ایشان در بیان دومین ویژگی مشرکان به آیه«وَإِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ» اشاره کرده و گفتند: هرگاه نزد آنها خدا را به تنهایی می خواندند قلوب آنها مشمئز می شد؛ اگر بخواهیم مشرک را از مؤمن جدا کنیم علامتش در این دو آیه آمده است؛ این که امروزه برخی مسلمانان را تکفیر می کنند معلوم می شود از قرآن اطلاعی ندارند.

این مرجع تقلید در ادامه تفسیر آیه پنجم سوره زمر، ابراز داشتند: قرآن از آنجایی که می داند مشرکان از توحید می ترسند بر روی این مسأله تأکید زیادی دارد؛ در این که خالق هستی یکی است شکی نیست، مشرکان نیز خالق را یکی می دانستند اما در کنار این خالق وجود یک مدبر را به عنوان شریک خدا می دانند.

رییس مؤسسه امام صادق(ع) با بیان عبارت«خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ»گفتند: قید«بالحق» در این آیه اشاره به بحث معاد دارد و این نکته دارد که آفرینش و خلقت جهان هستی دارای هدف است، مسلما اگر خلقت بدون غرض و هدف باشد کار باطلی است؛ در جای دیگر خداوند می فرماید« أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا».

استاد برجسته تفسیر قرآن در تبیین هدف خلقت، تصریح کردند: غرض این است که خداوند انسان را بیافریند تا در جهان خداشناس شود و کمال یابد و به آخرت برود؛ البته عده ای از این هدف الهی باز می مانند.

حضرت آیت الله سبحانی در توضیح«یُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَى النَّهَارِ وَیُکَوِّرُ النَّهَارَ عَلَى اللَّیْلِ» گفتند: در این بخش قرآن وارد فاز دیگری می شود؛ مشرکان می گفتند خالق خداست اما تدبیر شب و روز با خدا نیست، این کار مربوط به بت‌ها است؛ خداوند در پاسخ این فراز از آیه را می فرماید.

ایشان با اشاره به این که تدبیر شب و روز در قرآن با سه عبارت آمده است، بیان داشتند: می فرماید«یُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَى النَّهَارِ وَیُکَوِّرُ النَّهَارَ عَلَى اللَّیْلِ» گاهی می فرماید«یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ» و در جای دیگر هم تعبیر«یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ» به کار رفته است.

این مرجع تقلید این سه تعبیر را از معجزات قرآن کریم برشمرده و گفتند: کور یعنی پیچیدن؛ قرآن می فرماید ما شب و روز را بر سر زمین می پیچانیم؛ کلمه علی الرأس الارض نیامده است اما از به قرینه«علی» فهمیده می شود؛ عبارت دیگر می فرماید شب را در روز و روز را در شب داخل می کنیم و عبارت دیگر می فرماید شب ستر است و روز را می پوشاند.

رییس مؤسسه امام صادق(ع) افزودند: هر سه این عبارات نشان می دهد که زمین کروی و خورشید به ظاهر نسبت به زمین ثابت است و زمین به دور خود و گرد خورشید می چرخد؛ لازم نیست قرآن به صراحت بگوید که زمین کروی است و گرد خورشید می چرخد در این صورت به نوعی کتاب هیأت می شد، خداوند می خواهد بگوید که مدبر همه اینها یکی است.

استاد برجسته تفسیر قرآن به توضیح عبارت«وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى»پرداخته و گفتند: خداوند خورشید و ماه را برای ما مسخر کرده است؛ پس ما مُسخر نیستیم، این کار خداوند است؛ اگر خورشید چموش بود زندگی انسان‌ها فلج می شد اما میلیون‌ها سال است که به صورت منظم حول محور خورد در حال گردش است و این حالت بیرون نیامده است.

حضرت آیت الله سبحانی افزودند: کار بشر این گونه است که وقتی خودرویی را از کارخانه بیرون می آوری ممکن است بلافاصله خراب شود و نیاز به تعمیر پیدا کند اما کار خداوند این چنین دقیق و منظم است که هیچ خطایی در آن راه ندارد.

ایشان خاطرنشان کردند: از عبارت«کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى» مشخص می شود که این جهان پایدار نیست و پایانی دارد؛ پایان این دنیا قیامت است که خداوند می فرماید«إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ» در آن هنگام خورشید به هم می پیچید، قطعا نظام هستی از یک دیگر گسسته می شود و تنها خدا جاودان می ماند؛ علم امروز نیز همین را می گوید که انرژی خورشید محدود است و روزی به پایان می رسد.

این مرجع تقلید در پاسخ به این پرسش که چرا آیه پنجم سوره زمر با دو صفت عزیز و غفار به پایان رسیده است، گفتند: العزیز یعنی صاحب عزت؛ موجودی که به تمام معنا محکم و قوی است، این مطلب با«خَلَقَ السَّمَاوَاتِ»مناسبت دارد؛ با این عظمتی که در جهان کشف شده است بشر هنوز نتوانسته به همه مساحت آن پی ببرد.

رییس مؤسسه امام صادق(ع) در توضیح صفت«غفار»بیان داشت: بسیاری از انسان‌ها وقتی به عزیز و شاهنشاه شدند و به قدرت رسیدند روزگار مردم را سیاه می کنند، مسائل اخلاقی را رعایت نمی کنند و هر کاری بخواهند انجام می دهند؛ اما خداوند مانند بشر نیست با این که در اوج قدرت و عظمت است گذشت دارد.