زمزمه‌های در مورد مکانیسم ماشه در ماه‌های منتهی به اکتبر امسال، باعث شده فعالیت‌های ایران برای لابی گری و گفت‌وگو برای زنده نگه داشتن برجام بیشتر شود که نشانه آن را در سفر امیرعبداللهیان به عمان و برخی چرخش‌ها در نظرات برخی تندرو‌ها در داخل می‌بینیم. اما غربی‌ها بنظر نمی‌رسد مایل به حل مسئله مطابق نظر ایران باشند و پرداختن آن‌ها به بحث مکانیسم ماشه می‌تواند در این رابطه باشد.

کوروش احمدی، کارشناس روابط بین الملل، درباره زمزمه غربی‌ها برای فعال کردن مکانیسم ماشه به «انتخاب» گفت: مکانیسم ماشه مادامی که قطعنامه ۲۲۳۱ معتبر است، یعنی تا سال ۲۰۲۵ قابل استفاده است. این مکانیسمی است که در بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ گنجانده شده است. این قطعنامه تصریح دارد که که در "روز خاتمه" در ۲۰۲۵ قطعنامه مذکور ملغی و موضوع هسته‌ای ایران هم از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود و طبعا مکانیسم ماشه نیز منتفی می‌شود.

او افزود: یعنی استفاده از مکانیسم ماشه تا سال ۲۰۲۵ امکان پذیر است. منتهی یک ملاحظه وجود دارد و آن اینکه همانطور که محدودیت‌های تسلیحاتی ایران در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ منقضی شد و محدودیت‌های تسلیحاتی متعارف علیه ایران برداشته شد، محدودیت یا تحریم اقلام و مواد و فعالیت‌های موشکی علیه ایران نیز قرار است تا اکتبر ۲۰۲۳ منقضی شود، یعنی نزدیک ۶-۵ ماه دیگر. نگرانی اروپا این است که اگر تا آن موقع از مکانیسم ماشه استفاده نکند، این محدودیت‌های سازمان ملل علیه ایران نیز برداشته شود و در سال ۲۰۲۵ نیز تحریم‌های اقلام و مواد هسته‌ای علیه ایران جز چند مورد از تحریم خارج شود و قطعنامه هم لغو شود.

احمدی ادامه داد: در نتیجه، اکتبر امسال تاریخ مهمی است. شاید ملاحظه غربی‌ها این است که باید تا آن موقع تصمیمات لازم گرفته شود؛ لذا اگر در این فاصله برجام منتفی شود، احیای قطعنامه‌های شورای امنیت از طریق مکانیسم ماشه احتمالا در دستور کار غرب قرار خواهد گرفت. بنظر من غربی‌ها از هم اکنون یک سری فعالیت سطح پایین و آرام را شروع کرده اند با این هدف که شورای امنیت را آماده کنند که اگر ایران امتیازات مطلوب آن‌ها را نداد، زمینه لازم برای فعال کردن مکانیسم ماشه تا قبل از ۱۸ اکتبر فراهم باشد.

او درباره تمایل ایران برای بازگشت به برجام پیرو مذاکرات منطقه‌ای از جمله سفر امیرعداللهیان به عمان افزود: بنظر می‌رسد مشکل امروز از ناحیه غربی هاست و ایران آماده است که به برجام برگردد. با توجه به صحبت‌های مثبتی که طی چند ماه اخیر از دولت سیزدهم و مخالفان داخلی برجام در مورد احیای برجام شنیده ایم و حتی روزنامه کیهان اخیرا صحبت از احیای برجام بدون آمریکا کرد، به نظر می‌رسد که آمادگی لازم در نظام برای احیای برجام وجود داشته باشد. مشکل از طرف آمریکا و اروپاست. آن‌ها به چند دلیل از جمله جنگ اوکراین و ادعای ارسال پهباد و اخیرا مهمات از طرف ایران به روسیه و نیز شرایط سیاسی بعد از اعتراضات پائیز گذشته در این مورد اکراه نشان داده اند.

او افزود: بعلاوه به نظر می‌رسد که به این دلایل طی ۶ ماه گذشته بر دشمنان برجام در غرب اضافه شده است. از طرفی، افراد و محافلی که در غرب معتقد به حل مشکل بین ایران و آمریکا از طرق دیپلماتیک هستند، مورد حمله و آزار و اذیت دیجیتالی و حتی فیزیکی اپوزیسون ایرانی قرار گرفته ان و اکثرا پا پس کشیده و سکوت کرده یا معدودی نیز مخالف برجام شده اند. انتخابات آمریکا نیز نزدیک می‌شود و احتمالا بایدن و ترامپ مقابل هم قرار می‌گیرند. کنگره آمریکا نیز در این اواخر اقدامات جدیدی را علیه ایران شروع کرده است؛ لذا به نظر می‌رسد که هر چه گذشته کار احیای برجام در غرب سخت‌تر شده است. البته در چنین شرایطی خبر تازه در مورد پیشرفت در مذاکرات ایران و آژانس برای نصب مجدد دوربین‌های نظارتی که به تازگی خبرنگار وال استریت ژورنال مطرح کرده، اگر دست باشد، تحول مثبتی است و در فاصله کمتر از یک ماه از نشست دوره‌ای آژانس می‌تواند کمک حال باشد.

احمدی درباره صحبت غربی‌ها مبنی بر اینکه برجام در دستور کارشان نیست و صحبت جدید آن‌ها یعنی "نه برجام نه بحران" و "توافق موقت" گفت: آن‌ها ظاهرا با این صحبت‌ها می‌خواهند بی میلی خود به احیای برجام را نشان دهند. در این رابطه، همچنین برخی اظهارات و تحلیل‌های غربی‌ها می‌تواند حاکی از این باشد که آن‌ها نسبت به کارآیی برجام ۲۰۱۵ برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران دچار تردید شده اند. برخی در غرب اکنون مطرح می‌کنند که طی ۴ سال گذشته برنامه هسته‌ای ایران آنقدر پیشرفت کرده که ممکن است برجام دیگر برای مهار آن کافی نباشد و نتواند همان یک سال گریز هسته‌ای را تامین کند؛ در حالیکه ایران به عکس از رفع تحریم‌ها سود بسیار خواهد بود. مجموعه این وضعیت دشوار بخاطر از دست رفتن زمان ایجاد شده است. در اواخر دولت روحانی زمینه برای بازگشت به برجام آماده شده بود و همه طرف‌ها استقبال می‌کردند. اما با گذشت نزدیک به دو سال شرایط خیلی تغییر کرده است. در روابط بین الملل، همیشه زمان خیلی مهم است. اگر کاری که در یک زمان مشخص باید انجام شود، انجام نشود معلوم نیست که دیگر قابل انجام باشد.