بررسی داده های تازه ای که مرکز آمار ایران از شاخص قیمت مصرف کننده در اردیبهشت ماه ارایه کرده نشان می دهد به طور متوسط سطح تورم ایرانی ها در 3 سال گذشته نزدیک به 1.5 برابر شده است. این در حالی است که شوک قیمت ها در بخش کالای خوراکی بیشتر است و به سمت 2برابر شدن ظرف سه سال رفته است. اما این عدد از کجا آمده و فرمول آن چیست؟ داده های مرکز آمار نشان می دهد شاخص قیمت مصرف کننده برای خانوارهای کشور در اردیبهشت ماه امسال به عدد 243 رسیده است. در این اعداد و ارقام، قیمت سبد هر استان در سال پایه که اکنون 1400 است، برابر 100 در نظر گرفته می شود. بنابراین وقتی سبد مصرفی کل کشور در اردیبهشت ماه به عدد 243 می رسد، یعنی قیمت سبد مصرفی خانوارها از سال 1400 تاکنون 143درصد رشد کرده و به عبارتی فقط در سه سال، حدود 1.5 برابر شده است. در بخش کالای خوراکی عدد شاخص در اردیبهشت ماه 274.4 رسیده که نشان می دهد نزدیک به 175 درصد در سه سال رشد تورم ایجاد شده است. در بخش کالای خوراکی و خدمات نیز عدد شاخص به حدود 230 رسیده و نشانگر 1.3 برابر شدن سطح تورم ایرانی ها در این بخش است. البته باید توجه داشت که 1.5 برابر شدن تورم در عرض سه سال، به مدد تغییر «سال پایه» به دست آمده است. مرکز آمار سال گذشته با تاخیر در اعلام نرخ تورم، دلیل آن را «تغییر سال پایه» از 1395 به 1400 عنوان و هدف از این کار را «فراهم شدن امکان محاسبه واقعی تر نرخ تورم» ذکر کرد. اتفاقی که در سال های گذشته نیز رخ داده بود. اولین بار، بانک ملی ایران در سال 1315، محاسبه شاخص هزینه زندگی و شاخص بهای عمده فروشی کالاها را در نقاط شهری آغاز کرد. در سال 1338، با تغییر سال پایه، محاسبه شاخص هزینه زندگی و شاخص بهای عمده فروشی کالاها مورد تجدیدنظر قرار گرفت و با تاسیس بانک مرکزی ایران در سال 1339، مسوولیت تهیه شاخص های مذکور، به این بانک محول شد. بانک مرکزی ایران، با توجه به تغییرات قابل ملاحظه در الگوی مصرف خانوارها و ترکیب هزینه آنها، سال 1348 را سال پایه قرار داد. در سال 1353 سال پایه به این سال تغییر کرد. در سال 1361، این سال به عنوان سال پایه انتخاب شد و تجدیدنظر در زمینه محاسبه شاخص های مذکور به عمل آمد. بانک مرکزی در سال 1378، سال پایه را از سال 1369 به سال 1376 تغییر داد. در سال 1391 اطلاعات این شاخص براساس سال پایه 1390 توسط دفتر شاخص قیمت مرکز آمار ایران محاسبه و در سالنامه آماری کشور قرار گرفته و منتشر می شود. سپس سال مبنا 1395 تعیین شد و دست آخر همین یک سال پیش، سال پایه به 1400 تغییر پیدا کرد. از این تحولات دو چیز بیش از همه دیده می شود: اول «تورم مزمن» اقتصاد ایران است که بیش از سه دهه ادامه یافته و تلاش های دولت های مختلف برای پایین کشیدن آن، به کاهش مقطعی تورم در یک یا دو سال انجامیده و در بقیه سال ها، همواره در عددی بالای 20 یا 30 درصد حرکت کرده است. نکته دوم، تغییر سال پایه است که به گونه خاصی، تورم به وجود آمده را در «عدد» اعلام شده پایین تر نگه می دارد اما مردم عادی به خوبی آن را لمس می کنند. به طور مثال، مردم می بینند که یک دستگاه خودروی پراید در سال 87 به قیمت 7 میلیون تومان فروخته می شد و الان باید بالای 300 میلیون تومان برای آن پرداخت کرد. یا مثلا قیمت یک کیلو گوشت قرمز در سال 95 حدود 15 هزار تومان بوده و الان بالای 600 هزار تومان است. ممکن است که روی کاغذ و عددهای اعلام شده، تورم و میزان چند برابر شدن قیمت ها پایین باشد؛ اما سطح عمومی قیمت رشد کرده و به رشد خود هم ادامه می دهد.

شرایط پیچیده تورم در استان ها

اما با همین فرمول می توان دید که میزان تورم در 19 استان کشور بالاتر از سطح متوسط کل کشور است. هرچند شتاب رشد قیمت ها در این 3 سال متفاوت بوده است. مثلا در استان مرکزی یزد قیمت سبد مصرفی خانوار ها بیش از 170 درصد در این 3 سال رشد کرده. یا در استان مجاور یعنی اصفهان، این عدد 158 درصد بوده است. در استان هایی مانند آذربایجان غربی با رشد بیش از 157 درصدی روبه رو بوده ایم و در کرمانشاه یا کردستان رشد نزدیک به 160 درصدی در این 3 سال رخ داده است. در عین حال در یکسری استان ها نیز ارقام پایین تر بوده است. استان هایی مانند خوزستان، سمنان، قم، تهران، مازندران و حتی بوشهر در این 3 سال با شتاب کمتری در افزایش قیمت سبد مصرفی خانوارها روبه رو شده اند. مثلا در استان تهران، میزان افزایش قیمت سبد مصرفی خانوار از سال 1400 تاکنون 130 درصد بوده. یا در قم، این عدد 145.1درصد شده است. البته نباید یک نگاه کلی به این موضوع داشت و تصور کرد که سطح قیمت ها در بعضی استان ها پایین تر از استان های دیگر بوده، چراکه ممکن است به دلیل قیمت بالای کالاها در این استان ها، سطح تقاضا و خرید ساکنان پایین آمده و از شتاب رشد قیمت جلوگیری کرده باشد.

شوک گرانی 3ساله

به نظر می رسد بخش بزرگی از افزایش سطح تورم عمومی پس از حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی و جایگزین کردن آن با عددی بالاتر (28500 تومان) در سال 1401 و با عنوان «جراحی اقتصادی» رخ داده است. در بسیاری از گروه های کالایی 1.5 تا 2.5 برابر شدن سطح تورم کشور در 3سال اخیر مشهود است. در گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها سطح تورم 3سال گذشته 1.7 درصد رشد کرده . سطح تورم گروه کالایی گوشت قرمز و گوشت ماکیان 2.7 برابر در این 3سال رشد داشته است. تورم 3ساله در بخش روغن و چربی ها 2.7 برابر شده و دربخش چای و قهوه نزدیک به دو برابر شده است. در گروه کالایی پوشاک و کفش سطح تورم در سه سال 1.6 برابر شده است. در حوزه اجاره مسکن این عدد 1.2 برابر شده است. در بخش بهداشت و درمان تورم در 3 سال نزدیک به 1.5 برابر شده و تورم بخش «استفاده از حمل و نقل عمومی» در این3 سال دو برابر شده است. اما نکته جالب، بخش هایی مانند تفریح یا هتل داری و رستوران داری است. تورم بخش تفریح و فرهنگ در این 3 سال 1.3 برابر شده و تورم حوزه هتل داری و رستوران 2.5 برابر طی سال گذشته رشد کرده است.

*اعتماد

  تعداد بازديدها: 193

    نسخه قابل چاپ