این در حالی است که همین رسانه ها وقتی ویدئوی عربی حرف زدن وزیر خارجه فعلی، امیرعبداللهیان، منتشر شد، شروع به توجیه کردند و قضیه را به یک تفاوت لهجه صرف تقلیل دادند. این در حالی بود که کاربران شبکه های اجتماعی عربی حرف زدن امیرعبداللهیان را با حرف زدن مرحوم فتحعلی اویسی در نقش آقای کاووسی در سریال شهر قشنگ مقایسه کرده بودند و ویدئوی هر دو را کنار هم بازنشر می کردند. علی مطهری هم در توییتی نوشته بود: عربی صحبت کردن جناب امیر عبداللهیان در اجلاس بغداد که اکثر میهمانان عرب بودند، کار بسیار خوبی بود؛ اما ای کاش متن نطق ایشان قبلا از سوی یک استاد زبان عربی اعراب گذاری می شد تا دقیق خوانده شود. زمانی که مجلس بودم، گفتم به میهمانان عرب باید به زبان عربی خوشامد گفت، نه انگلیسی و اجرا شد. خبرگزاری مهر هم یادداشتی در پاسخ به واکنش ها منتشر کرد و نوشت: «بعضی از ایرانی ها اصرار عجیبی دارند که وقتی زبان انگلیسی را یاد می گیرند، حتما به لهجه بومی آمریکایی یا بریتانیایی صحبت کنند. حتی کتاب ها و دوره های آموزشی بسیاری هم وجود دارد که سعی می کند بومی شدن را به زبان آموز یاد بدهند. بعضی از اهالی خاورمیانه علاقه دارند با همان مو و چشم مشکی خاورمیانه ای، وقتی در جامعه ای انگلیسی زبان قرار می گیرند، لهجه شان را بومی جلوه بدهند. دقیقا همان رویکردی که در فرهنگ ایرانی خودمان در مقابل لهجه ها وجود داشت. حسین امیرعبداللهیان یک ایرانی است که زبان مادری و اولش فارسی است و این مسئله طبیعی است که وقتی به زبان دومی صحبت می کند، لهجه فارسی اش داد بزند! مسئله ای که بین جوامع عربی هم مثل جوامع انگلیسی پذیرفته شده است و در حرف زدن کارشناس های خارجی برنامه های عربی هم بسیار دیده می شود». همین اتفاق درباره یکی از نماینده های مجلس فعلی هم رخ داده است. رسانه ها نوشتند علی خضریان، نماینده تهران در مجلس که سال گذشته با تلفظ اشتباه دو کلمه انی ور (Anywhere) و انی تایم (Anytime) در فضای مجازی خبرساز شده بود، یک سال بعد به منظور نشان دادن تسلط خود بر انگلیسی دوباره به میدان آمد و در شبکه افق وقتی می خواست از سلسله گزارش هایی در واشنگتن پست خبر بدهد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده، از عبارت بی معنای How Lost Iran استفاده کرد و گفت عنوان این گزارش ها این بوده است! سایت انتخاب هم دیروز به همین مسئله اشاره کرده و نوشته که بیل برنز، مرد پشت پرده توافقات هسته ای ژنو در بخش هایی از کتابش روایتی از اولین مذاکرات محرمانه با ایران را این طور شرح داده است :«جلیلی در پایان سخنانش برگه هایی از تفاهم شفاهی ایران در اختیار اعضای مذاکره کننده گذاشت. عنوان نسخه انگلیسی این برگه ها غلط املایی داشت. آنها به جای اینکه در بالای برگه بنویسند Non paper (به معنای تفاهم شفاهی) نوشته بودند None paper (معنای لغوی اش می شود: هیچ کاغذی نیست). البته به زودی معلوم شد که همان عنوان اشتباه بیشتر برازنده آن کاغذ بوده است. سولانا و باقی ما نگاهی سریع به متن ارائه شده انداختیم. ناگهان نماینده فرانسه آهی کشید و غرغرکنان زمزمه کرد: مزخرف است».

علی محمد بیدارمغز، کارشناس ارشد تشریفات، درباره اصرار سیاسیون به انگلیسی حرف زدن در حالی که به آن تسلطی ندارند، به سوالات «شرق» پاسخ داده است.

آقای بیدارمغز به نظر شما چرا مقامات سیاسی ما اصرار به صحبت به زبانی دارند که بر آن مسلط نیستند؟

تسلط به زبان در دنیای دیپلماتیک خیلی مهم است. سازمان ملل شش زبان رسمی دارد. اسپانیایی، عربی، روسی، چینی، انگلیسی و فرانسه. قاعده بر این است که دیپلمات ها به یکی از این شش زبان مسلط باشند و در ملاقات ها یا همایش ها یکی از این زبان ها را بدانند. کشورهای دیگر مثل ایران راهکاری که یافته اند، این است که به فارسی حرفی می زنند و یک همکار عضو هیئت سخنرانی یا سفارتخانه آن را به یکی از این زبان های بین المللی بر می گرداند؛ اما برخی ایرانی ها هستند که فکر می کنند زبان بلدند و اصرار دارند که انگلیسی یا عربی حرف بزنند. واقعیت این است که دیپلمات ها باید به زبان ملی سخن بگویند و گفته های شان به یکی از شش زبان رسمی و البته بیشتر به انگلیسی، ترجمه شود. این کار البته سه خاصیت دارد: اولا وقتی مقام ایرانی فارسی حرف می زند، می تواند آن را مدیریت کند؛ چون بر دستور زبان مسلط است. دوم اینکه وقتی همکارش ترجمه می کند، می تواند حرف های خودش را گوش کند. البته اگر انگلیسی اش خوب باشد و اگر جایی اشتباه ترجمه می شود، آن را بین ترجمه، اصلاح کند. سومین مورد که خیی مهم است، این است که گاه پیش می آید که یک دیپلمات حرفش را عوض کند. وقتی مستقیم به انگلیسی یا زبان خارجی حرف می زند، نمی تواند گفته اش را انکار کند؛ ولی وقتی ترجمه می شود، می تواند بگوید که اشتباه از مترجم بود و من این را نگفتم. در طول سال های کارم بارها با کسانی روبه رو شدم که انگلیسی خوب بلد نبودند و اصرار داشتند که انگلیسی حرف بزنند. یک بار یکی از این مقامات آمده بود سازمان ملل و اصرار داشت انگلیسی حرف بزند. وقتی گوش می کردیم می دیدیم که هر لغتی را بلد نبود تلفظ کند، از رویش رد می شد. یک بار یادم هست که در ازمیر یک نشست منطقه ای برپا بود. معاون سازمانی که من آنجا کار می کردم، اصرار داشت که در این نشست انگلیسی حرف بزند، بعد فهمیدیم سطح زبانش بسیار ساده و خیلی ابتدایی است. برای همین ما قانعش کردیم که فقط یک جمله را در همان ابتدا به انگلیسی بگوید که «صحبت های من را آقای بیدار مغز به استماع شما می رساند».

برای گفتن همین یک جمله کلی با او تمرین کردیم تا بتواند آن را تلفظ کند و بقیه صحبت هایش را من برای بقیه ترجمه کردم.

این مسئله بلدنبودن زبان و اصرار به صحبت به آن در سایر کشورها هم نمونه ای دارد؟

بله، در برخی کشورهای دیگر هم دیده ام که این مشکل هست. چیزی که باید به آن توجه شود و نمی شود، این است که مهم انگلیسی حرف زدن نیست؛ بلکه یک دیپلمات یا هر مقام دیگر باید به گونه ای حرف بزند که مفهوم حرف هایش کامل شنیده شود. دیگران بفهمند چه می گوید و چه می خواهد. زبان برای تفهیم و تفاهم است.

این اتفاق ها آیا به حیثیت یک کشور لطمه نمی زند؟

قطعا آسیب می زند. هدف از حضور و سخنرانی در مجامع، تبیین اهداف کشور و شرح مواضع و خواسته ها است. وقتی یک نماینده نمی تواند خوب حرف بزند، حضورش چه خاصیتی داشته است؟

در بین مقامات سیاسی به نظر می رسد نمونه مشخصی که تسلطش بر زبان انگلیسی بسیار مورد توجه بود، وزیر سابق خارجه آقای ظریف است.

ظریف انگلیسی اش خیلی خوب بود. سال ها آمریکا بود و آنجا تحصیل کرده بود. ببینید زبان سه قسمت است: یکی بخش مکالمه است. دوم اینکه به دستور زبان مسلط باشیم و سوم مبدا و مقصد را بدانیم. یک جمله را ما در فارسی به شکلی می گوییم؛ اما در زبان مقصد به شکلی دیگر گفته می شود. باید فرهنگ زبان مقصد را بدانیم و عامل مهم بعدی این است که با رعایت کامل احترام به مخاطبان حرف بزنیم؛ چون این سخنرانی ها در تاریخ می ماند.