می گویند؛ دریاچه هامون خشک خواهد شد! ایران نگران است که با آب‌گیری سد کمال خان دریاچه هامون، سومین دریاچه بزرگ ایران بعد از خزر و ارومیه خشک شود. رودخانه‌های هیرمند، خاشرود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به هامون می‌ریزند و تامین‌کننده‌های عمده آب هامون هستند. بیشترِ رودهایی که به هامون می‌ریزند از افغانستان سرچشمه می‌گیرند و وارد ایران می‌شوند. بزرگ‌ترین منبع آبی این دریاچه رودخانه هیرمند است که از کوه‌های هندوکش سرچشمه گرفته و به دریاچه هامون می‌ریزد. آن طور که از خبرها و تحلیل‌ها برمی‌آید؛ افغانستان با ساختن سد کمال‌خان جلوی ورود آب هیرمند به ایران را می‌گیرد. این درحالی است که ایران آب زاهدان و زابل را نیز از این دریاچه
تامین می‌کند.
بند یا سدکمال‌خان؛ پروژه‌ای مهم
بند یا سدکمال‌خان یکی از پروژه‌های مهم کنترل آب در افغانستان است که در ولایت نیمروز بالای هلمند قرار دارد. این بند که در ۹۵ کیلومتری شهر زرنج، در ولسوالی چهاربرجک قرار گرفته، کار ساخت آن در سال ۱۳۴۵ ه‍..ش خورشیدی آغاز شده بود، اما به پایان رسیدن آن 55 سال به طول انجامید. کار اصلی آن در سال ۱۳۹۰ دوباره آغاز و قرار بر این بود تا در سه مرحله به پایان برسد، که سومین و آخرین مرحله آن در ماه آوریل سال ۲۰۱۷ توسط محمد اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان برای منتهی شدن به بهره‌برداری کامل شروع شد. این بند یا سد با بودجه ۷۸ میلیون دلاری از بودجه انکشافی دولت افغانستان ساخته شد که به گفته وزیر انرژی و آب افغانستان، این بند می‌تواند بیش از ۸۰ هزار هکتار زمین آبیاری و بیش از ۹ مگاوات انرژی برق تولید کند البته مقامات افغانستان پیشتر گفته بودند در مجموع ساخت سد کمال‌خان بیش از ۲۰۰ میلیون دلار هزینه داشته است. افزون بر این مسائل، سد کمال خان زمینه ایجاد کار برای شمار زیادی را فراهم خواهد کرد. بند کمال خان به دلیل قرار گرفتن در دشت، شیب کمی دارد. ارتفاع این بند ۱۶ متر و ظرفیت ذخیره آب آن ۵۲ میلیون مترمکعب خوانده شده است.
سد کمال خان، به دو سدِ سلما در هرات و بخش‌آباد در فراه که در غرب کشور افغانستان، از بزرگترین بندهای (سدهای) آبی به شمار می‌رود اضافه شد تا مقامات جمهوری اسلامی، نگاه جدی‌تری به مناطق شرقی کشور که در هرم داغ بی‌آبی می‌سوزد داشته باشند جایی که چاره ی کار دیوار و سیم خاردار و موانع طبیعی و غیر طبیعی نیست بلکه چاره ی اصلی رونق است و رسیدگی به وضعیت کشاورزی، معیشت و اشتغال آن گونه که از سال‌ها قبل، زمزمه‌های آن به گوش می‌رسید، مقام‌های افغان پس از چند دهه سرانجام توانستند آبگیری در سد کمال خان در غرب این کشور، کنار مرز ایران را آغاز کنند. قرارداد تقسیم آب براساس توافقی بین محمد موسی شفیق و امیرعباس هویدا،‌ نخست‌وزیران وقت افغانستان و ایران نزدیک به نیم قرن پیش امضاء شده بود تا وضعیت حقوقی پایانه آب را تنظیم کنند. وزارت انرژی و آب افغانستان می‌گوید کار ایجاد سد کمال خان در سال ۱۳۴۵ آغاز شده بود اما به دلیل آغاز جنگ‌ها و تحولات سیاسی در این کشور در آن سال‌ها تکمیل نشد. اما چهار سال طول کشید تا دولت اشرف غنی، رئیس جمهور کشور، با برنامه‌ریزی و تحت تدابیر شدید امنیتی این سد را تکمیل و آب‌های مرزی را مهار کند. او پیشتر گفته بود سد کمال خان بعد از چند سال دوباره آب‌گیری خواهد شد و نیمروز سرسبز می‌شود.
افغان‌ها سد ساختند ما انتقاد کردیم!
جمهوری اسلامی ایران از ایجاد سد کمال خان انتقاد کرده و می‌گوید که ایجاد این سدها به کاهش منابع آبی و خشکسالی در مناطق شرقی این کشور می‌انجامد اما واکنش‌ها در همین حد باقی ماندند و به یک انتقاد بسنده شد در حالی که تنها عامل خشکسالی در مناطق شرقی کشور، ایجاد سد یا بند کمال خان و مشابه آن نیست بلکه در حوزه ی مدیریت آب در مناطق شرقی کشور، آنطور که سال‌ها است از نزدیک شاهد آن بوده ایم؛ سوءمدیریت و رهاشدگی برخی طرح ها، آسیب‌های ترمیم ناپذیری برجای نهاده است. بدیهی است برای رویدادهای سرزمینی افغانستان نمی‌توانیم تصمیم بگیریم اما در این سوی مرز، راه‌هایی وجود دارد که می‌توان بدون نگاه به بیرون، مناطق شرقی را از خشکسالی، گرد و غبار، کاهش منابع آبی، آسیب دیدگی غیر قابل جبران کشاورزی و نظائر آن چاره‌ای اندیشید. آفتاب یزد تا کنون گزارش‌های بسیاری در این زمینه تدوین و منتشر کرده است گزارش‌هایی که عمدتاً میدانی بوده و دلالت بر سوء مدیریت‌های حادی دارد که اصلا و ابدا ریشه ی سیاسی نداشته و در هر دولتی این سوءمدیریت‌ها و نادیده‌انگاری‌ها تکرار شده است تنها در یک مورد، فریاد کشاورزان باهوکلات برای لوله‌گذاری 42کیلومتر هرگز شنیده نشد آن هم طرحی که با چند میلیارد تومان قابل اجرایی شدن و نجات موزستان‌های مناطقی از بلوچستان ایران بود طرحی که قادر بود برای سال ها، کشاورزی آن مناطق را بیمه کند. حالا سد کمال خان آبگیری شده است سدی که در یک کشور بحران زده، زیر سایه اختلافات و تروریسم و در بدترین شرایط اقتصادی ساخته شده است این سد می‌تواند تلنگری باشد تا شاید دولتمردان ایرانی اندکی به برخی ماجراها و مناطق از جمله نواحی مرزی، جدی‌تر از همیشه بنگرند و به یاد داشته باشند با انتقاد از دولت‌های همسایه، مشکلات درونی ما حل نخواهد شد.

*آفتاب یزد

  تعداد بازديدها: 1074

    نسخه قابل چاپ