یکی از دوستان رسانه ای مشهور که جزو اصلاح طلبان هم شناخته نمی شود، چند روز پیش پیام کوتاهی فرستاد و ضمن ابراز محبت درباره یادداشت هایم با بیان یک آرزو نوشت که: «به امید غلبه عقلانیت در کشور» بنده نیز ضمن تشکر پاسخ دادم که: «لطف دارید. متاسفانه برخلاف همیشه که امیدوار بودم، اکنون میان امید و ناامیدی پاندول وار در نوسانم. نمی دانم شما چرا کمتر حضور دارید؟» و در نهایت او پاسخ داد که: «قانون گرشام می گوید پول بی ارزش پول با ارزش را از میدان خارج می کند. در حوزه سیاست هم همین است. ظهور سیاست بازان فاقد اندیشه فضا را از اندیشه تهی کرده است. شخصا برای این در سیاست حضور دارم که بیاموزم کم مطلب برای یاد گرفتن هست. امید دارم این خرابه زمینه ظهور سیاستمداران صاحب فکری باشد.» قانون گرشام روشن است. اگر مثلا یک سکه طلا با عیار ۱۸، ارزش معینی را در مبادلات اقتصادی داشته باشد، ولی حکومت ها به هر دلیلی عیار سکه مشابه و جدید را ۱۴ کنند، در عین حال ارزش آن ثابت بماند، در این صورت سکه های ۱۸ عیار به سرعت از بازار حذف و سکه ۱۴ عیار رایج می شود، زیرا مقرون به صرفه است که سکه ۱۸ عیار را دوباره ذوب کرد و هر ده سکه آن را به حدود ۱۲ سکه جدید تبدیل کنند. حالا در عرصه سیاست ایران شاهد چنین وضعی هستیم، به طوری که بعضا افرادی میدان دار هستند که گفتار و رفتارشان در ابتذال سابقه و نمونه نداشته است. در حقیقت در حال تجربه یک سقوط کامل در سطح کنش و گفتار سیاسی هستیم به طوری که شنیدن برخی نظرات و دیدن برخی رفتارهای این حوزه، مهوع و چندش آور است. در ابتدا به نظر می رسد که شاید شبکه های اجتماعی ریشه این وضعیت هستند، ولی به گمانم این شبکه ها بیش از آنکه علت اصلی باشند، عامل تشدیدکننده هستند. این فرآیند از سال ۱۳۸۴ آغاز شد. زمانی که شبکه های اجتماعی وجود خارجی نداشتند یا خیلی محدود در دسترس بودند. شاید پیش از آن، رسانه رسمی حدی از نظارت پذیری را داشت. هر کس و هر مقامی نمی توانست هر پرت و پلایی را بگوید. آوردن نیروهای حاشیه ای به بطن سیاست، فرهنگ و ذهنیتی مخدوش و مبتذلی را رواج داد که یا موجب خنده یا کینه و نفرت می شد. انگیزه کسب و بقای در قدرت به هر قیمتی این فرآیند را تقویت کرد. درآمدهای کلان نفتی که بعضا سالانه سر به یکصد میلیارد دلار می زد، موجب شد که عوارض خطرناک این نوع ابتذال سیاسی چندان برجسته یا برای عموم دیده نشود. نکته مهم ماجرا این بود که ادبیات مبتذل نیز از همین مقطع وارد سیاست شد. دیگرانی که قبلا با این ادبیات بیگانه بودند، آنان نیز کمابیش به این ادبیات آلوده شدند. منافع و پیروزی های کوتاه مدت، آنان را از دیدن عوارض بلندمدت آن انحراف ناتوان کرد. اخلاقیات سیاسی چنان نزول کرد که کمتر کسی رغبت حضور در این میدان را می کند. این وضعیت فقط به فعالان رسمی سیاست محدود نشده است، بلکه به نوعی توانسته ویژگی های خود را نزد مخالفان سیاسی نیز بازتولید کند و کمابیش و به قول مرحوم مظفرالدین شاه، اکنون هم چیزمان به همه چیزمان می آید. اکنون در فضای عمومی نیز، ابتذال خریدار دارد، حتی اگر ناخواسته باشد. می توانید امتحان کنید، یک متن انتقادی منطقی و خوب و آموزنده را بنویسید یا باز نشر کنید، سپس همان موضوع را در قالب یک متن بی ربط و دروغ همراه با یک توهین و بی ادبی بنویسید. خواهید دید که دومی بسیار بیشتر دیده خواهد شد، حتی اگر به ظاهر با آن مخالفت شود. رواج و ارزشمند شدن دیپلماسی یا سیاست عمومی به معنای دیده شدن به هر قیمتی و روی آنتن بودن نتیجه ای جز ابتذال ندارد. دیگر مهم نیست که چه می گویی، مهم این است که دیده شوی. می گویند حاتم طایی چون به بخشندگی مشهور شد، برادرش نیز درد شهرت پیدا کرد، ولی به جای آنکه بخشندگی یا عمل نیک دیگری را پیشه کند، در آب زمزم ادرار کرد تا از این طریق مشهور شود که شد! سیاست عمومی دقیقا همین است. شهرت و روی آنتن بودن به هر قیمتی، بر تامین خیر عمومی اولویت پیدا می کند. سیاست در ایران اکنون به کنشی برای تامین و رسیدن به خیر عمومی تعریف نمی شود. منافع شخصی و بالا رفتن از نردبان قدرت به هر قیمتی، حرف اول و آخر را می زند. یکی از عللی که در ایران گفت وگوی سیاسی نیز شکل نمی گیرد همین است که پایه مشترک معطوف به خیر عمومی وجود ندارد. بنابراین رسیدن به تفاهم درباره مساله ای عمومی غیرممکن شده است، چون بازی قدرت صفر و یک تعریف می شود. آیا امیدی نیست؟ یک سورکوی امید هست. قانون گرشام، در یک جا عمل نمی کند. هنگامی که ارزش پول رایج آن قدر کم شود که دیگر ارزش مبادلاتی نداشته باشد در نتیجه مردم به جایش از پول های خارجی یا پول باارزش استفاده خواهند کرد. آیا وضعیت ما به درجه ای رسیده است که چنین باشد؟ نمی دانم. امیدوارم رسیده باشد یا هر چه زودتر برسیم.

*روزنامه اعتماد

  تعداد بازديدها: 1063

    نسخه قابل چاپ