‎ ‎‎‌آله است. و اما «کتاب مبین» امیر المؤمنین علی است. و اما «اللیلة» فاطمه‌‎ ‎‌علیهاالسلام است».(آداب الصلوه، ص 329-330)

بیان عظمت فاطمه زهرا(س) در این روایات مبهوت کننده است و بازگشت انسان به کلام امام خمینی در این باره بسیار درس آموز است که فرمود: من راجع به حضرت صدیقه(س) خودم را قاصر می دانم که ذکری  بکنم.

روایت دیگری که امام خمینی در این کتاب از آن بهره می‌گیرد، از تفسیر برهان است که به حسب آن امام باقر(ع) می فرماید:

خانه علی و فاطمه حجره رسول الله(ص) است و سقف خانه شان عرش رب العالمین .... و همانا خداوند بر قوت دیده محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) چنان افزوده است که عرش را مشاهده می کردند.(ر.ک: آداب الصلوه، ص 331-330)

از بیان این حدیث شریف معلوم می شود، حجره پیامبر خدا(ص) محل نزول ملائکه بوده است، از این رو راهی به عرش الهی داشته و علی علیه السلام فاطمه سلام الله علیها نیز از این رحمت و عظمت و نعمت الهی برخوردار بوده‌اند و چنان زیستند که عرش الهی را در زندگی مشاهده می کردند.

و پایان کلام اینکه در فصل سوم در تعقیبات نماز به تسبیح حضرت زهرا(س) پرداخته و می فرماید:

از جملۀ تعقیبات شریفه، تسبیحات صدّیقۀ طاهره سلام اللّه علیها‌‎ ‎‎‌است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله به آن معظّمه تعلیم فرمود. و آن افضل‌‎ ‎‌تعقیبات است. در حدیث است که اگر چیزی افضل از آن بود، رسول خدا‌‎ ‎‌صلی اللّه علیه و آله آن را به فاطمه علیهاالسلام عطا می فرمود.‌‎‎‌ و از‌‎ ‎‌حضرت صادق مروی است که این تسبیحات در هر روز در تعقیب‌‎ ‎‌هر نمازی پیش من محبوبتر است از هزار رکعت نماز در هر روز.(همان، ص 378-377)

سپس به بیان آداب قلبیه و باطنیه این تسبیحات پرداخته و مختصری از حقایق معنوی را بیان داشته و می‌فرماید:

پس عبد سالک باید در تعقیب نماز قدری تفکّر کند در نقص‌‎ ‎‌خود و عبادت خویش و غفلتهای در حال حضور، که خود گناهی است در‌‎ ‎‌مذهب عشق و محبّت؛ و حرمان خود را از حظوظ حضور و محضر مقدّس حق‌‎ ‎‌جلّ جلاله به نظر آورد.(همان، ص 378)

امام خمینی در پایان این کتاب که قدر آن مجهول است و جایگاه آن ناشناخته، آن را با دعاهایی به پایان می‌برد و در بخشی از آن با حالت تضرع به درگاه الهی عرضه داشته:

بار خداوندا که ما بندگان ضعیف را بی سابقۀ خدمت و طاعتی یا احتیاج‌‎ ‎‌به بندگی و عبادتی با تفضّل و عنایت و محض رحمت و کرامت لباس هستی‌‎ ‎‌پوشانیدی، و به انواع نعمتهای روحانی و جسمانی و اصناف رحمتهای باطنی‌‎ ‎‌و ظاهری مفتخر فرمودی، بی آن که از نبود ما خللی در قدرت و قوت تو راه‌‎ ‎‌یابد، یا از بود ما به عظمت و حشمت تو چیزی افزاید، اکنون که سرچشمۀ‌‎ ‎‌رحمانیّت تو جوشید و چشم خورشید جمال جمیل تو درخشید و ما را به بحار‌‎ ‎‌رحمت مستغرق و به انوار جمال منوّر فرمود، نقایص و خطیئات و گناهان و‌‎ ‎‌تقصیرات ما را نیز به نور توفیق باطنی و دستگیری و هدایت سرّی جبران فرما،‌‎ ‎‌و دل سر تا پا تعلّق ما را از تعلّقات دنیاویّه برهان و به تعلّق به عزّ قدس خود‌‎ ‎‌آراسته نما.‌(همان، ص 380)