شرق نوشت: رئیسی، رئیس‌جمهور خوش‌رزقی است یا خوش‌شانس؟

محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین گفته است: دولت آقای رئیسی دولت خوش‌رزقی است و برخی از اقدامات اخیر که امیدبخش بوده، سبب تابیدن بارقه امید به قلب مردم شده است. او توضیح داده است: دولت آقای رئیسی مدت کوتاهی است که روی کار آمده و در این مدت کوتاه کارهای خوبی صورت گرفته که سرعت‌گرفتن واکسیناسیون در ایران و امضای عضویت در سازمان شانگهای که البته برخی از زحمات آن را دولت‌های قبلی کشیده بودند، جزء این اقدامات است.

دستاوردهای رئیس دولت سیزدهم که مورد تشویق و حمایت قرار گرفته، ریشه در تلاش دولت‌های قبل دارد نه تلاش‌ خاص دولت سیزدهم‌ که فرصت انجام چنین اقداماتی را در مدت کوتاه آغاز به کار خود نداشته است. حتی سفرهای استانی‌ای که سبب شده به پرکاری رئیسی اشاره شود و اصولگرایان آن را نقطه مثبتی در کارنامه او ببینند نیز مورد نقد باهنر و کارشناسان قرار گرفته است.

در همین رابطه دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین تصریح کرد: سفرهای آقای رئیسی به استان‌ها کار خوبی است، اما فقط کار این نیست. سفرهای استانی بر رشد سرمایه انسانی تأثیر دارد، اما باید وعده‌ها محقق شود و بسیاری از مشکلات نیز از این مسیرها قابل حل‌شدن نیست. بنابراین انتظار برای حل مشکلات گسترده کشور و تحقق شعارهای انتخاباتی اصولگرایان درپی این سفرها بسیار خوش‌بینانه است. از طرفی هم موضوع سرعت‌بخشی به واکسیناسیون با ورود واکسن‌های خریداری‌شده در دولت دوازدهم محقق شده و دولت رئیسی جز توزیع واکسن کار دیگری نداشته است.

در گسترش واکسیناسیون برخلاف آنچه اصولگرایان به‌عنوان عملکرد درخشان دولت سیزدهم از آن یاد می‌کنند، شاهد تزریق هر آنچه در دولت قبل خریداری شده است، هستیم و هنوز اقدام درخوری برای افزایش رعایت پروتکل‌های بهداشتی و رفع موانع اقتصادی اصناف در شرایط اپیدمی و حتی کنترل گسترش بیماری را شاهد نیستیم؛ تا جایی که از وزیر رئیسی شنیدیم که برای بازگشت زوار اربعین حسینی از عراق قرار به تست «پی‌سی‌آر» نیست و کرونای زوار به صورت چشمی بررسی خواهد شد که در نهایت با انتقادهای بسیار به ناآگاهی رستم قاسمی از نحوه رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بحث اجبار تست پی‌سی‌آر برای زوار مطرح شده است.

عدم آگاهی کابینه از وضعیت موجود از همین مثال ساده اما مهم قابل درک است. دررابطه‌با موفقیت ایران برای پیوستن به توافق شانگهای نیز مطمئنا خود اصولگرایان نیز می‌دانند یک‌شبه هیچ کشوری قادر به پیوستن به هیچ توافق بین‌المللی نخواهد بود. تلاش دولت‌های جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای از دولت نهم آغاز و درنهایت در دولت سیزدهم به پایان رسید و منجر به عضویت دائم ایران در این سازمان شد. تلاش‌ها و پیگیری‌های مکرر جمهوری اسلامی نیز سبب شد تا ایران نیز در سال ۲۰۰۵ به‌عنوان عضو ناظر به این سازمان بپیوندد. البته یک سال بعد برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد.

این درخواست بحث‌های زیادی را برانگیخت. تا قبل از به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب، عضویت ایران در این سازمان بعید به نظر می‌رسید، اما با روی‌کارآمدن دولت حسن روحانی، امیدها برای عضویت ایران افزایش یافت. تصویب برجام و ایجاد فضای جدید بین‌المللی این فرصت را در اختیار تهران قرار داد تا عضویت در دیگر سازمان‌های بین‌المللی را تجربه کند. روحانی که مسیر مهم تنش‌زدایی با غرب و رفع تحریم‌های ایران را در پیش گرفته بود، قصد داشت دورنمایی از امید و روابط تازه را با جامعه جهانی به تصویر بکشد، اما خروج آمریکا از برجام، بازگشت تحریم‌ها و همچنین شیوع همه‌گیری بیماری کووید۱۹ فشارهای سهمگینی به ایران وارد کرد که سبب شد اولویت‌ها و تمرکزها به مسائل دیگری مربوط شوند. بااین‌حال، با این اوضاع دولت تلاش‌ها برای رفع تحریم‌ها و پیوستن به شانگهای را کنار نگذاشت و در آستانه توافق برجامی با دولت بایدن نیز قرار گرفت، اما به قول روحانی فرصت لغو تحریم‌ها از دولت گرفته شد تا پیگیری لغو تحریم‌ها و عضویت در سازمان همکاری شانگهای به دولت بعدی محول شود. هرچند امضای سند همکاری‌های جامع بین دو کشور ایران و چین در دولت دوازدهم با پیگیری سیاست نگاه به شرق در تلاش برای تمدید قرارداد ۲۰‌ساله با روسیه، تقویت‌کننده مواضع ایران در اجلاس اخیر شانگهای هم بود و مسیر را برای دولت سیزدهم هموار کرد.

در این بین، روحانی با انواع بدشانسی‌ها از بلای طبیعی همچون سیل و زلزله و آتش‌سوزی در امان نبود و تحریم‌ها و فشار اقتصادی حاصل از تحریم و بعد اپیدمی کرونا، شرایط را بسیار سخت کرد. در این مسیر قدرت‌گرفتن اصولگرایان در مجلس نیز مانع مهمی در تلاش برای رفع تحریم‌ها بود و سبب ناامیدی مردم از دولت دوم روحانی شد. اما از شانس خوش رئیسی، همراهی اصولگرایان در هر سه قوه با او است؛ اگرچه اصولگرایان معتقدند او ابتدا در منازعه‌ای که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قصد داشت برای ایران بسازد، با تدبیر و همراهی مجلس شورای اسلامی اقدام به خنثی‌سازی کرد و پس از آن با دستی پُر راهی دوشنبه، پایتخت تاجیکستان شد تا همراهی همسایگان و کشورهای شرقی را به دست آورد و در انتها نیز توانست رأی مثبت هشت کشور عضو اصلی این سازمان را کسب کند.

بااین‌حال، باید توجه داشت اگر همان توافق رئیسی با گروسی در دوران روحانی رخ می‌داد که به شکل محدودتر با انتقادات‌ اصولگرایان رخ داد، فریاد خشم اصولگرایان بلند می‌شد و روحانی را به خیانت و کوتاه‌آمدن در مقابل آژانس و غرب متهم ‌می‌کردند. حضور یکپارچه اصولگرایان در قدرت، سبب خاموش‌شدن صدای مخالفانی شده که با هر تصمیم دولت روحانی او را مورد حمله‌های تند قرار می‌دادند؛ تا جایی که نمی‌شد بین مواضع مخالفان بیرونی و اصولگرایان در ایران در رابطه برجام تفاوتی قائل شد. حال یکباره هر آنچه رئیس‌جمهور تصمیم می‌گیرد، مورد حمایت است. البته شانس خوش رئیسی از آنچه به ارث برده تمام نشده و در رابطه با مذاکرات وین نیز فقط یک امضا مانده است و تیم مذاکره‌کننده دولت دوازدهم تا قبل از انتخابات توانست متن نهایی توافق را تهیه کند و رئیسی با امضای آن می‌تواند قهرمان رفع تحریم‌ها نیز شود و از حاصل مذاکرات وین در دولت روحانی نهایت بهره‌ را ببرد.

بعد از این مرحله هم پیوستن به گروه اقدام ویژه مالی با همراهی اصولگرایان مجمع تشخیص مصلحت نظام به‌سادگی انجام خواهد شد. البته اگر اراده‌ای برای رفع تحریم‌ها و ازسرگیری مذاکرات وجود داشته باشد که اگر این اراده باشد، شرایط مهیاست. در این بین این نکته را نباید فراموش کرد که این شانس خوش رئیسی تا زمانی که منافع گروه‌های مختلف اصولگرایی تأمین شود، وجود خواهد داشت و بسیار بعید است اصولگرایان تندرو بتوانند برای همیشه بر موضع حمایت بی‌چون‌وچرای خود از دولت سیزدهم باقی بمانند. اگرچه عضویت ایران در شانگهای یک اتفاق تاریخی به شمار می‌رود، اما باید دید ایران در آینده می‌تواند از مزایای اقتصادی این سازمان بهره ببرد یا خیر. بحث تنش‌زدایی با غرب و به‌نتیجه‌رساندن مذاکرات برجامی برای رسیدن به توافق می‌تواند گام مهمی برای تحقق امر به شمار رود. تاکنون هر آنچه در رابطه با اقدامات رئیسی مورد تشویق قرار گرفته است، درحقیقت از تلاش دولت‌های قبل به او ارث رسیده بود و باید دید در درازمدت چگونه از این شانس خوش برای رفع موانع بزرگ در لغو تحریم‌ها و گشایش اقتصادی استفاده خواهد کرد.