یکی از اصحاب امام صادق از آن حضرت درباره «عقل» پرسید. حضرت در جواب فرمود: عقل، چیزی است که با آن خدا عبادت و راه بهشت و سعادت به روی انسان گشوده می‌شود.
سوال ‌کننده پرسید: پس آنچه معاویه داشت چه بود؟
امام صادق فرمود: آنچه معاویه داشت، شبیه عقل بود نه عقل، چیزی که آن را وسیله‌ای برای فتنه‌انگیزی و شیطنت قرار داده بود.
از این حدیث و مجموعه احادیثی که از پیشوایان دینی در دست داریم به روشنی فهمیده می‌شود که جریان زندگی از آدم تا خاتم، نبرد عقل و جهل بوده و تا ابد این جریان ادامه خواهد داشت. در اهمیت عقل همین بس که شریف‌ترین و محبوب‌ترین مخلوق خداست. این را علاوه بر آنچه در روایات آمده، از این دستورالعمل دینی هم می‌شود فهمید که اصول دین را با تقلید نمی‌توان معتقد شد بلکه باید با عقل فهمید. این، نشانه رتبه بالاتر عقل از دین است.
عقل، همرتبه پیامبران الهی است. خدا دو پیامبر دارد، ظاهری که پیامبرانند و باطنی که عقل است. رتبه عقل بالاتر از دین است. اصبغ بن نباته از امیرالمومنین نقل کرد که فرمود: جبرئیل بر آدم نازل شد و به او گفت به دستور خدا ترا میان سه چیز مخیر می‌کنم که یکی از آنها را انتخاب کنی، عقل و حیا و دین. آدم، عقل را انتخاب کرد و جبرئیل به دین و حیا گفت شما از آدم فاصله بگیرید. دین و حیا گفتند خدا به ما امر فرموده هرجا عقل هست ما هم همانجا باشیم و از آن فاصله نگیریم. جبرئیل با شنیدن این سخن، ماموریت خود را پایان یافته دانست و به آسمان برگشت.
در طول تاریخ بشر، هر وقت انسان عقل را چراغ راه خود قرار داد سعادتمند شد و هر وقت عقل را کنار گذاشت، دچار انحراف و شقاوت شد. جنگ هابیل و قابیل، ابراهیم و نمرود، موسی و فرعون، پیامبر اسلام و ابوجهل، امام حسین و یزید، جنگ عقل و جهل بود. طرف عقل همیشه درصدد بود با شکست دادن جهل، حاکمیت عقل را بر سرنوشت بشر تثبیت کند.
جریان غدیر هم جریان حاکم کردن عقل بر سرنوشت بشر است. به همین دلیل است که خدا در قرآن کریم، غدیر را اِکمال دین و اِتمام نعمت دانسته است «الْیَوْمَ اکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَاتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْاِسْلَامَ دِیناً» (مائده – 3).
محور غدیر، حضرت علی است که اوج عقلانیت و فضیلت است و پیامبر اکرم درباره او فرموده است: «برادرم علی‌بن‌ابیطالب صاحب فضیلت‌هائی است که غیر از خود او کسی نمی‌تواند آن را شمارش کند.» با تکیه بر همین توصیف رسول خدا از امیرالمومنین می‌توان به این نتیجه رسید که هدف غدیر، حاکم شدن عقلانیت بهره‌مند از دین بر سرنوشت امت اسلامی بود. زلال غدیر اگر در طول تاریخ اسلام تا امروز در شریان امت اسلامی جاری بود، ملت‌های مسلمان در مسیر سعادت مادی و معنوی قرار داشتند و گرفتار نکبت‌های امروز نبودند و زیر سلطه قدرت‌های فاسد جهانی قرار نداشتند.
انقلاب اسلامی که بر مبنای نهج‌البلاغه و غدیر شکل گرفت قرار بود امت اسلامی را به همان مسیری که اسلام محمدی و علوی ترسیم کرده بودند هدایت کند. متاسفانه ما قدر غدیر را ندانستیم و به الزامات آن که اولین و مهم‌ترینش عدالت است پای‌بندی نشان ندادیم.
از غدیر هرچند فاصله گرفته‌ایم ولی هنوز فرصت برگشت به غدیر وجود دارد. برای اینکه در مسیر غدیر قرار بگیریم باید به سه توصیه که همگی از محتوای غدیر برخاسته‌اند عمل کنیم. اول اینکه در حکمرانی، عقلانیت و اعتدال را تقویت کنیم. دوم آنکه مانع بازگشت جهل به ارکان حکمرانی شویم و سوم آنکه وحدت را بر محور غدیر که عقلانیت مبتنی بر دین خداست اساس کار خود قرار دهیم.
این توصیه‌ها اگر به عمل درآیند و به عنوان اصول فرهنگی در بدنه حکمرانی ما نهادینه شوند، ما خواهیم توانست به غدیر برگردیم و جامعه‌ای را که قرار است با عنوان جمهوری اسلامی اداره شود بر مبنای تعالیم اسلامی مدیریت کنیم.

  تعداد بازديدها: 279

    نسخه قابل چاپ