به عنوان اولین نکته ضروری است یادآوری شود که مشکلات مردم و کشور چنان عمیق است که با رفتن یکی و آمدن دیگری مسایل حل نخواهد شد، مگر آنکه اراده‌ای جدی معطوف به حل مسایل جامعه در همه سطوح ساختار قدرت در ایران شکل بگیرد. اراده‌ای که متکی به اصول علمی و مشارکت کارشناسان و نخبگان و مردم باشد.

اجازه دهید که قدری عینی‌تر صحبت شود. کشور تا کنون توانسته است که با هر زحمت و رنجی بوده، تحریم‌ها را تحمل کند، منظور از تحمل تحریم، تأمین اصلی‌ترین مایحتاج مردم شامل آب، نان، غذا، دارو و حدی از اشتغال و درآمد و پرداخت حقوق‌ها است. هر کس که رییس جمهور می‌شود، نباید درباره امکان تداوم این فرایند، خوش‌خیال باشد.

پس از آمدن او، نه تنها مشکلات کم نخواهد شد، بلکه بیش‌تر هم می‌شود، حتی تأمین همین نیازهای اولیه نیز با بحران جدی مواجه خواهد شد. با آغاز جابجایی مدیریتی و تغییرات دولت، حتی اگر فرض کنیم که گروه کارآمدتری به دولت بیایند که متاسفانه چنین نیز نخواهد شد، فرصت‌های زیادی را خواهد گرفت که حل مشکلات را به تأخیر می‌اندازد.

تنها یک امید برای عبور موقت از این وضع وجود دارد و آن به نتیجه رسیدن مذاکرات برجامی است. به هر دلیلی این توافق تا کنون انجام نشده است، که قصد علت‌یابی آن را ندارم، ولی باید امیدوار بود که دولت جدید دچار خودفریبی نشود و گمان نکنند که راهی جز این وجود دارد. باید بر اندیشه غلط خود خط بطلان بکشند و اجازه ندهند که تفکرات ضد برجامی دوستان‌شان دوباره جان بگیرد، تاریخ مصرف آن تفکرات تا امروز بود و تمام شد و رفت.

نکته بعدی این است که مشارکت در این انتخابات به گونه‌ای نخواهد بود که بتواند سرمایه کافی برای دولت بعدی در عرصه داخل و خارج فراهم کند. بنابراین تنها راه، کوشش برای ایجاد سرمایه‌های جدید است. سرمایه‌هایی که ناشی از جلب اعتماد نخبگان و دیگر گروه‌ها و نیز تحقق کارآمدی باشد. با سرمایه جدید می‌توان کمبود سرمایه رأی مردم را تا حدی بازسازی کرد. البته کسی که سرمایه رأی هم داشته باشد، باید با سرمایه‌های جدید پیش‌گفته، سرمایه اولیه را غنی‌سازی کند، ولی کسی که سرمایه رأی ندارد باید در این باره بیشتر کوشش کند.

همیشه گفته‌ام که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت و لازم هر انتخاباتی، آرامش پس از طوفان آن است. انتخابات باید به گونه‌ای باشد که پس از رأی‌گیری و اعلام نتایج، شاهد آرامش پس از طوفان رقابت‌ها باشیم. اگر قرار باشد که این طوفان و خرابی‌های آن همچنان ادامه یابد، یا حتی بدتر گردد معلوم می‌شود که آن پدیده انتخابات نبوده است. بنابر این باید دید که از شنبه چقدر شاهد آرامش سیاسی در کشور هستیم؟

نکته مهم دیگر به اصلاح‌طلبان مربوط می‌شود. در این انتخابات مجموعه آنان به دو گروه تقسیم شدند. برخی طرفدار رأی دادن بودند و گروه دوم از این کار طرفداری نمی‌کردند. گروه اول برای جلب نظر دیگران خیلی کوشید. تا اینجا مسأله‌ای نیست، خیلی هم خوب است. گرچه حدس می‌زنم که نتیجه انتخابات چه خواهد شد، ولی مستقل از این حدس و گمان، نتیجه هر چه باشد، ضرورت دارد که دنبال فهم ماجرا بود، و دنبال مقصر نگردید که جز تشدید اختلاف نتیجه دیگری ندارد. البته نقد و تحلیل و فهم آنچه که در این انتخابات گذشت، بسیار ضروری است.