آن‌طورکه در گزارش‌ها آمده میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ بدین شرح است: رشته تجربی(۱۱.۲۳)، رشته ریاضی (۱۰.۷۹)، رشته انسانی (۸.۷۵)، رشته معارف   (۱۰.۵۶)، معدل‌هایی که براساس آمارها نسبت‌ به سال‌های گذشت افت کرده‌ و نشان دهنده سیر نزولی معدل دانش‌آموزان در چند سال گذشته هستند.

شیوع کرونا و تعطیلی مدارس هم این ضعف‌ها را بیشتر نمایان کرد و از یکسو نشان داد که دانش‌آموزان تا چه حد از نرفتن به مدرسه خوشحال هستند و از سوی دیگر بر این نکته تاکید کرد که آنچه تحت عنوان پیشرفت و توسعه و کارنامه کاری توسط وزرا و در اینجا توسط سکانداران وزارت آموزش و پرورش، مطرح می‌شود تا درصد بسیار زیادی در حد حرف و سخن و وعده و وعید است و آنچه وزرا از سال‌ها قبل تحت عنوان هوشمندسازی مدارس از آن یاد می‌کنند، شعاری زیبا بیش نیست چراکه در حالیکه دانش‌آموزان کشورهای پیشرفته به شکل خیلی عادی و بی‌هیچ تفاوتی در حال ادامه تحصیل خود بودند بچه‌های ایرانی در حال کلنجار رفتن با شبکه شاد و عیب و ایرادهای آن و از طرف دیگر دانش‌آموزان بسیار دیگری هم بودند که اصلا موبایل و تبلت نداشتند و در نقاطی بی‌آنتن به صورت دسته‌جمعی با یک گوشی که معلوم نبود از کجا تهیه کرده‌اند بر بلندترین کوه‌های اطراف خود می‌رفتند تا آنتنی پیدا کرده و از درس جا نمانند؛ تصاویری که در آن روزها خیلی مخابره می‌شدند.

از ضعف‌های دیگر سیستم آموزشی اگر بخواهیم بگوییم به راحتی می‌توان محتوا را مورد نقد قرار داد، ‌محتوایی که در یک نمونه ساده و در درس زبان انگلیسی چیزی به دانش‌آموزان یاد نمی‌دهد و وقتی فارغ‌التحصیل می‌شوند حتی یک جمله انگلیسی را نمی‌توانند به راحتی بازگو کنند مگر اینکه خارج از کلاس‌های درس و مدرسه در کلاس‌های کمک آموزشی خصوصی شرکت کرده و چیزی یاد گرفته باشند.

اینکه در برهه‌هایی بحث جداسازی تصاویر و نقاشی‌های کودکانه جلد کتاب‌های درسی، مشغله ذهنی برخی مسئولان بود بماند اما همه این مسائل و موارد دیگری از این دست منجر به این شده‌اند که والدین بسیاری به فکر این بیفتند که فرزندانشان تا بزرگ‌تر نشده‌اند آن‌ها را از ایران خارج کرده و مهاجرت کنند تا شاید فرزندانشان در مدارس بهتری درس بخوانند.

میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸ در رشته علوم تجربی، ۱۳.۷۷ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۱.۲۳ رسیده است. در رشته علوم ریاضی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۳.۲۸ و در سال ۱۴۰۲، ۱۰.۷۹ است. در رشته علوم انسانی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۰.۷۶ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۸.۷۵ رسید. در رشته علوم و معارف اسلامی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۲.۸۸ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۵۶ رسیده است. بر اساس گزارش‌ها وضعیت تحصیلی در اکثر استان‌ها مناسب نیست یعنی میانگین معدل دانش‌آموزان 10 و کمتر از 10 است و بر اساس آنچه کارشناسان می‌گویند وضعیت تقسیم بندی وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس استان‌های مختلف تا حد زیادی منطبق با نقشه فقر کشور است.

دنیای متفاوت کتاب‌های درسی با زندگی دانش‌آموزان

در خصوص افت تحصیلی دانش‌آموزان، کارشناسان نظرات زیادی ارائه کرده‌اند اعم از جامعه شناسان، معلمان، فعالان سیاسی و غیره و محتوای همه آن‌ها همان نکاتی است که در بطن جامعه و افواه و افکار عمومی جاری و ساریست. برای نمونه یکی از معلم‌ها به خبرآنلاین گفته بود که «محتوای کتاب‌های درسی ربطی به زندگی روزمره دانش‌آموزان ندارند، لذا صرف نظر از این‌که دانش‌آموز از نظر جهان ذهنی خودش کجا سیر می‌کند آموزش و پرورش نمونه دانش‌آموز ایده‌آل مدنظر خودش را در کتاب‌ها جست‌وجو می‌کند، بنابراین دنبال القای ذهنیات به دانش‌آموزان است، از این منظر یک تناقض میان زیست فردی دانش‌آموز با آن‌چه در کتاب‌های درسی هست وجود دارد، برای همین شاید دانش‌آموزان دنبال کسب معدل نیستند.»

اینکه محتوای کتاب‌های درسی و آنچه در مدارس تعلیم داده می‌شوند با زندگی دانش‌آموزان در تضاد و تناقض باشد، از صحبت‌های وزیر آموزش و پرورش هم نمایان است. به گزارش صدا و سیما، رضا مرادصحرایی روز گذشته با اعلام اینکه تداوم حضور روحانیت در مدارس مورد تاکید ماست، ادامه داد: مربی پرورشی در مدارس کم داریم و خوشبختانه پردیس معلم پرورشی در قم آغاز به کار کرده است و جذب مربیان پرورشی در دستور کار است.

کمبود معلم و مدرسه‌های بدون معلم از ابتدای سال تحصیلی امسال بحث اصلی آموزش و پرورش بود که البته مرادصحرایی با راهکارهایی نظیر آنچه گفته شد در صدد رفع و رجوع آن بوده و از سوی دیگر هرازگاهی اظهار نظرهایی هم دارد که در جای خود مورد مداقه هستند؛ اظهاراتی نظیر اینکه همه مدارس کانکسی جمع خواهند شد!

*آرمان ملی