بلوايي كه شورشيان "بوكوحرام" از عمق جنگل‌هاي "سامبيزا" در شرق نيجريه بر پا كرده اند، پاي نيروهاي نظامي غربي و صهيونيستي را با بهانه "مبارزه با تروريسم" به پرجمعيت‌ترين كشور و بزرگ‌ترين توليدكننده نفت قاره آفريقا باز كرده است؛ جايي كه نيمي از مردم آن مسلمانند.
نام "بوكوحرام" اين روزها ترجيع بند اخبار نيجريه است؛ از بيست و پنجم فروردين ماه كه 276 دختر دانش آموز را از خوابگاه مدرسه شهر "چيبوك" در ايالت شمالي "بورنو" دزديد تا اكنون كه براي يورش به مدارس پسرانه شهر "ماكوردي" در ايالت "بنوئه" هشدار داده و بيش از 118 نفر را در بمب‌گذاري دو خودرو در شهر مركزي "جاس" كشته است.
با وجود فرار شماري از دختران و آزادسازي برخي ديگر، هنوز 223 دانش آموز گروگان هستند(1). البته اين آمار باز هم افزايش يافته است زيرا خبرگزاري انگليسي "رويترز" شانزدهم ارديبهشت ماه از دزديده شدن هشت دختر ديگر در منطقه "گاوزا" در ايالت بورنو خبر داد.
يكه تازي‌هاي جسورانه گروه تندرو "بوكوحرام" به آنجا رسيده است كه بيست و هشتم ارديبهشت ماه هم مسوولان مدرسه دولتي پسرانه "ماكوردي" مركز ايالت بنوئه، گفتند از اين گروه چندين نامه تهديدآميز دريافت كرده‌اند.
سكوت مصلحت آميز دولت و واكنش ديرهنگام غرب
به نظر مي‌رسد اين گروه كه نام آن در زبان هوسايي به معناي "تحصيل به شيوه غربي ممنوع" است، اين بار توجه همه را به خود جلب كرده است؛ چرا كه پيش از اين نيز بارها به مدارس يورش‌هايي داشت و دانش آموزاني را كشته و ربوده بود اما تاكنون با واكنش چنداني از سوي مقام‌هاي غربي مانند آمريكا، فرانسه و انگليس و حتي سازمان ملل متحد روبرو نشده بود.
با اين همه، نخستين واكنش كشورهاي غربي نه همزمان با ربايش اين دختران بلكه 17 روز بعد و پس از آن ديده شد كه تظاهرات خانواده‌هاي قربانيان و مردم نيجريه و نيز اقدام‌هايي در فضاي سايبري مانند راه اندازي كارزار (كمپين) شبكه‌اي "دختران ما را برگردانيد" وزير امورخارجه آمريكا را بر آن داشت آمادگي واشنگتن براي ورود به ميدان را اعلام كند(2).
حتي خود نيجريه هم كه در زمان گروگانگيري، رياست دوره‌اي شوراي امنيت سازمان ملل متحد را در دست داشت براي ارجاع موضوع به اين شورا اقدامي نكرد؛ در حالي كه بر پايه ماده هفتم اساسنامه ديوان بين‌المللي كيفري و با توجه به پيام‌هاي ويدئويي دهم و پانزدهم ارديبهشت ماه "ابوبكر شكائو" رهبر بوكوحرام، درباره انتقال دختران به كامرون و چاد براي فروش به عنوان برده يا وادار كردن آنان به ازدواج، "جنايت عليه بشريت" رخ داده است.
"گودلاك جاناتان" رئيس جمهوري نيجريه كه چندي پيش براي نخستين بار در تاريخ اين كشور به فلسطين اشغالي رفت و اعتراض‌هايي را حتي در جامعه مسيحيان نيجريه برانگيخت، تا هفدهم ارديبهشت ماه بيشتر به فكر برگزاري آرام بيست و چهارمين مجمع جهاني اقتصاد در آفريقا بود كه طي آن ايجاد "صندوق ابتكار مدارس امن سازمان ملل متحد" با بودجه 20 ميليارد دلاري تصويب شد.
شايد براي همين بود كه ربوده شدن دختران دانش آموز و بمبگذاري سي‌ام فروردين و يازدهم ارديبهشت در "ابوجا" پايتخت، كه به ترتيب 75 و 19 كشته بر جاي گذاشت، فقط با اخباري درباره درخواست كمك پرجمعيت‌ترين كشور آفريقا از آمريكا، انگليس، فرانسه و چين همراه شد.
تاكنون آمريكا، انگليس، فرانسه و حتي اسپانيا و رژيم صهيونيستي(2) هر كدام گروه‌هايي شامل شماري از نيروهاي امنيتي و اطلاعاتي خود را براي جست و جوي مكان دختران دربند فرستاده‌اند. در نشست بيست و هفتم ارديبهشت ماه در پاريس هم رهبران نيجريه، بنين، كامرون، چاد و نيجر پيشنهاد "فرانسوا اولاند" رئيس جمهوري فرانسه، براي تدوين برنامه‌اي جامع به منظور رويارويي با بوكوحرام را پذيرفتند.
همانجا بود كه اولاند، اين گروه تندرو را با "القاعده مغرب عربي" مرتبط دانست و جاناتان نيز پس از اعلام موافقت خود با فرستادن پرونده بوكوحرام به شوراي امنيت، در تلاشي براي گسترش دامنه ناآرامي‌هاي برآمده از كشور خود به منطقه، بوكوحرام را "القاعده غرب آفريقا" ناميد "كه خارج از تعاريف يك گروه شورشي محلي است".
در اين ميان، فرانسه با تاكيد بر اينكه نيجريه ارتشي كارآمد و آماده دارد، اعلام كرد در اين كشور مداخله نظامي نمي‌كند؛ برخلاف آنچه طي سال‌هاي گذشته در ساحل عاج، جمهوري دموكراتيك كنگو و آفريقاي مركزي شاهد بوديم(3). در برابر، كاخ سفيد پهپادهاي شناسايي خود را به اين كشور فرستاد(4) زيرا به ادعاي مقام‌هاي آمريكايي، نيجريه در اقدام موثر عليه بوكوحرام ناكام بوده است(5).
حتي سازمان عفو بين الملل پس از بررسي‌هايي اعلام كرد نيروهاي امنيتي نيجريه چهار ساعت پيش از يورش شبه نظاميان به مدرسه دخترانه هشدارهايي را دريافت كرده بودند اما براي جلوگيري از حادثه اقدام كافي انجام ندادند؛ امري كه البته از سوي ستاد دفاع نيجريه رد شد(6).
به هر روي، ارتش دومين اقتصاد قوي قاره آفريقا با در دست داشتن اطلاعات و تصاوير ماهواره‌اي گروه‌هاي امنيتي غربي به ويژه آمريكا و با هدايت آنها به سوي جنگل‌هاي مين‌گذاري شده "سامبيزا" در شمال شرق كشور- منطقه‌اي مشترك ميان نيجر، چاد و كامرون- رفت.
پس از آن بود كه رخدادهايي مانند انفجار پل ارتباطي نيجريه- چاد و ربوده شدن سه هلندي در "دلتاي نيجر" كانون بزرگ‌ترين منطقه نفتي قاره آفريقا (پانزدهم ارديبهشت)، كشتار دو روز بعد 125 نفر در يورش به شهركي در ايالت بورنو آن هم در پر رفت و آمدترين ساعت روز، انفجار پل راهبردي ايالت‌هاي شرقي "آداماوا"- بورنو و دزديدن همسر و 2 فرزند يك افسر بازنشسته ارتش (بيست و يكم ارديبهشت) رخ داد.
به گزارش ايرنا بيست و هفتم ارديبهشت هم 10 كارگر چيني يك شركت راهسازي كامرون در 20 كيلومتري مرز نيجريه و نزديك جنگل سامبيزا دزديده شدند و يك روز بعد همزمان با انتشار خبر دريافت نامه‌هاي تهديدآميز درباره يورش به مدرسه پسرانه ماكوردي، بمبگذاري انتحاري در مركز ايالت "كانو" پنج كشته بر جاي گذاشت.
در آخرين اقدام تروريستي نيز سي و يكم ارديبهشت ماه، خبرگزاري فرانسه به نقل از آژانس كمك رساني نيجريه از كشته شدن بيش از 118 نفر در انفجار 2 خودرو بمبگذاري شده در بازار شلوغي در شهر جاس خبر داد و پس از آن بود كه پرونده اين گروه به شوراي امنيت فرستاده شد.
بوكوحرام و تغيير راهبردها
به نظر مي‌رسد بوكوحرام كه فعاليت‌هاي خود را از سال 1382 در شمال نيجريه آغاز كرد، همچنان راه تغيير راهبردها را مي‌پيمايد چرا كه شكائو پس از كشته شدن "محمد يوسف" در تير 1389 و بر عهده گرفتن رهبري گروه، در همان آغاز افزون بر يورش به ساختمان‌هاي دولتي و مساجد و كليساها، دستور حمله به شهروندان خارجي و سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي را صادر كرد كه بمبگذاري انتحاري مقر سازمان ملل متحد در چهارم شهريورماه 1390 نمونه‌اي از آن بود.
اينك نيز روند بمبگذاري‌ها و گروگانگيري‌ها همراه با ربودن شهروندان خارجي ادامه يافته، با اين تفاوت كه حجم و ابعاد ربايش‌ها بيشتر و تكان دهنده‌تر شده و گستره‌اي فراتر از نيجريه را در برگرفته است. اين در حالي است كه به گزارش آژانس ملي مديريت اوضاع اضطراري نيجريه، در سه ماه نخست سال جاري ميلادي اقدام‌هاي اين گروه به سه ميليون نفر آسيب رسانده است. آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد هم اعلام كرد از چهار سال پيش تاكنون 470 هزار نفر درون نيجريه آواره و بيش از 30 هزار نفر به كشورهاي ديگر پناهنده شده‌اند (7).
به نظر مي‌رسد طي اين سال‌ها جدا از پيشرفت‌هاي عرصه اطلاع رساني و فناوري اطلاعات، شمار نفرات، قدرت نظامي و نفوذ سياسي بوكوحرام نيز افزايش يافته است. تارنماي خبري "پانچ" نيجريه هم بيست و چهارم ارديبهشت ماه نوشت: برخي گروه‌هاي سياسي، اقتصادي و فرقه‌اي كشور به همكاري با گروه بوكوحرام مي‌پردازند و همين مساله گستاخي و جسارت اين گروه تروريستي در ادامه دادن به اقدام‌هاي خود را در پي داشته است.
به هر روي، به نظر مي‌رسد تا اينجاي كار جاناتان توانسته است بوكوحرام را به عنوان گروه تروريستي برون كشوري و منطقه‌اي جا بيندازد كه از زمان "اسامه بن لادن" رهبر كشته شده القاعده، به اين گروه گرايش داشته و اكنون نيز شاخه‌اي از آن در غرب آفريقا پديد آمده است.
به اين ترتيب، او به نوعي وظيفه مبارزه با بوكوحرام را ميان غرب و كشورهاي منطقه تقسيم كرده است تا از زير بار انتقادها درباره شكست‌هاي احتمالي و نيز هر گونه انتقام كشي اين گروه فرار كند.
شايد براي اين بود كه دولت نيجريه يك روز پس از رد پيشنهاد شكائو درباره تبادل اعضاي زنداني بوكوحرام با دختران دانش آموز و به دنبال اظهار نظر فرمانده نيروهاي آمريكايي مستقر در آمريكا درباره لزوم آغاز اين روند، از آمادگي خود براي گفت و گو با نماينده اين گروه خبر داد(8). اين امر با توجه به حساسيت آمريكا و ديگر كشورهاي غربي درباره تحولات نيجريه كه با داشتن ذخاير نفتي 6 ميليارد بشكه‌اي، به سبب توليد 2 ميليون و 500 هزار بشكه نفت در روز دهمين توليدكننده جهاني نفت است، اهميت مي‌يابد.(9)
نهمين كشور دارنده گاز طبيعي جهان، ذخايري معادل 1300 تن اورانيوم نيز دارد كه آن را به سومين صادركننده اين ماده در جهان تبديل كرده است. همچنين معادن زغال سنگ، طلا و روي نيز در اين كشور سود زيادي را نصيب شركت‌ها و بهره برداران خارجي مي‌كند.
بر پايه راهبرد ملي انرژي آمريكا معروف به "گزارش چني" درباره تامين امنيت منابع نفتي مورد نياز واشنگتن، طي سال‌هاي گذشته، افزايش كمك‌هاي اقتصادي، فني و نظامي آمريكا به اين كشور ساحلي خليج گينه از 10 ميليون دلار به 40 ميليون دلار و نيز پيگيري برنامه سال 1384 وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) با عنوان "ابتكار پان ساحل" به بهانه "آموزش ملت‌هاي آفريقاي غربي در مبارزه با خطرهايي همچون تروريسم، قاچاق مواد مخدر و سرقت نفت خام" را شاهد بوديم.
دوم فروردين ماه 1390 هم نشريه كانادايي "گلوبال ريسرچ" در گزارشي نوشت: از مهمترين اهداف غرب در حمله به ليبي تسلط بر كشورهاي واقع در مرزهاي جنوبي اين كشور از جمله نيجريه، چاد و سودان است. اين امر هنگامي اهميت مي‌يابد كه بدانيم مردم نيجريه انتخابات رياست جمهوري را تا كمتر از يك سال ديگر پيش رو دارند و جاناتان براي حضور دوباره در قدرت بايد به هر شكل، به پيروزي‌هايي در مبارزه با تروريسم دست يابد و مدعي شود مي‌كوشد لكه ننگي را از هويت نيجريه پاك كند؛ هر چند اين دستاوردهاي احتمالي را در سايه كمك‌ها و پشتيباني‌هاي غرب در كيسه خود بريزد.
در اين ميان، مبارزه با گروهي مشابه القاعده بار ديگر كاركرد واقعي اينگونه گروه‌هاي تكفيري را به منظور فراهم كردن خوراك تبليغاتي براي اسلام هراسي تكرار مي‌كند و پاي غرب را به كشوري مي‌كشاند كه نيمي از جمعيت آن مسلمان هستند و مانند افغانستان و عراق در بستري از منابع طبيعي- از معادن گوناگون گرفته تا نفت و گاز- آرميده است.
* به نظر مي‌رسد تا اينجاي كار جاناتان توانسته است بوكوحرام را به عنوان گروه تروريستي برون كشوري و منطقه‌اي جا بيندازد كه از زمان "اسامه بن لادن" رهبر كشته شده القاعده، به اين گروه گرايش داشته و اكنون نيز شاخه‌اي از آن در غرب آفريقا پديد آمده است
* به اين ترتيب، او به نوعي وظيفه مبارزه با بوكوحرام را ميان غرب و كشورهاي منطقه تقسيم كرده است تا از زير بار انتقادها درباره شكست‌هاي احتمالي و نيز هر گونه انتقام كشي اين گروه فرار كند.
* مبارزه با گروهي مشابه القاعده بار ديگر كاركرد واقعي اينگونه گروه‌هاي تكفيري را به منظور فراهم كردن خوراك تبليغاتي براي اسلام هراسي تكرار مي‌كند و پاي غرب را به كشوري مي‌كشاند كه نيمي از جمعيت آن مسلمان هستند و مانند افغانستان و عراق در بستري از منابع طبيعي- از معادن گوناگون گرفته تا نفت و گاز- آرميده است
-----------------------
(1) خبرگزاري فرانسه به نقل از پليس نيجريه، 13/2/1393
(2) همان
(3) خبرگزاري فرانسه، 31/2/1393
(4) گفت و گوي رئيس جمهوري فرانسه با شبكه تلويزيوني فرانس 24، 27/2/1393
(5) اسكاي نيوز، 23/2/1393
(6) رويترز، 25/2/1393
(7) رويترز، 19/2/1393
(8) آسوشيتدپرس، 7/1/1393
(9) خبرگزاري فرانسه، 23/2/1393  منبع: جمهوری اسلامی

  تعداد بازديدها: 2697

    نسخه قابل چاپ