عشق به عبادت از کودکی

به ولای تو که گر بنده خویشم خوانی

از سر خواجگی کون و مکان برخیزم

اسماعيل از همان کودکی به نماز , مسجد , درس و فراگیری و آموزش علاقه مند بود. از سن هفت سالگی به همراه مادر بزرگش که بانويی عابده و متهجده بود, اغلب شب ها برای اقامه ی نماز شب به مسجد جامع اصفهان می رفت و از خردسالی شروع به خواندن نماز شب کرد و تا پايان عمر پربرکت خويش نماز شب را ترک نکرد.

طُفيل هستي عشقند آدمي و پری

ارادتي بنما تا سعادتي ببري

شوق به فراگیری علم و معرفت

اسماعيل با اشتياق فراوان به تحصيل علم  و معرفت پرداخت و  نزد استادان برجسته, علوم ادبيات عرب و منطق و کلام و فقه و اصول را فرا گرفت. او از هوش و استعداد و حافظه ی نيرومند و قدرت تجزيه و تحليل برخوردار بود؛ به گونه ای که روزانه چندين درس فرا می گرفت و کتاب ها و موضوعات علمی گوناگونی نيز تدريس می کرد که برخی  از آن ها دروسی بود که تازه فرا گرفته بود و با تسلط و اشراف بر آن ها و با شیوایی برای شاگردانش بیان می کرد .

در حوزه علمیه اصفهان

شیخ اسماعیل معزی (معزالدین) علوم مقدماتی و ادبیات عرب را نزد ملا عبد الرزاق جزی اصفهانی {2} و میرزا احمد اصفهانی مي گذراند و علوم بلاغی را از ملا محمد کاشانی (کاشی) و فقه و اصول  و دروس سطح  را نزد حاج میرزا بدیع درب امامی , سید محمد شوشتری و آقا سید محمد مهدی درچه ای فرا مي گيرد.

پس از گذراندن دوره مقدمات و سطح و عالی به درس خارج فقه و اصول آیت الله شیخ مرتضی ریزی و آیت الله حاج سید محمد باقر درچه ای راه یافت و خود صاحب نظر مي گردد. {3}

ادامه تحصیل در حوزه مقدس نجف اشرف

در آن زمان حوزه علميه نجف اشرف سرآمد حوزه های درسی و از رونق ويژه ای برخورداد بود. از این روي شیخ اسماعیل برای کسب علم و معرفت بیشتر راهی نجف اشرف مي شود تا در جوار بارگاه علوی از محافل علمی و درسی و معرفتی آن سامان بهره گیرد و توشه علمی و اخلاقی و عرفانی اندوزد.

شیخ اسماعیل معزالدین(معزی) در تاریخ بیست و سوم رجب سال 1321 هجری قمری در نجف اشرف به درس آیت الله العظمی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی که بسیاری از مجتهدان در درسش حاضر می شدند راه مي یابد و به تلمذ مي پردازد و توشه های فراوانی از خوشه های درخت پربار علمی و عرفانی این عالم بزرگ برمي گيرد.

به بستان رو که از بلبل رموز عشق گیری یاد

به مجلس آی کز حافظ غزل گفتن بیاموزی

استادان شیخ اسماعیل معزالدین در حوزه علمیه نجف اشرف

وی افزون بر شاگردی  آیت الله آخوند ملا محمد کاظم خراسانی از دیگر استادان حوزه ی علمیه نجف اشرف بهره مي برد.

از جمله ي این بزرگان علم و معرفت که در تکوین شخصیت علمی و اخلاقی و معنوی شیخ اسماعیل معزالدین موثر بودند:

آیات عظام:

سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (صاحب کتاب گرانسنگ عروة الوثقی)؛

شیخ الشریعه اصفهانی؛

شیخ محمد حسین قمشه ای اصفهانی؛

آقا شیخ هادی تهرانی {4}.

گر در سرت هوای وصال است حافظا

باید که خاک درگه اهل هنر شوی

آيت الله معزالدین (معزی) مدت دوازده سال در نجف اشرف از اين استادان بزرگ و کم نظير و ديگر علمای طراز اول, کسب کمالات عاليه و علوم متعاليه می نمايد. و خود نيز ضمن تحصيل به تدريس و تزکيه ی نفس و رياضات شرعيه می پردازد.

مشایخ روایی

از جمله کسانی که به آیت الله معزالدین اجازه روایت دادند می توان از آیت الله العظمی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی (صاجب کتاب ارزشمند کفایة الاصول) و آیت الله آقا شیخ محمد حسین قمشه ای و آیت الله شیخ الشریعه اصفهانی نام برد.

حالات معنوی و سلوک عرفانی و عبادی

در مدت اقامت در نجف اشرف, سحرگاهان به حرم مطهر اميرالمومنين حضرت علی (ع) مشرف می شود و پس از برپايي نماز شب و نماز صبح و زيارت آن مضجع شريف و خواندن زيارت جامعه و زيارت عاشورا و اقامه ی يک شبانه روز نماز قضا برای مرحوم پدرش, روح و روان خويش را در ملکوت الهی به پرواز در مي آورد و با اذکار و ادعيه خاص به حضرت ولی عصر (عج) اظهار ارادت می کند.

طیران مرغ دیدی تو ز پایبند شهوت

به درآی تا ببینی طیران آدمیت

و اين چنين است که به جايگاه عرفانی و معرفتی والا و به گفته ي خواص و افراد مورد وثوق به منزلت طی الارض نایل مي شود.

دریافت گواهی اجتهاد

از آيت الله شیخ اسماعیل معزی برای خواص نقل شده که گفته بود: شبی در خواب ديدم که امام زمان  عليه السلام ,تصديق (گواهی) اجتهاد مرا با دست مبارکشان به من دادند.{5}

بلبل از فیض گل آموخت سخن ور نه نبود

این همه قول وغزل تعبیه در منقارش

عشق به امام عصر(عج) و درک محضر آن حضرت

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی

دل بی تو به جان آمد وقت است که باز آیی

حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدایی

همچنين افراد مورد وثوق و سالکان خاص دريافته بودند که آیت الله معزالدین به خدمت حضرت ولی عصر (عج) رسيده است.

گفته بودم چو بیایی غم دل با تو بگویم

من چه گویم که غم از دل برود چون تو بیایی

مراحل تشرف به محضر امام زمان علیه السلام

مراحل و کيفيت تشرف ایشان به محضر حضرت مهدی صاحب زمان (عج) اين چنين است که هر هفته از نجف به مسجد سهله می رود و چنان خالصانه بر اين کار هفتگی و زيارات و اذکار مداومت مي نمايد که موفق به درک محضر آن حضرت می شود.

سحرم دولت بیدار به بالین آمد

گفت برخیز که آن خسرو شیرین آمد

قدحی درکش و سرخوش به تماشا بخرام

تا ببینی که نگارت به چه آیین آمد

قناعت در ایام تحصیل و حمایت از طلاب کوشا

آيت الله معزالدین  در نجف اشرف  نذر می کند که به غذايي اندک اگرچه چند دانه ی خرما قناعت نمايد و تنها رفع گرسنگی كند و برخی ایام را به روزه و امساک بگذراند تا با این صرفه جویی, بخش زیادی از حقوق (شهریه) ماهيانه ی خويش را به طلبه های نيازمند و کوشا در درس و عبادت بپردازد.

زیارت سید الشهداء

افزون بر مداومت به قرائت زیارت عاشورا با آداب ویژه, در فرصت های مناسب نيز به شوق زيارت حضرت ابا عبدالله الحسين علیه السلام از نجف با پای پياده به کربلا مشرف می شود و از فيوضات قدسی سيدالشهداء بهره مند می گردد.

ای که با زلف و رخ یار گدازی شب و روز

فرصتت باد که خوش صبحی و شامی داری

بازگشت به اصفهان و استقبال شورانگیز

سرانجام پس از دوازده سال اقامت در نجف اشرف و کسب علم و معرفت و تدريس و تزکيه نفس در تاريخ 21 (بيست و يکم) رجب 1333 به ايران و اصفهان باز می گردد و مورد استقبال علما و مردم اصفهان قرار می گيرد.

فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ {6}

در آن زمان در هر محله ای در اصفهان چندين مجتهد بوده و چون حوزه علمی نجف اشرف سرآمد حوزه ها بود, علما و مردم از دانش آموختگان نجف اشرف , استقبال بيشتری می کردند. از اين رو چندين روز به ديدن ايشان آمده و در جلسات دوستانه ديد و بازديد هر يک از علما يک بحث علمی و فروعی از فقه و اصول و کلام  و تفسیر مطرح می کنند و با پاسخ ها و توضیحات و تبیین و تفسیرهای عالمانه, لطیف و منطقی آیت الله معزالدین(معزی) مواجه می شوند و گستردگی دانش و اطلاعات دقیق و ظریف علمی و معرفتی ایشان را تحسين می نمایند. و او را فقيهی بزرگ و صاحب نظری سترگ می يابند که از گنجينه ای غنی و دانشی گسترده و معرفتی ژرف و بیانی شیوا برخوردار است.

استقبال مردم و علما از ایشان

مراجع زمان, علمای اصفهان و مردم فرهنگ پرور و عالم دوست اصفهان از آيت الله شيخ اسماعيل معزالدین می خواهند که برای اقامه ی نماز جماعت و پاسخگويی به مسايل شرعی و رسيدگی به محرومان در مساجد اصفهان حضور یابد و  برای تربیت طلاب علوم دینی و دانش افزایی فاضلان و پژوهشگران در مدارس علمی و دینی اصفهان تدریس نماید.

مساجد و حوزه های درسی

آيت الله آقا شیخ اسماعیل معزی در مسجد کمر زرين و مسجد سلام به اقامه ی نماز جماعت مي پردازد و در مدرسه علميه نوريّه {7} و مدرسه علميه کاسه گران- حکیمیه- {8} و مدرسه علميه جدّه بزرگ تدريس می کند.

اهتمام او در پرورش طلاب مثال زدنی است به گونه ای که افزون بر دلسوزی فراوان که نسبت به تربيت علمی,اخلاقی و معرفتی طلاب نشان می دهد, برای حل مشکلات آنان به ويژه مشکلات مالی و معیشتی و خانوادگی و اجتماعی طلاب از هيچ کوشش و اقدام و فداکاری دريغ نمی نماید.

مدرسه علمیه نوریه شاهد زحمات و تلاش های بی دریغ وی مي باشد به گونه ای که آیت الله معزی این نهاد آموزشی را از حالت رکود خارج کرده و احیا می سازد و اهل علم و طلاب را در آن اسکان می دهد و حوزه درسی آن را فعال نموده و چنان با تدبیر  و ظرافت خاص عمل می کند تا این مرکز علمی را از شر غاصبان و بداندیشان (و همفکران رضاشاه) حفظ و مصون نماید. {9}

این مرکز آموزشی به همت آیت الله معزالدین چنان رونق می یابد که خاستگاه پرورش و رشد و شکوفایی طلاب و فاضلان و عالمان می گردد. {10}

پرورش استعدادها

آیت الله معزی(معزالدین) جوانان با استعداد و مومن و متعهد را برای تحصیل علوم اسلامی و معارف قرآنی تشویق می کند. از این رو یکی از فرزندانش, واعظ شهیر و خطیب توانا: حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ ابوالفضل معزی (1304- 1379 هجری شمسی) با راهنمایی و تربیت وی به تحصیل علوم دینی (در اصفهان,قم و نجف) می پردازد و یاد و راه پدر بزرگوار خویش را  پویا و زنده می دارد.{11}

بازوی مرجعیت و راهگشای دشواری ها

آیت الله شیخ اسماعیل معزی (معزالدین) سال های متمادی بازوی توانمندی برای آیت الله آخوند ملا محمد حسین فشارکی است که به مرجع و فقیه عراقین شهرت دارد.{12}

بسیاری از مشکلات مردم برای راه گشایی و حل و فصل و مرافعات و دعاوی و پاسخ گویی به استفتائات و راهنمایی و مشاوره و ارشاد مردم از جانب آیت الله ملا محمد حسین فشارکی به آیت الله آقا شیخ اسماعیل معزی (معزالدین) ارجاع می شود. {13}

حفظ و احیای حوزه و مدارس دینی

آیت الله معزالدین در دوران سخت حکومت پهلوی اول که بر حوزه های علمیه سایه (سنگین و تاریکی) افکنده بود, با تمام وجود به پرورش طلاب و اندیشمندان و پژوهشگران دینی در مدرسه علمیه خالصیه می پردازد.

این نهاد آموزشی در عصر صفوی از مدارسی بود که عالم جلیل سید نعمت الله جزایری در آن تدریس داشته است. {14}

شیخ اسماعیل معزی (معزالدین) در بدترین و دشوارترین دوران تنگدستی و مشکلات مادی مردم و روزهای اشغال ایران به دست متفقین, از هرگونه فداکاری و جان فشانی و تلاش برای رفع مسایل و نیازهای جامعه به ویژه اهل علم دریغ نمی نماید.

آیت الله ابراهیم امینی {15} که در آن زمان از طلاب مدرسه نوریه و از شاگردان آیت الله معزالدین بوده است می گوید: (افزون بر تلاش های علمی و تربیتی) از جمله اقدام های آیت الله آقا شیخ اسماعیل معزی در آن موقعیت سخت (معیشتی) تهیه نان برای طلاب بود. (همچنین بارها) از میدان کهنه (سبزه میدان) اصفهان میوه (و خوراکی هایی) خریداری کرده و می آورد داخل مدرسه و به طلبه ها که گرد او جمع می شدند می داد و به آنان رسیدگی می کرد. در آن زمان شهریه قابل توجهی هم برای طلاب نبود و اهل علم در مضیقه (و تنگنای شدیدی) بودند. {16}

آیت الله ابراهیم امینی در زندگی نامه خود چنین می نویسد:

به توصيه اساتيد و دوستان براى ادامه تحصيل به اصفهان رفتم و در مدرسه نوريه ساكن شدم. سرپرست مدرسه آقاى حاج شيخ اسماعيل معزى (معروف به پشمى) مردى دانشمند، خوش اخلاق، دل‏سوز، زاهد و مخلص بود. براى تأمين هزينه طلاب كوشش مى‏كرد. با آن كه زندگى در اصفهان دشوارى‏هاى بسيارى به همراه داشت با شور و شوق بسيار به درس و بحث پرداختم و توجه به خدا و انجام فرايض دينى و اخلاص در عمل، زندگى را بر من آسان مى‏كرد. آن دوران، بسيار خوش و زيبا بود و اكثر طلاب همين حال را داشتند. منطق زهد و عبادت و كوشش در تحصيل، بر مدارس علوم دينى حاكم بود.

تشکیل جلسات بحث علمی ویژه فرهیختگان

جلسات بحث در مدرسه خالصیه برگزار می شود و عده ای از علمای بزرگوار در این مدرسه، هفته ای دو جلسه مباحثه علمی برقرار می كنند:

1- آیت الله حاج میرزا ابوالحسن بن حاج عبد الغفار تویسرکانی متوفای 1383 هجری قمری که از محترمین علمای اصفهان بوده است.

2-  آیت الله آقا شیخ محمد اسماعیل بن محمد حسن معزی {معزالدین} متوفای 1363 هجری قمری که از مجتهدین بزرگوار (شاگرد آخوند خراسانی)بوده است.

3-     آیت الله حاج میرزا محمد باقر تویسرکانی متوفای 1374 هجری قمری که از مجتهدین بوده است.

4-     آیت الله آقا میرزا حسن بن ملا علی کاشانی متوفای 1377 هجری قمری(از علمای محقق).

5-     آیت الله آقا میرزا رضا فرزند حاج ملا طاهر شهرکی معروف به الهی متوفای 1374 هجری قمری. {17}

در محضر قرآن و در مکتب اهل بیت(ع)

ايشان افزون بر کرسی تدريس در حوزه علميه, در مسجد سلام به تبليغ اسلام و  تفسیر قرآن و تبيين فرهنگ و معارف نبوی (ص) و علوی می پردازد و دوستداران اهل بيت (ع) را با سيره و سخن آن بزرگواران آشنا می سازد و شهد گوارای دعا و نيايش را در کام تشنه کامان وادی حيرت می چکاند و قلوب آنان را با آيات الهی منور می کند؛ به گونه ای که جمعی از خواص عالمان دينی و طلاب و مؤمنان و شاگردان ممتازش گرد او آمده و به راهنمايي و پيشاهنگی آيت الله شيخ اسماعيل معزالدین که ملهم از قرآن و روايات است به مشارطه و مراقبه و محاسبة النفس روی می آورند و خويشتن خويش را در زمزم زلال قرآن و معارف اسلامی و اذکار و ادعيه و زيارات شستشو می دهند.

بردم غم دل را به پير خرابات

گفتا که دواي غم تو هست مناجات

با اشک بشستم همه ملک وجودم

تا راه بيابد به دلم نور مناجات

انس با مسجد و شب زنده داری

ايشان هر شب دعای کميل می خواند و هر ماه اعمال ويژه ام داوود انجام می دهد و انس خاصی با مسجد دارد.

دعای صبح و آه شب کلید گنج مقصود است

بدین راه و روش میرو که با دلدار پیوندی

گاهی با تکيه به ديوار به صورت نشسته, به خواب کوتاهی بسنده می کند و سپس به مطالعه و نگارش کتاب و عبادت می پردازد.

ياد تو انيس خاطر غمگينم

بي ياد تو من هيچ گهي ننشينم

بر ياد تو فرياد تو دارم شب و روز

شمع غم توست بر سر بالينم

آيت الله معزی برای درک شب قدر واقعی, يک سال تمام شب ها را به احيا و عبادت در مسجد سلام می گذراند و سپس به درخواست جمعی از خواص اين کار را تکرار می کند و يک سال ديگر نيز همه ی آداب احيا و عبادت و شب زنده داری را به جامی آورد.

در محفل دوستان به جز ياد تو نيست

آزاده نباشد آن که آزاد تو نيست

شيرين لب و شيرين خط و شيرين گفتار

آن نيست که با اين همه فرهاد تو نيست

رعایت احتیاط شرعی و مناعت طبع

يکی از طلاب فاضل آن زمان که با گذشت زمان خود، عالمی بزرگ و مدرسی سترگ گردید، در پاسخ پرسشی که مربوط به بزرگان حوزه ی اصفهان و تعليم و تربيت طلاب است چنين می گويد:

"... غير از آقا سيدعلی نجف آبادی ... مرحوم آقا سيدمحمدباقر درچه ای, استاد مرحوم آيت الله بروجردی, حاج شيخ محمدرضا خراسانی, حاج شيخ محمدرضا مسجد شاهی, شيخ اسماعيل معزّی(معزالدین) از شاگردان آخوند خراسانی, در حوزه ی علميه اصفهان حضور داشتند. آقا شيخ اسماعيل معزی, مردی زاهد و متقی بود.

از آن جا که بنده با فرزند ايشان, شيخ ابوالفضل معزي (معزالدين), دوست بودم و تابستان ها به اصفهان می رفتم, ناظر فعاليت ها و برنامه های آن مرحوم در مدرسه ی نوريّه بودم.

ايشان, مدرسه را با برنامه ی خوبی اداره می کرد و به همه ی جوانب زندگی طلاب مدرسه, اعم از مادی و معنوی توجه داشت.

آن بزرگوار, وجوهات و کمک های مالی را دقيقا بين طلاب تقسيم می کرد و برای خود, با اين که عائله مند بود, به اندازه ی سهم يک طلبه اختصاص می داد. گاهی اتفاق می افتاد که از ما پول قرض می گرفت".{18}

دقت نظر، هوش و دانش سرشار

عالم بزرگ و محقق سترگ شيخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب نقباءالبشرفی القرن الرابع عشر از شيخ اسماعيل معزی (معزالدین) به نيکی یاد کرده و او را عالمی بزرگ و صاحب نظري ژرف انديش معرفی می کند و چند عنوان از کتاب های ايشان را بر مي شمارد.{19}

آقا شيخ اسماعيل معزالدین از هوش و حافظه ی نيرومندی برخوردار بود و افزون بر اين که آيات و احاديث و ادعيه ی فراوانی در حافظه داشت, متن برخی از کتب درسی حوزه ها را نيز به خوبی حفظ کرده و به ويژه کتاب کفاية الاصول مرحوم آخوند خراسانی را از حفظ می خواند و آن را شرح و تبيين می کرد.

در جلسه ای که برخی از عالمان و فاضلان اصفهان گرد هم می آیند و درباره ی يکی از مطالب مهم کفايه با يکديگر بحث می کنند و متن کفايه را نيز برای شاهد بحث خود می خوانند، از آقا شيخ اسماعيل در این باره سئوال می کنند، ایشان می گوید: "عبارت را اشتباه خواندید و به درستی تبيين و شرح نکردید". سپس به درستی آن را می خواند و به زیبایی و عالمانه تبیین مي کند. و همه حاضران آن را تصديق می نمایند.

اين در حالی بود که مدتی از ضعف بينايي ايشان می گذشت. اما حافظه ی نیرومند و احاطه ی بر متون حوزوی اين توانايي را در اين  مرد الهی پديد آورده بود.

در جلسه ای ديگر که درباره ی نظر آیت الله آقا سيدابوالحسن اصفهانی بحث و گفت و گو و مناقشه بالا می گیرد. آقا شيخ اسماعيل معزالدین می گوید : شما به خوبی و درستی نظر آقا سيدابوالحسن را در نيافته ايد . من چندين سال با ايشان مباحثه داشتم و نظر آقا سيد اين چنين است. {20}

تحقیق و تالیف

آبت الله آقا شيخ اسماعيل معزی ضمن حفظ سنگر محراب و تدريس و وعظ و خطابه و احيا و شب زنداری و مداومت بر ادعيه و زيارات و مراقبات و رياضات شرعيه و سير و سلوک الهی و عرفانی و کسب فيوضات خاصه از زمزم جوشان معارف اهل بيت (ع) به امور پژوهشی و علمی و  نگارش نيز همت می گمارد و آثاری در فقه و اصول و کلام و اعتقادات و اخلاق پديد مي آورد :

تالیفات آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین(معزی) اصفهانی

1-      رساله در اجتهاد و تقليد {21}

2-      رساله در حجيّت ظنّ (مشتمل بر سه بخش){22}

3-      رساله در استصحاب {23}

4-      رساله در قاعدة لاضرر و لاضرار {24}

5-      رساله در تجزی در اجتهاد {25}

6-      رساله در برائت {26}

7-      رساله در انسداد {27}

8-      رساله در تعادل و تراجيح {28}

9-      رساله در خمس {29}

10- رساله در طهارت {30}

11-   رساله در رهن {31}

12-   رساله در قضاء و شهادت {32}

13-   رساله در وقف {33}

14-   اجزاء متفرقه در اصول {34}

15-   شرح کفاية الاصول آخوند خراسانی {35}

16-   تقريرات درس اصول آخوند خراسانی {36}

17-    تقریرات مباحث فقهی آخوند خراسانی {37}

18- اصول الايمان (در کلام و اعتقادات) {38}

19-   مجالس الموحدين {39}

20-   قضايای غريبه و عجيبه {40}

اجازه روایتی آیت الله مرعشی نجفی از آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین (معزی)

از جمله کسانی که موفق به کسب اجازه روایتی از آیت الله معزالدین(معزی) مي شود، آیت الله العظمی سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی است.{41}

آیت الله مرعشی نجفی، آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین (معزی) را که از مشایخ او به شمار می آید با عناوینی والا ستوده است. {42}

در کتاب المسلسلات فی الاجازات، تصویر متن اجازه روایتی آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین به آیت الله مرعشی آمده است. {43)

رحلت

پرده از روي بينداز به جان تو قسم

غير ديدار رخت ملتمسي نيست مرا

مده از جنت و از حور و قصورم خبري

جز رخ دوست نظر سوي کسي نیست مرا

سرانجام اين عالم عامل و فقیه زاهد و مدرس محقق (آیت الله معزالدین) در سن 75 سالگی, در شب جمعه بیست و سوم ذی القعده سال 1363 هجری قمری به بارگاه ربوبی بار يافت و به جايگاه رضوان من الله اکبر و جنت لقاء نايل گشت و در تکیه کازرونی اصفهان{44} به خاک سپرده شد.

همسر و فرزندان

همسر ایشان از خانواده ي اهل علم بود و آرامگاهش در تکیه کازرونی است.آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین، شش فرزند داشتند (چهار پسر و دو دختر ): حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ ابوالفضل و آقایان مرتضی (که آرامگاهش در تکیه کازرونی است)، باقر و حسین معزالدین (که دوستدار مکتب نبوی و اهل بیت-ع- بودند).دو دختر ایشان: یکی با حجت الاسلام سيد باقر عمادالواعظین(موسوي) ازدواج کرد و دیگری با یکی از افراد متشخص و اصیل در تهران وصلت نمود.

منابع و پی نوشت ها:

1-  تاریخ تولد ایشان را شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب نقباء البشر فی القرن الحادی عشر,ج1,ص 153 به سال 1288 هجری قمری ذکر کرده است که همین تاریخ صحیح است. زيرا سن ايشان هنگام رحلت 75 سال بوده است؛ اگرچه در کتاب المسلسلات فی الاجازات,ج 2,ص 302 اجازه روایتی را که آیت الله شیخ اسماعیل معزالدین اصفهانی برای آیت الله مرعشی نجفی نوشته اند , سال تولد، 1309(هجری قمری) درج شده است.

2- فرهنگ و تاریخ گز برخوار (اصفهان) ,ص 178

3-  الاجازه الکبیره صص 30 و 31 ؛ المسلسلات فی الاجازات ج 2, ص 302

4-  نقباء البشر فی القرن الحادی عشر, ج1 صص 153 و 154 ؛ المسلسلات ج2,ص302

5-  در کتاب قضایای عحیبه و غریبه، این مطلب به دست خط خود ایشان نگاشته شده است.

6- سوره توبه، آیه 122

7-  آقا شیخ اسماعیل معزی {معزالدین} پس از آن که سال ها ی سخت و خفقانی شدید حکومت پهلوی سپری گردید و مدرسه نوریه به صورت مخروبه ای در آمده بود در احیای آن کوشیدند و عده ای طلبه در آن اسکان دادند. ایشان نه تنها مدرس مدرسه بلکه احیاگر آن نیز بوده اند. (تشیع و حوزه ی علمیه اصفهان،ج 2،ص 208 به نقل از دارالعلم شرق ص256)

8-  مدرسه علمیه حکیمیه (مدرسه کاسه گران) به مناسبت بانی آن، حکیم الملک اردستانی، حکیمیه نامیده شده است. (تشیع و حوزه ی علمیه اصفهان، ج 2، ص153)

9-  تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ج 2، ص 208

10- تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ج 2، ص 208

11- مصاحبه مولف کتاب روضه رضوان با آیت الله ابراهیم امینی در قم (چهارشنبه بیست و چهارم اسفند ماه 1384)

12- به نقل از آیت الله دکتر جمال موسوی اصفهانی

13- از چهره های علمی مدرسه نوریه ، عالم زاهد و مجتهد بزرگوار آقا شیخ اسماعیل معزی {معزالدین} متوفای 1363 هجری قمری که از شاگردان مرحوم آخوند خراسانی و آقا شیخ هادی تهرانی بوده و در حوزه علمیه اصفهان به تدریس و تربیت طلاب اشتغال داشته است و در حل و فصل خصومات و افتاء و سایر برنامه های دینی، همکار و یاور مرحوم آخوند فشارکی بوده است. تالیفاتی از قبیل: 1- اصول الایمان؛ 2- تقریرات درس مرحوم آخوند خراسانی؛ 3- شرح بر کفایه الاصول؛ 4- مجالس الموحدین؛ 5- شانزده رساله در مباحث مختلف فقه و اصول؛ 6- قضایای غریبه و عجیبه و... داشته است. (تشیع و حوزه علمیه اصفهان،ج 2،ص207 به نقل از دانشمندان و بزرگان اصفهان،ص136)

14- تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ج2، ص 158 و 159

15- مدرس برجسته حوزه علمیه قم و امام جمعه شهر مقدس قم و صاحب تالیفات و آثار ارزنده

16- مصاحبه مولف کتاب روضه رضوان با آیت الله ابراهیم امینی در قم (چهارشنبه بیست و چهارم اسفند ماه 1384)

17- تشیع و حوزه ی علمیه اصفهان، ج 2، ص 159و 158 به نقل از دارالعلم شرق ص231

18- مجله حوزه شماره 48 ( بهمن و اسفند 1370 ) ص 37 (مصاحبه) با آیت الله شیخ محمود غروی اصفهانی(از مدرسان حوزه علميه قم)

19- نقباء البشر، ج1، صص 153و154

20- به نقل از آیت الله دکتر جمال موسوی اصفهانی

21- المسلسلات فی الاجازات،ج2،ص302

22- همان،ص303

23- همان

24- همان،ص302

25- همان

26- همان

27- همان

28- همان

29- همان303

30- همان

31-  همان

32- همان معجم المولفین،ج3،ص 135

33- المسلسلات فی الاجازات،ج2،ص303

34- معجم المولفین،ج3،ص135

35- همان

36- همان

37- المسلسلات فی الاجازات،ج2،ص302

38- معجم المولفین،ج3،ص135

39- همان

40- الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج17، ص154؛ معجم المولفی الشیعه،ص 36

41- المسلسلات فی الاجازات، ج2، ص302

42- المسلسلات فی الاجازات، ج2، ص302

43- المسلسلات فی الاجازات، ج1، ص200

44- در این تکیه عده ای از علمای بزرگ اصفهان مدفون گشته اند. به ویژه در بقعه ي اصلي تکیه از جمله : مجتهد عادل و فقیه فاضل مرحوم آقا شیخ اسماعیل معزی (معزالدین) متوفای 1363 قمری که از شاگردان والامقام مرحوم آخوند ملا محمد کاظم خراسانی(قدس سره) بوده و در اصفهان به تدریس و قضاوت شرعیه اشتغال داشته و بیش از بیست کتاب و رساله در فقه و اصول {و کلام و اخلاق} از خود به یادگار گذاشته است که از جمله آن ها شرحی محققانه بر کفایه الاصول می باشد. (تشیع و حوزه ی علمیه اصفهان، ج 2، ص463 به نقل از  رجال اصفهان،ص 68 و دانشمندان و بزرگان اصفهان،ص136)

منبع : www.Moezi.com پایگاه فرهنگی سعید معزالدین