بارندگی سیل آسا در حوضه‌های آبریز افغانستان به ویژه حوضه آبریز هیرمند موجب طغیان رودخانه‌ها و محاصره شدن منازل در میان آب شد که متعافب آن تلفات مالی و جانی بسیاری را به دنبال داشت.
سیلاب‌های عظیم رودخانه هیرمند و ارغنداب به حدی رسید که پس از 70 سال باعث سرریز شدن سد کجکی شد. حکومت طالبان هر آنچه توانستند ذخیره کردند، بخشی از سیلاب را به کشاورزی اختصاص دادند و تا حد امکان‌ در دشت‌های اطراف ولسوالی زرنج آبخوانداری کردند. متوسط دبی سیلاب‌های رودخانه هیرمند 3 هزار متر مکعب بر ثانیه است که در سنوات دور، دبی 6 هزار متر مکعب بر ثانیه نیز مسبوق به سابقه بوده، از طرفی هم‌اکنون خروجی دریچه‌های بند کمال‌خان به استثنای دریچه‌های مختص به توربین‌ها که تا کنون تکمیل نشده، ظرفیت عبور 300 متر مکعب بر ثانیه را داراست که این میزان توان عبور یک دهم از سیلاب‌های رودخانه هیرمند را دارد، بنابراین غالب سیلاب رودخانه هیرمند توسط سامانه انحرافی بند کمال خان به سمت شوره زار گودزره منحرف می‌شود.
پس از ورود آب به منطقه سیستان، شاهد اظهار نظرهای عجیب از جانب مقامات ایرانی مرتبط با حوزه دیپلماسی آب و افغانستان هستیم که مصداق گل به خودی در حوزه دیپلماسی رسانه است، گویی که مقاماتی در حد معاون رئیس جمهور، سفیر و معاون سفیر با دیپلماسی رسانه بیگانه هستند.
در بدو امر، نماینده رئیس‌جمهور در امور افغانستان طی دیدار با سرپرست وزارت خارجه طالبان مراتب سپاسگزاری خویش را در مورد رفع موانع رسیدن آب رودخانه هیرمند به سیستان ابراز داشت و آب را یک عامل مهم در گسترش روابط دو جانبه قلمداد کرد.
همانطور که در مقدمه این یادداشت هم ذکر شد، بند کمال خان غالب سیلاب رودخانه هیرمند را به سمت گودزره منحرف می‌کند و فقط حدود 300 متر مکعب بر ثانیه به پایین دست بند مذکور سرازیر می‌شود، از طرفی حوالی ولسوالی زرنج یک بند بتنی به ارتفاع 2 متر آن هم بدون تعبیه دریچه در عرض رودخانه هیرمند احداث شده که مانند آب برگردان عمل می‌کند و در مقابل سیلاب‌های با دبی پایین مانند سد عمل می‌کند. حال پرسش این است که از نگاه نماینده و سفیر ایران در افغانستان، سامانه انحرافی بند کمال، بند و نهر لشکری مانع، محسوب نمی‌شوند؟
وزیر آب و انرژی طالبان در دیدار با معاون سفارت ایران در کابل عنوان کرد که با تمهیدات و اقدامات اصلاحی صورت گرفته، تا کنون حقابه هیرمند در دو مرحله رهاسازی شده و حجم قابل توجهی از حقابه ایران تامین شده است.
سید حسن مرتضوی نیز در این دیدار با تایید اقدامات اصلاحی حکومت سرپرست افغانستان و تلاش او برای تعامل در این زمینه اظهار داشت: امیدواریم روند اصلاح در بندکمال‌خان تکمیل شده و موضوع آبی به یک عنصر همگراکننده میان تهران و کابل تبدیل شود!
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که حدود 80 درصد وسعت گودزره آبگیری شده است و یکی از پژوهشگران دیپلماسی آب، میزان سیلاب منحرف شده به سمت گودزره را 3 میلیارد متر مکعب برآورد کرده است.
با توجه به این که دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی عملکرد قابل توجهی نداشته، به نظر می‌رسد که با ابزارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی به دنبال دستاورد سازی در حوزه دیپلماسی آب است. سال گذشته اجازه بازدید هیات ایرانی از ایستگاه سنجش آب دهراوود که طبق معاهده دلتا حق طرف ایرانی است را به عنوان دستاورد معرفی کرد و امسال نیز علی‌رغم وجود موانع متعدد، نماینده رئیس‌جمهور بابت رفع موانع رسیدن آب رود هیرمند به سیستان از طالبان تشکر می‌کند و معاون سفارت ایران در کابل اقدامات اصلاحی را تایید می‌کند و در ادامه می‌گوید امیدواریم روند اصلاح در بند کمال خان تکمیل شده و موضوع آبی به یک عنصر همگراکننده میان تهران و کابل تبدیل شود.
به نظر می‌رسد سفیر و معاون سفیر ایران در افغانستان درک درستی از حوضه آبریز هیرمند، سامانه انحرافی بند کمال خان و معاهده دلتا ندارند، زیرا اگر چنین نبود واقعیت سامانه انحرافی بند کمال خان که مغایر ماده پنجم معاهده دلتا است و باعث انحراف حدود سه میلیارد متر مکعب شده را نادیده نمی‌گرفتند و با تایید اقدامات اصلاحی در مسیر رودخانه هیرمند، راه را برای پیگیری حقوقی در قالب کمیساران آب هیرمند نمی‌بستند.
براساس معاهده دلتا، در سال نرمال آبی حقابه ایران از رودخانه هیرمند 820 میلیون مترمکعب است که تا کنون حدود 200 میلیون مترمکعب آب از حقابه هیرمند وارد منطقه سیستان شده که آمار منتشر شده وزارت نیرو مبنی بر میزان آب ذخیره شده در چاه نیمه‌ها گواه این ادعاست، موضع نگرفتن معاون سفیر ایران در افغانستان در برابر اظهار نظر وزیر آب و انرژی طالبان مبنی بر تامین حجم قابل توجهی از حقابه ایران در شرایطی که حدود یک هشتم حقابه تامین شده، جای تامل دارد!
پس از نشر خبر دیدار وزیر آب و انرژی طالبان با معاون سفارت کشورمان در کابل، خبرگزاری ایرنا خبری با تیتر عجیب "دیپلماسی حقابه، 300 میلیون متر مکعب واصل شد؛ آب با دبی 90 متر مکعب بر ثانیه درحال ورود به کشور است" منتشر کرد، که نشان می‌دهد خبرگزاری دولت نیز مانند دولتمردان با الفبای دیپلماسی رسانه بیگانه است.
تایید اقدامات اصلاحی، موضع نگرفتن در برابر ادعای طالبان مبنی بر تامین حجم قابل توجه حقابه از جانب مقامات ایرانی با اصل دیپلماسی رسانه و منافع ملی مغایرت دارد و نشان می‌دهد که طالبان در رویکردهای هیدروپلیتیکی خود حتی در زمینه دیپلماسی رسانه نیز برنامه دارند و از مقامات ایرانی بهتر عمل می‌کنند.

*روزنامه جمهوری اسلامی
 

  تعداد بازديدها: 67

    نسخه قابل چاپ