جماران: نوع جدیدی از ویروس کرونا که به دلتا شهرت یافته، تمام شهرهای ایران را فتح کرده طوری‌که دیگر هیچ نقطه‌ی عاری از این نوع ویروس نیست. شهرهای ایران سراسر قرمز شده است. متاسفانه بیمارستان‌ها مملوء از بیماران مبتلا به کووید۱۹ هستند و آمارهای روزانه وزارت بهداشت نشان می‌دهد که موارد مرگ‌ومیر روبه افزایش است.

با اینکه تصور عمومی غالبا تنها راه مقابله با این وضعیت را در واکسیناسیون همگانی می داند، اما واکسینه کردن جامعه در شرایطی که کشور دچار موج شدیدی از ابتلا به ویروس شده، نمی تواند مانع از گسترش روند بستری ها و مرگ و میر شود.

شاید در این شرایط، تنها رعایت پروتکل‌های بهداشتی و خانه نشینی شهروندان بتواند از تب ابتلا به این ویروس به طرز چشم گیری بکاهد. علیرغم همه این ها به‌نظر می‌رسد که یکی از چالش‌های اصلی نظام بهداشت و درمان کشور در تمام ماه‌های گذشته تامین واکسن مورد نیاز بوده است.

مسئولین وزارت بهداشت، در طی یکسال گذشته همواره وعده تولید انبوه واکسن داخلی و تزریق آن را در ماه های گذشته داده اند. به نحوی که اگر اظهارات وزیر را در مدت اخیر که در رسانه ها نیز منعکس شده است مورد بررسی قرار دهیم، به خوبی درمیابیم که وی در تمامی اظهارات خود وعده واکسیناسیون عمومی ایرانیان را داده است و حتی در واکنش به انتقادهای صورت گرفته از عملکرد وزارت بهداشت، همواره از مدیریت خود و همکارانش تقدیر کرده است.

در تازه ترین موضع گیری، سخنگوی هلال احمر نیز که در یک برنامه تلویزیونی سخن می گفت اعلام کرد که تا فروردین امسال اجازه واردات واکسن به این سازمان داده نشده است. هرچند او تلویحا مسئولیت این تصمیم را به گردن سازمان غذا و دارو انداخت.

کشور ما تاکنون با موج های زیادی از ویروس دست و پنجه نرم کرده است و در این میان، آنچه رخ داده فرسودگی و خستگی بیش از حد کادر درمان و تلفات بیشتر ناشی از این بیماری بوده است. حالا نیز به مرحله ای از بحران کرونا رسیده ایم که مشخص نیست روند گسترش این ویروس تا کجا پیش می رود.

سکوت ظریف شکست

اما درحالی‌که این روزها انتقادها به کمبود واکسن علیرغم ناکارایی آن در موج کنونی بیشتر شده، برخی ها با استفاده از تریبون هایی که در اختیار دارند، تلاش کردند تا این مشکل را به پای وزارت امور خارجه بنویسند، همین مساله موجب شد تا وزیر امور خارجه سکوت خود را بشکند و از تلاش‌های ماه‌های گذشته این وزارت خانه برای تامین واکسن خبر دهد. محمد جواد ظریف در واکنش به سخنان یکی از اعضای وزارت بهداشت نوشت: «نگذارید از سکوت پشیمان شویم»

وی توضیح داد: «بنده و همکارانم در نبرد تمام عیار با جنایت تحریم و تروریسم اقتصادی، تمام سعی‌مان را برای افزایش واردات واکسن خارجی و تأمین نیازهای تولید داخلی انجام داده و خواهیم داد و در برابر مسئولین بهداشت کشور و ایثارگران سلامت سرتعظیم فرودآورده و دست تک تک آنها را می‌بوسیم؛ ولی متأسفانه حمله و توهین و افترا به دستگاه دیپلماسی از مستحب مؤکد هم عبور کرده و تبدیل به واجب عینی، و نه حتی واجب کفائی، شده است.»

ظریف با طرح این پرسش که، آقایانی که به دستگاه دیپلماسی در مورد واکسن توهین می‌کنند فقط به یک سوال پاسخ دهند نوشت: «بیش از ۲۴ میلیون واکسن‌ وارداتی تا کنون و بیشتر نیازهای تولید داخلی را کدام دستگاه علیرغم تحریم و همه کارشکنی‌ها و... وارد کشور کرده است؟»

او در بخش انتهایی پیام خود یادآور شد: «بیشتر دستگاها و مواد اولیه تولید واکسن داخلی را کدام وزارت خانه تامین و وارد کرد؟ کدام وزیر تولید مشترک واکسن کوبایی با پاستور را در سفرش به کوبا در پاییز سال گذشته کلید زد؟ چرا این قدر زمان تلف شد؟ کدام دستگاه پروفورمای ورود ۲۰میلیون واکسن از اروپا را رد کرد؟ باز هم بگویم؟ این نیز بگذرد.»

این صحبت‌های ظریف درحالی مطرح شد که مدتی قبل غلامرضا انصاری، مشاور وزیر امور خارجه در دیپلماسی اقتصادی در گفت‌وگو با روزنامه شرق با اشاره به تلاش‌های وزارت خارجه برای واردات واکسن گفته بود: «در مورد اطلاع رسانی واکسن، وزارت خارجه پیشگام بود. چند ماه قبل از جدی شدن واکسن اطلاع رسانی کردیم که چه اتفاقاتی در دیگر کشورها می افتد. وزیر امور خارجه به کوبا رفت، شرایط را دید و توانمندی ها و نتایج عملی را گزارش کرد و توجه همه را جلب کرد. وزیر امور خارجه به روسیه رفت و با دیدن توانمندی ها به هیئت دولت گزارش داد. یک عده داخل کشور می گفتند ما واکسن روسی نمی زنیم. آقای وزیر تلاش کردند و از طرف دیگر روسیه را قانع کردند به ایران واکسن بدهد. اما وقتی پروژه ها را افتتاح می کنند، کسی توضیح نمی دهد وزارت خارجه در واکسن کوبا و اسپوتنیک چه نقشی داشته و چطور توانستیم به انتقال تجهیزات و دارو در شرایط تحریم به کشور کمک کنیم، در حالی که نقل و انتقال پول بسیار مشکل است. ما اولین کشوری بودیم که به کوواکس درخواست خرید دادیم، اما اجازه نقل و انتقال پول را ندادند. وقتی چندین ماه طول کشید و توانستیم کوواکس را به هلند برسانیم، گفتند صادرات از اتحادیه اروپا غیرممکن است. دوباره وزارت امور خارجه وارد شد و توانستیم اولین واکسن های کوواکس را وارد ایران کنیم.»

انصاری در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: درست است که امروز هرکس هرجا کم می‌آورد، اعتراضی هم به وزارت خارجه دارد و ما هم نمی‌توانیم به‌صورت عمومی توضیح دهیم. وزارت امور خارجه بهترین عملکرد را در رابطه با کرونا داشته است. از روز اولی که کرونا ظاهر شد، بهترین اطلاع‌رسانی را داشتیم. کسی درباره کرونا تجربه نداشت. وزارت خارجه بود که به صورت روزانه از سراسر دنیا گزارش می‌گرفت که دنیا چه کار می‌کند، معالجه و دارو‌ها و کمک‌هایش به چه صورت است.

همچنین رضا زبیب، دستیار وزیر امور خارجه در واکنش به برخی اظهارات مسئولین وزارت بهداشت که نقش وزارت خارجه در تامین واکسن را کمرنگ توصیف کرده بود، در حساب توئیتری خودش نوشت: «کاری به نادرستی فاحش برخی آمارها در این مصاحبه ندارم، اما ‎خردِناب می‌گوید هرکس درحوزه صلاحیت خود حرف بزند و هر نهادی یک سخنگو داشته باشد. برای تامین ‎واکسن، پیشگام و در کنار وزارت بهداشت بوده و خواهیم‌ بود. سخن کان از سر اندیشه ناید/ نوشتن را و گفتن را نشاید.»

وی همچنین در رشته توئیتی نوشت: «راهی دراز و پر اضطراب اما شیرین طی شده. در کنار تولید پرافتخار داخلی، وارادت ثبات یافته و ادامه می یابد همراهیها دلگرمی بود اما مصاحبه ها آزاردهنده و مانع تامین واکسن! چه وقتی که خبر دادند تا بنامشان ثبت شود، و چه آنگاه که کمک کشور دوستی را قدر نادانی کردند. از روز اول انتشار کرونا، در وزارت خارجه با اهدای محدود ماسک به چین و سپس کار پر استرس انتقال دانشجویان ایرانی از ووهان به تهران درگیر شدیم. کرونا که وارد ایران شد، با اضطرابی چندماهه پیگیر تامین امکانات  شدیم که "نایاب" بود: کیت تشخیص، ماسک، ونتیلاتور، گان، دارو/مواداولیه و...اینکار تا تابستان ۹۹ در حد نوعی پل هوایی برای کمکها ادامه داشت تا با همت پژوهشگران، درین موارد خودکفا شدیم. گام دوم: تلاش برای خرید واکسن و تمهید تولید ملی/مشترک بود که از همان تابستان ۹۹ وبصورت موازی پیشرفت.تامین تجهیزات و مواداولیه برای تولید ملی،تا اردیبهشت امسال ادامه داشت. سیاست عدم شرکت در آزمایش بالینی، پیش خرید را مشکل کرد اما اولین خرید در حد کم از روسیه و بسته اهدایی چین، بهمن ۹۹ رسید. خرید از کوواکس نهایی شد اما قابل اتکا نبود چون متکی به تولید دیگران بود. تحریم هم انتقال پول را ۳ماه عقب انداخت.واردات اندکی از هند انجام شد اما ابتر ماند! قرارداد تولید مشترک با کوبا و روسیه امضا شد اما دستیابی به محصول زمانبر بود لذا واردات بیشتر و سریعتر حتی در بالاترین سطوح مانند سفر فروردین وزیرخارجه چین پیگیری شد. دریافت بسته های اهدایی دیگر از چین و واردات تدریجی اسپوتنیک و استرازنکا کمک کرد اما نیاز کشور خیلی بیشتر بود... رایزنی سیاسی موجب جهش واردات در اردیبهشت شد و آرامشی در جامعه ایجاد کرد امااز ابتدای خرداد بصورت غیرمترقبه با مشکل روبرو شدیم. دوباره اضطراب و کوشش و... . ۲۰ روز تلاش نتیجه داد و از هفته آخر خرداد ۲محموله بزرگ وارد شد. اکنون مسیر هموارشده و واکسن بیشتری وارد میشود، انشاالله. در کنار تولید پرافتخار داخلی،تا اعلام کفایت وزارت بهداشت، واردات بیشتر/سریعتر دردست پیگیری است. تلاش همکاران در وزارتخارجه وسفارتخانه ها که باسکوت کار کردند،وهمراهی و.بهداشت و ب.مرکزی ستودنی بود. میتوان انتظار بهترداشت اما موانع، بویژه جنایت تحریم را باید در ارزیابی لحاظ کرد».

دفاع رییس فرهنگستان علوم پزشکی از وزارت خارجه

 واکنش‌ها به این موضوع ادامه پیدا کرد طوری‌که سیدعلیرضا مرندی، رییس فرهنگستان علوم پزشکی در دفاع از عملکرد وزارت خارجه برای تامین واکسن کرونا خطاب به محمد جواد ظریف نوشت: «تمهیدات جنابعالی و همکاران شریف‌تان در تامین واکسن کشور از یکسال پیش در شهریور ماه سال گذشته، که کشور چین آمادگی داشت فاز سوم تست بالینی را در ایران انجام دهد و برای این کار حتی واکسن رایگان در مقیاس وسیع هم ارائه می‌داد، قابل تقدیر است.»

همه این ‌ها سبب شد تا کیانوش جهان‌پور مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت در صحبت‌هایی که برخلاف علیرضا زالی بود از اقدامات وزارت خارجه در تامین واکسن کرونا حمایت کند. او در این‌باره گفت: «برخی کم‌لطفی‌ها و بی‌مهری‌ها به دستگاه دیپلماسی و تولید داخل واکسن انجام می‌شود. روند واکسیناسیون علاوه بر تلاش همکاران ما در نظام سلامت، قطعا مدیون تلاش بسیاری از عزیزان است. دستگاه دیپلماسی پیشانی روند تامین واکسن بوده است. نمایندگان جمهوری اسلامی و سفرای ایران در کشورهایی مانند ژاپن و روسیه و چین و کوبا تلاش کردند و امروز نتیجه آن منجر به روند مستمر تامین واکسن کرونا شده است.»

در آخر آنچه مسلم است باید همه اضلاع مشکلات جاری را در کنار هم قرار داد تا بتوان دلایل اصلی برخی کاستی ها را پیدا کرد. اینکه برخی مسئولین وزارت بهداشت به جای همفکری، سایر مراکز و وزارت خانه ها را متهم به کوتاهی کنند با آنچه در واقعیت اتفاق افتاده در تناقض است. چرا که در روزهای اخیر معلوم شد مراکزی که شاید مسئولیتی در واردات واکسن برعهده آنها نبوده هم به یاری وزارت بهداشت شتافته اند تا خلاء یی ایجاد نشود. بدون شک نباید نقش تحریم های فزاینده و موانع داخلی ورود واکسن به کشور را نادیده گرفت.