فیلم گزارش را این‌جا ببینید

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ اخبار عجیب و باورنکردنی از فرهنگستان هنر به گوش می‌رسد؛ اخباری که نه تنها شگفت‌آور است، بلکه پرسش‌های جدی را درباره مدیریت این نهاد فرهنگی مطرح می‌کند. آیا رئیس‌جمهور از آنچه در فرهنگستان هنر می‌گذرد باخبر است؟ آیا می‌داند که به زودی کتابی درباره جن‌های مصر باستان با بودجه‌ای بیش از یک میلیارد تومان منتشر می‌شود؟ گفته می‌شود وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اهدای جوایز کتاب سال، نگرانی‌هایی را در این باره با مسعود پزشکیان مطرح کرده است. درست پس از آن‌که مهرداد قیومی بیدهندی، چهره شناخته‌شده معماری ایران، جایزه کتاب سال را دریافت کرد؛ کسی که پیش‌تر عضو وابسته فرهنگستان هنر بود، اما حالا از گروه معماری کنار گذاشته شده است.

از زمان انتصاب مجید شاه‌حسینی به ریاست فرهنگستان هنر در سال ۱۴۰۲ با حکم ابراهیم رئیسی، تغییرات عجیب و غریب در این نهاد آغاز شد. شاه‌حسینی که پیش‌تر در حوزه سینما فعالیت داشته و با نظریه‌هایی چون «سینمای الحادی» و «سینمای سفارتی» شناخته می‌شود، انتقادهای تندی از سوی سینماگران مستقل دریافت کرده است. با آمدن او، چهره‌های برجسته‌ای مانند استاد غلامحسین امیرخانی، خوشنویس نامدار و گنجینه زنده بشری در فهرست میراث ناملموس جهانی، و سید محمدرضا بهشتی، فیلسوف سرشناس و فرزند آیت‌الله بهشتی، از گروه‌های تخصصی فرهنگستان کنار گذاشته شدند.

اما این پایان ماجرا نیست. قراردادهای عجیب و غیرمنطقی، فرهنگستان هنر را که همیشه با کمبود بودجه دست‌وپنجه نرم می‌کرد، وارد داستان تازه کرده است. عجیب‌ترین این قراردادها، توافق‌نامه‌ای برای انتشار کتابی با عنوان اربابان تاریکی در مصر باستان است که به بررسی حضور جن‌ها در تمدن نیل و ریشه‌یابی انحرافات فکری بنی‌اسرائیل و غرب می‌پردازد. این کتاب نوشته شهریار بحرانی، فیلم‌سازی که سابقه ساخت فیلم‌های ارزشی مانند ملک سلیمان دارد که به گفته منتقدان، اثری ناموفق بوده. ظاهراً بحرانی دوستی دیرینه‌ای با شاه‌حسینی دارد و حتی در ساخت ملک سلیمان نیز با او همکاری کرده بود.

در اقدامی بی‌سابقه، فرهنگستان هنر در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۴۰۳ توافق‌نامه‌ای به ارزش یک میلیارد و ۳۵۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان با مؤسسه تألیف و ترجمه آثار هنری برای انتشار این کتاب امضا کرد. این رقم در حالی است که بالاترین قرارداد چاپ کتاب در تاریخ فرهنگستان تا پیش از این ۱۱۰ میلیون تومان بوده و اغلب قراردادها زیر ۵۰ میلیون تومان بسته می‌شدند. به عبارتی، این قرارداد ۱۳ برابر بزرگ‌تر از بالاترین رقم پیشین است.

طبق اطلاعات موجود، این کتاب قرار است در قطع رحلی بزرگ، ۷۰۰ صفحه تمام‌رنگی با کاغذ گلاسه ۱۲۸ گرمی و با قیمت پشت جلد ۵ میلیون تومان منتشر شود. برخی منابع در فرهنگستان که به نسخه‌ای از کتاب دسترسی داشته‌اند، می‌گویند محتوای متنی آن کمتر از ۱۷۰ صفحه است و باقی صفحات با عکس پر شده‌اند. بر اساس توافق‌نامه، ۴۰۰ جلد از این کتاب با تخفیف ۳۲ درصدی به فرهنگستان فروخته خواهد شد که هزینه‌ای نزدیک به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون تومان را به همراه دارد؛ یعنی تقریباً معادل کل مبلغ قرارداد.

نکته تأمل‌برانگیز دیگر، شورای پژوهشی فرهنگستان است. این شورا که وظیفه بررسی و تأیید کتاب‌ها پیش از انتشار را بر عهده دارد، هیچ نسخه‌ای از اربابان تاریکی در مصر باستان را ندیده است. به گفته اعضای شورا به عصر ایران، این کتاب در جلسه‌ای در تاریخ ۸ مهر ۱۴۰۳، که به نام «گروه تخصصی هنر انقلاب» برگزار شد، تصویب شده است. اما ظاهرا هیچ‌کدام از اعضای شورای پژوهشی در این جلسه حضور نداشتند و مشخص نیست چه کسانی در آن شرکت کرده‌اند.

تاکنون، طبق توافق‌نامه، احتمالا ناشر احتمالاً ۴۰۷ میلیون تومان از مبلغ قرارداد را دریافت کرده، هرچند این پرداخت باید توسط رئیس سازمان و امضاء او انجام شود. این در حالی است که ابهامات زیادی درباره این قرارداد از نظر مادی، معنوی و پژوهشی وجود دارد و هنوز هیچ پاسخی به این پرسش‌ها داده نشده است.

پیش از شاه‌حسینی، بهمن نامورمطلق ریاست فرهنگستان را بر عهده داشت. در دوره او، حوزه پژوهش و انتشارات جان تازه‌ای گرفت و ۲۵ طرح پژوهشی از نویسندگان برجسته‌ای چون سید منصور سیدسجادی (باستان‌شناس)، تورج ژوله (پژوهشگر فرش)، عبدالله بیچران‌لو (پژوهشگر رسانه) و بهروز رسولی (پژوهشگر فناوری اطلاعات) آماده انتشار شد. اما با آمدن شاه‌حسینی، انتشار این آثار که هزینه نویسندگان آن‌ها پرداخت شده بود، کاملاً متوقف شد.

اکنون پرسش اصلی این است: آیا رئیس‌جمهور از این اتفاقات، از توافق‌نامه میلیاردی عجیب و حذف پژوهشگران برجسته باخبر است؟ آیا مسعود پزشکیان هم مانند رئیس فرهنگستان به خواندن درباره جن‌های مصر باستان علاقه‌مند است؟