احسان انصاری: در حالی که در سال‌های اخیر ایران و آمریکا به دفعات با هم مذاکره کرده‌اند، دور جدید گفت‌وگوها به قصد کاستن از فشار تحریم‌ها در مسقط پایتخت عمان آغاز می‌شود.
اهمیت و حساسیت این دور از مذاکرات موجب شده که گمانه‌زنی‌های مختلفی در این زمینه ارائه شود. تردید نیست که این دور از گفت‌وگوها، مبتنی بر تصمیمی ملی است و از این زاویه موضوعات شکلی مانند مستقیم یا غیر مستقیم بودن آن اهمیت چندانی ندارد، هرچند هنوز برخی در این باره صحبت می‌کنند، برخی دیگر در داخل کشور مذاکره با آمریکا را برخلاف غرور ملی می‌خوانند. با این وجود امروز بعدازظهر عباس عراقچی وزیر امور خارجه و ویتکاف نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در غرب آسیا دیدار و گفت‌وگو خواهند کرد. مذاکراتی که نقشی تعیین کننده در کاستن از فشار تحریم‌ها خواهد داشت. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع با مرتضی مکی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. مکی در این زمینه معتقد است: «مذاکره ایران و آمریکا بسیار سخت و پرچالش خواهد بود. در عین حالی که سیگنال‌های مثبتی از هر دو سو مطرح شده، اما گمانه‌زنی‌هایی هم درباره احتمال شکست این دور از مذاکرات مطرح شده که باید به این گمانه‌زنی‌ها توجه کنیم. به هر حال دستور کار ایران در مذاکرات مشخص است و ایران اعلام کرده تنها درباره پرونده هسته‌ای مذاکره می‌کند و نه مسائل دیگر. این وضعیت تا حدودی روند مذاکرات بین ایران و آمریکا را مشخص می‌کند. نکته دیگری که وجود دارد این است که به احتمال زیاد ایران و آمریکا در روند مذاکرات به صورت گام به‌گام جلو خواهند رفت. در این وضعیت احتمال اینکه آمریکا بخشی از تحریم‌ها را به حالت تعلیق در بیاورد و در مقابل ایران نیز میزان غنی‌سازی خود را متناسب با آن کاهش دهد وجود دارد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*مذاکره بین ایران و آمریکا امروز در مسقط پایتخت عمان در حالی برگزار می‌شود که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای در ساعات گذشته بیشتر معطوف به مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات بوده است. ارزیابی شما چیست؟
در حال حاضر نفس مذاکره بین ایران و آمریکا از اینکه مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم باشد مهم‌تر است. موضوع مذاکره غیرمستقیم نیز بیشتر در ایران مورد بحث بوده تا در رسانه‌های بین‌المللی. به احتمال زیاد در مذاکرات امروز آقای عراقچی و ویتکاف درباره تداوم مذاکرات به یک جمع‌بندی خواهند رسید که مذاکرات به صورت مستقیم ادامه پیدا کند یا غیر مستقیم. شاید مذاکرات امروز در ابتدا به صورت غیرمستقیم باشد اما اگر طرفین دنبال رسیدن به تفاهم و در نهایت توافق باشند، شاید در ادامه به صورت مستقیم با هم مذاکره کنند. تجربه مذاکرات غیرمستقیم در گذشته نشان می‌دهد که این نوع مذاکرات از یک طرف نیاز به زمان بیشتری دارد و از سوی دیگر احتمال اینکه واسطه‌ها پیام را به درستی به طرف مقابل منتقل نکند وجود دارد. این در حالی است که در مذاکرات مستقیم نگرانی از این بابت وجود ندارد و نقش واسطه‌ها از بین می‌رود و طرفین بدون هیچ واسطه‌ای و به صورت رودررو با هم مذاکره می‌کنند. من معقتدم در موضوع مذاکره ایران و آمریکا ما باید از این فضا که آیا مذاکرات به صورت مستقیم برگزار می‌شود یا غیرمستقیم خارج شویم و به مسائل مهم‌تر توجه کنیم. ما باید رویکردی که اسرائیل و دیگر مخالفان مذاکره در پیش گرفته‌اند را مدیریت کنیم تا نتوانند در روند مذاکرات تأثیر منفی داشته باشند.
*چگونه می‌توان این کار را انجام داد؟ و اینکه تندروها و مخالفان تعامل با رویکردی که در پیش گرفته‌اند، چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟
روایتی که از مذاکرات و آینده آن مطرح می‌شود بسیار مهم است. در روزهای اخیر روایت‌های مختلفی از مذاکرات در فضای داخلی کشور و فضای داخلی آمریکا وجود داشته است. آن چیزی که برای موفقیت مذاکرات حائز اهمیت است روایتی است که در ایران و آمریکا درباره مذاکرات اعلام می‌شود. این در حالی است که برخی روایت‌هایی را از مذاکرات ارائه می‌دهند که واقعی نیست و در نهایت ممکن است به ضرر مذاکرات تمام شود. هدف باید تداوم مذاکرات و رسیدن به یک نتیجه ملموس در آینده مذاکرات باشد.
*ترامپ در جدیدترین موضع‌گیری خود عنوان کرده چیز زیادی از ایران نمی‌خواهد و تنها ایران نباید بمب اتمی داشته باشد. به چه میزان می‌توان شرایطی را متصور شد که ترامپ رفتار غیر قابل پیش‌بینی از خود در روند مذاکرات نشان ندهد؟
ترامپ تاکنون مواضع مختلفی نسبت به کشورهای جهان اتخاذ کرده است. این در حالی است که باید ترامپ را متفاوت‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا برشمرد. به همین دلیل ما باید براساس رواشناسی شخصیت ترامپ مواضع آینده وی را مورد تحلیل و بررسی قرار بدهیم. در همین هفته‌های اخیر ترامپ تعرفه‌هایی را برای کشورهای مختلف جهان اعمال کرد و پس از مدتی برخی را معاف کرد و در مقابل تعرفه‌های برخی را افزایش داد. درباره ایران نیز وی در حالی که ایران را تهدید به حمله نظامی می‌کند، اما از مذاکره نیز صحبت می‌کند. همه این مسائل از نظر روانشناسی و سیاسی قابل تحلیل است. این وضعیت بیشتر شبیه یک جنگ رسانه‌ای است. ترامپ در ابتدا درباره یک موضوع جنگ رسانه‌ای به راه می‌اندازد و خواسته‌های حداکثری خود را بیان می‌کند تا در نهایت پس از فروکش کردن این جنگ رسانه‌ای به اهداف از پیش تعیین شده خود دست پیدا کند. در موضوع جنگ اوکراین ما به خوبی شاهد این رویکرد ترامپ بودیم. من معتقدم باید به صورت هوشمندانه به مواضع ترامپ نگاه کنیم. ایران باید برای بهترین و بدترین شرایط ممکن در ادامه مذاکرات برنامه از پیش فکر شده داشته باشد. انتخاب آقای وتیکاف به عنوان نماینده ارشد آمریکا در مذاکره با ایران یک سیگنال مثبت به ایران بوده و معنای آن مذاکره برای رسیدن به نتیجه مثبت است. بدون تردید مذاکره بهترین راه برای عبور از چالش‌های کنونی در عرصه داخلی و خارجی است و به همین دلیل باید از هر روزنه‌ای برای کاهش تنش و لغو تحریم‌ها و از بین بردن هرگونه احتمالی از درگیری استفاده کرد.
ترامپ در ابتدا درباره یک موضوع جنگ رسانه‌ای به راه می‌اندازد و خواسته‌های حداکثری خود را بیان می‌کند تا در نهایت پس از فروکش کردن این جنگ رسانه‌ای به اهداف از پیش تعیین شده خود دست پیدا کند
*اگر روند مذاکرات به صورت مثبت پیش برود آیا باید شاهد توافقی مانند برجام باشیم و یا قرار است توافقی متفاوت نسبت به برجام امضا شود؟
واقعیت این است که مذاکره ایران و آمریکا بسیار سخت و پرچالش خواهد بود. در عین حالی که سیگنال‌های مثبتی از هر دو سو مطرح شده، اما گمانه‌زنی‌هایی هم درباره احتمال شکست این دور از مذاکرات مطرح شده که باید به این گمانه‌زنی‌ها توجه کنیم. به هر حال دستور کار ایران در مذاکرات مشخص است و ایران اعلام کرده تنها درباره پرونده هسته‌ای مذاکره می‌کند و نه مسائل دیگر. این وضعیت تا حدودی روند مذاکرات بین ایران و آمریکا را مشخص می‌کند. نکته دیگری که وجود دارد این است که به احتمال زیاد ایران و آمریکا در روند مذاکرات به صورت گام به‌گام جلو خواهند رفت. در این وضعیت احتمال اینکه آمریکا بخشی از تحریم‌ها را به حالت تعلیق در بیاورد و در مقابل ایران نیز میزان غنی‌سازی خود را متناسب با آن کاهش دهد وجود دارد. در کوتاه‌مدت نیز توافق کوتاه‌مدت از بسیاری جهات می‌تواند زمینه تدوام مذاکرات و رسیدن به یک توافق بلندمدت را به وجود بیاورد. اگر این اتفاق رخ بدهد روی اقتصاد ایران تأثیر مثبت خواهد گذاشت. با این وجود این تأثیر در بلندمدت وجود نخواهد داشت.
*چرا این اتفاق نمی‌تواند در بلندمدت بر اقتصاد ایران تأثیر بگذارد؟
تجربه برجام نشان داد که این توافق تأثیر چندانی بر روند اقتصاد ایران نداشته، اگرچه یک تأثیر جدی بر بازار ایران داشت. این اتفاق می‌تواند پس از مذاکرات اخیر نیز به وجود بیاید.
*موضوع دیگری که پیرامون مذاکرات مطرح شده موافق ایران برای سرمایه‌گذاری آمریکا در کشور بوده است. این موضوع چه پیامدهای سیاسی و اقتصادی برای طرفین خواهد داشت؟
در این زمینه گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود داشته است. با این وجود در شرایط کنونی سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران را نمی‌توان به عنوان یک امتیاز برای آمریکا در نظر گرفت. زمانی که برجام امضا شد ما شاهد حضور نزدیک به 100 هیات بلندپایه از کشورهای مختلف اروپایی، آسیایی و آفریقایی در کشور بودیم، اما آمریکا در بین آن کشورها نبود و همین نشان دهنده نوع نگاه ما به آمریکا است. برخی از دلایل عدم حضور آمریکا البته به قوانین داخلی این کشور باز می‌گشت که محدودیت‌هایی را برای این کشور در مقابل ایران ایجاد کرده بود. در چنین شرایطی بود که ترامپ از این موضوع استفاده کرد و با عنوان اینکه در ماجرای برجام کشورهای عضو پنج به علاوه یک بجز آمریکا از این توافق سود کردند از برجام خارج شد. در روزهای اخیر نیز رئیس‌جمهور از موافقت مقام رهبری درباره سرمایه‌گذاری آمریکا سخن گفته که این موضوع نیز می‌تواند به این روند کمک کند. به هر حال ایران ظرفیت‌هایی دارد که برای هر شرکتی و از جمله شرکت‌های آمریکایی وسوسه‌انگیز است. ایران هم در زمینه‌های مختلف نیازهایی دارد که اگر شرایط لازم وجود داشته باشد می‌تواند نیازهای خود را به وسیله کالاهای آمریکایی برطرف کند. به همین دلیل نیز در شرایط کنونی فضای مثبت‌تری نسبت به دوران پس از برجام برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در ایران به وجود آمده است.
RSS
کانال اطلاع رسانی
یادداشتی از: زنده یاد حجت الاسلام داود فیرحی