تنها چند روز کافي بود تا جريان‌هاي تندمزاج از سکوت بيرون بيايند و نسبت خود را با اتفاقات مهم کشور روشن کنند. چند روز از انتشار فايل تصويري سخنراني احمد پناهيان مي‌گذرد. احمد پناهيان براي وزير بهداشت دولت سيزدهم خط و نشان مي‌کشد و در بخشي از سخنانش به طرح قرنطينه هوشمند و اهتمام وزارت بهداشت بر ادامه واکسيناسيون عمومي حمله مي‌کند. وي مي‌گويد: «چرا اين وزير بر واکسيناسيون کرونا اصرار دارد؟ ازکجا معلوم واکسن‌هاي وارداتي به ايران فايزر و مدرنا نباشند؟ چرا مردم بايد اين واکسن‌ها را بزنند و سلامتي‌شان را به خطر بيندازند؟» در همان دو دقيقه و پانزده ثانيه‌اي که از سخنان پناهيان در فضاي مجازي قابل مشاهده است، مجموعه‌اي از اطلاعات به مستمعان ارائه مي‌شود. برخي سخنان مطرح شده مي‌تواند نشانه نگراني از وضعيت رسيدگي به بيماري کرونا در کشور باشد که در هفته‌هاي اخير در حال عبور از پيک پنجم است و برخي ديگر صرفا ادعاهايي هستند که مي‌توان درباره درستي يا نادرستي آن اطلاعات چون و چرا کرد. هرچند نادرست بودن برخي از اطلاعات مطرح شده روشن است اما مي‌تواند اشاره‌اي به نوع مواجهه برخي جريانات سياسي با بيماري کرونا باشد.
 تقويت کميته‌هاي علمي
از زماني که اولين مرگ تاييد شده مبتلايان به ويروس جديد کرونا در بيستم دي‌ماه 98 در ووهان چين اعلام شد، تا زماني که سازمان بهداشت جهاني در اطلاعيه‌اي وضعيت را اضطراري اعلام کرد، تنها بيست روز فاصله بود. يک ماه بعد همين سازمان بين‌المللي بر پاندومي کرونا تاکيد کرد. از آن به بعد براي ورود اين ويروس به کشور تنها زمان مساله بود و دير يا زود اين اتفاق مي‌افتاد و چنان که انتظار مي‌رفت، در 29 بهمن 98، ورود اين ويروس به کشور، رسما اعلام شد. در اين زمان 37بيمارستان در کشور به عنوان بيمارستان معين و ريفرال جهت پذيرش و درمان بيماران کرونا اعلام آمادگي کردند. بيمارستان دکتر مسيح دانشوري در تهران اولين جلسه اضطراري را در تاريخ 1اسفند 98 جهت ارائه راهکارهاي موثر براي جلوگيري از انتقال ويروس در محيط‌هاي بهداشتي و مديريت بيماران مراجعه کننده تشکيل داد. اهميت بيمارستان مسيح دانشوري در مبارزه با کرونا باعث شد که وزير معرفي شده براي دولت سيزدهم، در اولين گام به بيمارستان دانشوري برود. دکتر عين‌ا...ي در اين بازديد اظهار کرد: دکتر بهرام عين‌ا...ي با اشاره به اين که کميته‌هاي علمي پروتکل‌هاي درماني را به کل کشور ارائه مي‌دهند يادآور شد: آنچه امروز در پاندمي کرونا مورد نياز است پروتکل‌هاي علمي است. تاکيد وزير بهداشت بر نيازمندي به پروتکل‌هاي بهداشتي مبتني بر دريافت‌ها و تجربه‌هاي علمي نشان دهنده وفور ديدگاه‌ها و نظريه‌هاي متنافر و متضاد در اين زمينه است. وزير بهداشت دولت سيزدهم با توجه به اين که در دنيا بين روش‌هاي درماني تناقض و نظرهاي مختلفي وجود دارد گفت: در آينده کميته‌هاي علمي ستادي را تقويت مي‌کنيم و از دانشمندان بسياري که در کشور کم نيستند بيشتر استفاده مي‌کنيم.
 مخالفان واکسن يا مخالفان سياسي؟
دوره گرفتاري به ويروس کرونا، به دو مرحله قبل و بعد از کشف واکسن تقسيم مي‌شود. تا زماني که هنوز واکسن مورد تاييدي براي کنترل بيماري و جلوگيري از انتشار سريع ويروس کشف نشده بود، استراتژي پذيرفته شده براي حفظ افراد، رعايت پروتکل‌هاي بهداشتي مبني بر حفظ فاصله اجتماعي، زدن ماسک و ضدعفوني کردن سطوح بود.       

 اما بعد از کشــف واکسن، با حفــظ تاکيد بر روش‌هاي پيشين، موضوع واکسيناسيون هم مطرح شد. خوشبختانه از همان ابتدا انحصار شکل نگرفت و چند شرکت دارويي توانستند براي کنترل بيماري واکسن ارائه دهند. در حالي که انتظار مي‌رفت به موازات دستاوردهاي جهاني در کنترل کرونا، در کشورمان هم شاهد موفقيت در جلوگيري از بازگشت مجدد بيماري شويم، اين اتفاق نيفتاد. اکنون اغلب کشورهايي که درگير کرونا بوده‌اند، توانسته‌اند چرخه انتقال ويروس را مختل و بيماري را کنترل کنند اما در کشورمان و در کنار تلاش‌هاي بي‌دريغ کادر درمان، چنين دستاوري حاصل نشد و اکنون درگير پيک پنجم کرونا هستيم. در عين حال نبايد فراموش کرد که در کشورمان از همان اولين ماه‌هاي دستيابي ديگر کشورها به واکسن، مراحل آزمايشي چند واکسن آغاز شد. محمد مخبر، معاون اول دولت سيزدهم در خردادماه ۱۴۰۰ گفته بود: «دو سه ماه ديگر طوري مي‌شود که جمهوري اسلامي مثل يک سوپرمارکتي مي‌شود که هر کس هر واکسني خواست برود درخواست بدهد. يکي فايزر خواست، يا مدرنا خواست يا هر چيزي خواست در دسترس باشد و اين از افتخارات ماست». اين سخنان در جاي خود مي‌توانست دلگرم کننده باشد، اگر و تنها اگر پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته درست درمي‌آمد. اکنون که در ميانه شهريور هستيم، بازه مورد نظر در سخنان مخبر طي شده اما اين اتفاق نيفتاده و همچنان واکسن يکي از مهم‌ترين مشکلات مبتلابه جامعه و موجب نگراني شهروندان است. هر چند در اين رابطه نمي‌توان به معاون اول دولت بيش از حد خرده گرفت، به اين دليل که خود مخبر به خوبي مي‌داند که ماجراي واکسن در کشورمان آنقدرها واضح و شفاف نيست. نه تنگناها چنانکه لازم است براي مردم گفته شده و نه دستاوردها آنطور که گفته مي‌شود، مورد موشکافي کارشناسان قرار گرفته است. رئيس‌جمهور در اولين گفت‌وگوي تلويزيوني خود اظهار کرد: طبق محاسبه، توليد داخلي نمي‌توانست نياز جامعه را کفايت کند. از اين رو برآورد کرديم براي اينکه گام دقيق برداريم، حتماً به ۱۰۰ ميليون دز واکسن نيازمنديم و در صحبت‌ها و مذاکرات هم با سران برخي کشورها، يکي از اولويت‌هايي که پيگيري مي‌کردم مسأله تامين واکسن مورد نياز بود که امروز ۴۰ ميليون دز واکسن به طور قطعي تامين شده است و اقداماتي انجام شد تا بتوانيم تا مرز ۱۰۰ ميليون دز واکسن از خارج کشور تامين کنيم. سخنان سيدابراهيم رئيسي در حالي مطرح مي‌شود که مخالفان واکسن هم ساکت ننشسته و بر فعاليت‌هاي خود افزوده‌اند. بخشي از مخالفت‌ها با واکسيناسيون به فرصت پيش آمده براي رشد و ارتقاي کيفي طب سنتي برمي‌گردد. به بيان ديگر برخي تلاش داشتند که محدوديت را به فرصتي يگانه براي رشد طب سنتي تبديل کنند. اما بخش مهمي از مشکل امروز، به درگيري‌هاي جناحي و سياسي برمي‌گردد. اگر در نتيجه فعاليت گروه نخست مي‌توان درخيال، رشد و توسعه طب سنتي را ديد، در درگيري‌هاي جناحي تنها مي‌توان تلاش براي کسب قدرت سياسي را مشاهده کرد. قدرت سياسي چنان جذابيتي دارد که چشم را ببندد و ديد را محدود کند. عالي‌ترين مقامات کشور ضمن اينکه بر افزايش سرعت و دامنه واکسيناسيون تاکيد مي‌کنند، از بازسازي اعتماد مخدوش شده بين مردم و مسئولان هم سخن مي‌گويند. آيا افرادي مانند احمد پناهيان متوجه اين نکته هستند که مخالفت و شبهه‌آفريني لايه‌هاي تندرو در چنين فضايي چقدر عجيب بوده و به عدم اعتماد دامن مي‌زند؟
از ويندوز تا خداي واکسن
سخنان مطــرح شده از ســوي پناهيان بخش‌هاي ديگري هم دارد که شايسته راستي‌آزمايي است. برخي از اعداد و ارقامي که در آن سخنراني مطرح مي‌شود، آنقدر عجيب و دور از ذهن است که به آساني نمي‌توان برآنها خط بطلان کشيد. به عبارت ديگر اعداد مطرح شده آنقدر حيرت‌انگيزند که شنونده را در بهت فرو مي‌برد. اگر پناهيان در بخشي از سخنانش به درستي اشاره مي‌کند که وزارت بهداشت درباره واکسن‌هاي وارد شده به کشور بايد روشنگري کند، در بخش ديگري از سخنانش به نقل از وزير بهداشت بر بيست و پنج درصدي تاکيد مي‌کند که واکسن نزده‌‌اند. البته ممکن است در انتقال مفهوم در اين مورد خاص خطايي رخ داده باشد اما وقتي بيل گيتس به عنوان «خداي واکسن» معرفي و در ادامه گفته مي‌شود: «بيل گيتس اين کرونا رو اصلا ايجاد کرد براي واکسنش که با واکسنش پونزده درصد مردم دنيا رو کم کنه»، ديگر ماجرا به خلط کلام مربوط نمي‌شود. از اينجا دامنه کلام تا دورترين لايه‌هاي مبتني بر نظريه توطئه امتداد مي‌يابد. اگر روزي بيل گيتس را تنها کساني مي‌شناختند که ويندوز کامپيوتر نصب مي‌کردند، امروز ديگر بيل گيتس چهره‌اي شناخته شده است. سوال اين است که اگر مدعي خود را ملزم به اثبات چنين مدعايي نمي‌داند، به اين معني است که شنوندگانش همه سخنان او را دربست قبول مي‌کنند؟ به نظر مي‌رسد که کسي از ميان اطرافيان، به شرط شفقت بايد به سخنران يادآوري کند که ارائه سخنان بي‌پايه، نه تنها باعث استحکام کلام نمي‌شود که بر بخش‌هاي درست سخن او هم خطي از ترديد خواهد کشيد. از جمله حيرت‌انگيزترين اتفاقات اين جهان، نزديک و شباهت نفس‌گير لايه‌هايي از تندروهاي وطني با نمونه‌هاي خارجي آن است. در بين خبرنگاران کاخ سفيد هم کساني که به حلقه ترامپ نزديک بودند، چنين نگاهي به واکسيناسيون داشته‌اند. براي نمونه امرالد رابينسون از خبرنگاران کاخ سفيد که براي يکي از وبسايت‌هاي حامي ترامپ به نام «نيوزمکس» مي‌نويسد، از ۲۶۴ هزار دنبال کننده خود در توييتر خواست مواظب واکسن فايزر/بيو‌اِن‌تک باشند. او نوشت: «اين واکسن دي‌ان‌ي شما را دستکاري مي‌کند».
 واکنش به سخنان پناهيان
سخنان احمد پناهيان بدون واکنش نبود و خبرگزاري دولت در واکنشي تند و جسورانه به سخنان پناهيان واکنش نشان داد. «ايرنا» در گزارشي با عنوان «بازي با جان مردم؛ سنگ‌اندازي‌ در برابر طرح واکسيناسيون دولت» نوشت: بررسي کليپ سخنان حجت‌الاسلام پناهيان که توسط هيأت خود وي آماده و منتشر شده است، نشان مي‌دهد در همين دو دقيقه، ۷ مورد اطلاعات نادرست (Fake News) ارائه شده و از آنجا که اين سخنان از سوي يک روحاني شناخته شده در مجلس سيدالشهدا(ع)، آن هم در مسجد جمکران بيان مي‌شود، مي‌تواند به گسترش يا تثبيت اطلاعات نادرست در بخشي از جامعه مذهبي و سنتي دامن‌زده و با تشديد واکسن‌هراسي، تلاش دولت براي حفظ جان مردم را با چالش مواجه کند. اين در حالي است که در دين ما به کمتر چيزي به اندازه حفظ جان انسان‌ها بها داده شده و وقتي رهبر معظم انقلاب با توجه به آمار بالاي فقدان هموطنان، صراحتا تاکيد به ورود واکسن مطمئن کرده‌اند، از جناب آقاي پناهيان و ديگر کساني که ادعاي پيروي از رهبري دارند، انتظار بيشتري در اين زمينه مي‌رود». ايرنا در ادامه هفت مورد اطلاعات نادرست را بررسي کرده و نادرست بودنشان را نشان داده است.

*آرمان ملی