دکتر هادی نخعی یکی از راویان جنگ تحمیلی بود که نقش بی نظیری در روایت تاریخ دفاع مقدس داشت. او روایت عملیات های انجام شده در جنگ تحمیلی را  از همان هنگام جنگ تحمیلی شروع کرد و ضمن تألیف چندین جلد کتاب در زمینه روایت دفاع مقدس، شاگردان بی شماری را در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و همچنین مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ تربیت کرد تا بتوانند به روایت و تحلیل دقیق، صحیح و علمی روزهای دفاع مقدس بپردازند.

به گزارش جماران، استاد هادی نخعی صبح روز جمعه 19 آذر ، پس از تحمل چندین ماه بیماری به ملکوت پیوست. مراسم تشییع این مدرس دانشگاه امیرکبیر فردا شنبه ساعت 9 و نیم صبح از مسجد این دانشگاه به سوی بهشت زهرا برگزار خواهد شد.

برای معرفی بیشتر این گنجینه روایت دوران دفاع مقدس به سراغ 2 تن از رزمندگان غیور آن دوران که هادی نخعی را از نزدیک می شناسند و با روایت او آشنا هستند رفته ایم تا نظرات آنها را درباره این راوی 8 سال جنگ تحمیلی جویا شویم.

غلامرضا ظریفیان در همین خصوص در گفت و گویی جماران، در مورد ویژگی های اخلاقی هادی نخعی با تأکید بر اینکه او یکی از نیروهای خوشفکر و اهل تأمل بود، تصریح کرد: دکتر نخعی دارای اصالتی گلپایگانی است؛ اما به دلیل اینکه دارای یک پدر روحانی بود سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی را در قم زندگی می کردند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ایشان وارد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد و به دلیل توانایی های فکری، تحلیلی و توانایی های علمی جذب دفتر سیاسی سپاه شد. دفتر سیاسی در آن زمان نقش بسیار مهمی را در تولید فکر، اطلاعات مناسب، روش های علمی، تحلیل و توانمندسازی نیروهای سپاه برای مباحث بینشی و دانشی را بر عهده داشت. تدریجا به یکی از نیروهای اصلی و خوش فکر دفتر سیاسی سپاه تبدیل شد که نقش بسیار مؤثری در کتاب ها و بولتن هایی که دفتر سیاسی تولید می کرد، داشت.

تاریخ جنگ در هنگام جنگ جمع آوری شد

استاد تاریخ دانشگاه تهران ادامه داد: با شروع جنگ تحمیلی نیز بخش مهمی از کار دفتر سیاسی سپاه معطوف به بحث جنگ شد. همچنین مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ تدریجا شکل گرفت و با همان نگاه بسیار دقیقی که فرمانده سپاه آن زمان یعنی سردار محسن رضایی و بچه های دفتر سیاسی داشتند به این نتیجه رسیدند که تاریخ جنگ را در هنگام جنگ جمع آوری کنند. هادی نخعی نقش مهمی را در این سازمان دهی داشت. آموزش بسیاری از دانشجویانی که مایل بودند در این عرصه فعالیت کنند در بحث گزارش نویسی و جمع آوری اطلاعات مربوط به جنگ تحمیلی بر عهده او بود.

وی در مورد نحوه ثبت وقایع جنگ تحمیلی توسط راویان توضیح داد: کار بسیار مهمی که مرکز مطالعات جنگ در آن زمان انجام داد این بود که در کنار رده های اصلی عمل کننده و همچنین سیاستگذار جنگ، راوی جنگ قرار گرفت. یعنی حتی زمانی که عملیات ها شروع نشده بود و به صورت محرمانه طراحی می شد راویان حضور داشتند و این وقایع را ضبط و یادداشت می کردند. در هنگامه عملیات نیز کنار فرمانده ها بودند و تعداد قابل توجهی از بچه های راوی در کنار برخی از فرماندهان شهید شدند. این تلاش ها باعث شد که بتوانند بخش عظیمی از تاریخ جنگ را در خود صحنه جنگ جمع آوری کنند. یکی از کسانی که نقش بسیار مهمی را هم در آموزش و هم طراحی این کار داشت مهندس نخعی آن زمان بود.

تربیت یافته مکتب امام(ره)

ظریفیان، تدین و اعتقاد جدی به راه امام را از ویژگی های بارز نخعی دانست و گفت: می توانم بگویم که دکتر نخعی تربیت یافته فرهنگ اسلام، انقلاب و امام خمینی بود، چون با همه وجود به امام عشق می ورزید. آن هم نه در حد شعار بلکه در دفاع از بنیادهای فکری، اعتقادی و سیاسی امام کار جدی کرده و به تشریح و ارائه آن پرداخت. با اینکه ایشان مشکلات جسمی داشت متعهد بود و حساسیت جدی داشت که این راه درست تبیین شود.

وی ادامه داد: او برای این وسواس و تعهد خود حتی روزانه 18 ساعت کار جدی می کرد. از دل این تلاش خستگی ناپذیر تولید فکر، تحقیق و ایده بیرون می آمد. این استاد برجسته سعی می کرد که شاگردان را با سختگیری های درست علمی آموزش، پرورش و رشد دهد. از این جهت نقش بسیار مهمی در تربیت نیروی انسانی محقق ایشان داشت. به دلیل همین سخت کوشی و نکته بینی های دقیقی که داشت و به دلیل حساسیت هایی که در مسیر کار ادامه می داد، با همه مشکلات جسمی به تلاش های خود ادامه می داد. وسواس علمی و تعهد اینکه آنچه بیرون می آید با واقعیت نزدیک و دور از هر نوع شعار زدگی و احساسات غیر معقول و حداکثر کار علمی ممکن روی آن انجام شده باشد، از ویژگی های ایشان است.

انتقال توانمندی ها به دانشگاه

وی ضمن بیان اینکه نخعی بعد از جنگ به دلیل توانمندی های فکری و اندیشه سیاسی کارشناسی ارشد علوم سیاسی قبول شد، اظهار کرد: پایان نامه کارشناسی ارشد ایشان که تبدیل به کتاب شده یکی از کتاب های بسیار ارزشمند در ارتباط با مباحث بسیار مهم دیپلماسی سیاسی و سیاست خارجی است. ایشان بعد از پایان جنگ تشخیص داد که این توانمندی های خود را به دانشگاه منتقل کند. برای انتقال این توانمندی ها وارد دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی شد. البته در عین حال ارتباطش با مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ را رها نکرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: نخعی همچنان نقش ویرایشگر، طراح و تدوینگر بسیاری از کتاب های علمی جنگ بود. اگر مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ که یکی از مراکز مرجع در این زمینه است و با استفاده از گنجینه عظیمی که در جنگ اندوختند و آرشیوهای ارزشمندی که دارند آثار زیادی تولید می کنند، نقش آقای نخعی را در بسیاری از این کتاب ها و تحقیقات چه شکل به ناظر و داور و چه به شکل تألیف و طراحی می بینید. ایشان در این زمینه میراث بسیار خوبی را برجای گذاشت.

وی همچنین رساله دکترای نخعی را یکی از کارهای ماندگار دانست و تصریح کرد: ایشان علی رغم تعهداتی که به مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ داشت، روزها در دانشگاه تدریس می کرد و غروب به آن مرکز می رفت و گاهی اوقات مدت ها در آن مرکز می ماند و هم کار تحقیقات جنگ را مدیریت و نظارت می کرد و هم کار پایان نامه خودش را انجام می داد. من داور رساله دکترای او در دانشگاه تهران بودم. به نظر من اگر نگویم بی نظیر شاید پایان نامه ای که ایشان در رابطه با تبارشناسی جنبش دانشجویی از هنگام شکل گیری تا سال 59 و گفتمان هایی که بر جنبش دانشجویی ما حاکم بوده و تحولاتی که جنبش دانشجویی ما داشتند، نوشته یک کار کم نظیر است. به همین دلیل هم کار پایان نامه ایشان شاید بیش از حد طول کشید.

ظریفیان افزود: قبل از اینکه هادی نخعی گرفتار بستر بیماری شود، در کنار این همه کار، سعی و تلاشی که داشت، جزو کسانی است که ارتباطش با همه دوستان بسیار خوب بود. بسیاری از دوستانی که ایشان را می شناسند خاطرات بسیار ارزشمندی از سلوک، اخلاق، ادب، و منطق او دارند. یکی از ویژگی های بارزش این بود که فاصله نظر و عمل ایشان بسیار کم بود و خیلی وقت ها اصلا فاصله ای وجود نداشت.

راویان، منابع اصلی و اولیه دفاع مقدس

وی ضمن بیان اینکه راویان منابع اصلی و اولیه دفاع مقدس به شمار  می روند، اظهار کرد: اگر آن گونه که باید به این عزیزان و کارشان توجه نشود، ما اصلی ترین راویان در صحنه جنگ را از دست می دهیم و خسارت عظیمی به تدوین تاریخ جنگ وارد خواهد آمد. باید این عزیزان را هم تکریم کنیم و هم از آنها کمک بگیریم که نیروهای جدیدتری را تربیت کنند و میراثی را که جمع آوری کردند، به آنها منتقل کنند.

استاد تاریخ دانشگاه تهران تصریح کرد: شاید بیش از 15 هزار نوار مستقیم از صحنه عملیات و طراحی عملیات جمع آوری شده که مشغول بازبینی آنها هستند و تبدیل به آرشیوهای تازه و نو و تحقیقات دوره جنگ می کنند. طبیعتا باید احتمام بیشتری به کار آنها شود. قطعا با فراموشی و غفلت از این قضیه یک سرمایه عظیم از کسانی که در صحنه اصلی جنگ حضور داشتند را از دست خواهیم داد و این خسارت قابل جبران نیست.

وی در پایان ضمن ابراز تأسف از درگذشت دکتر هادی نخعی، گفت: این استاد بزرگوار که با مسیری که طی کرده بود می توانست سالیان دراز نقش هدایتگری علمی و پژوهشی و نقش تربیت سازی علمی خودش را ادامه دهد، متأسفانه دچار بیماری صعب العلاجی شد و از کار تحقیق و تدریس جاماند. ایشان به دلیل ویژگی ها و تأثیرات اساسی که داشت یکی از ماندگارترین نیروهایی بود که دوستان با او تا آخر ارتباط داشتند.

نخعی یک نظریه پرداز بی نظیر

همچنین محسن معین از مسئولان دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در زمان دفاع مقدس، در مورد شخصیت مرحوم هادی نخعی از راویان دفاع مقدس به خبرنگار جماران گفت: دکتر هادی نخعی از نویسندگان و نظریه پردازان بی نظیری بود که نمونه آن را در جریان جنگ نداشتیم و نداریم. او در آغاز دوران دفاع مقدس با هدف تربیت نسلی فرهنگی که  وارث عظمت انقلاب اسلامی در جریان دفاع مقدس باشد، با روحیه استادی خود نه تنها خود قلم به دست گرفت و بسیاری صحنه های تکرار ناشدنی دفاع مقدس را به رشته تحریر درآورد، بلکه باعث شد که تعداد قابل توجهی از دانشجویان و نیروهای مستعد و مخلص در عرصه نویسندگی، تحلیل مسائل جنگ و تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی مقاطع مختلف انقلاب اسلامی پرورش پیدا کنند. از این جهت به اعتقاد من او یک استراتژیست نمونه کشور بود که در عرصه دفاع مقدس و در صحنه های میدانی، علی رغم ضعف جسمی، حضور پیدا کرد.

وی خاطر نشان کرد:  نخعی مؤسس مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ بود و چارچوب های اصلی مربوط به روایت دوران دفاع مقدس را فراهم کرد. او در کنار همه فرماندهان دفاع مقدس و تصمیم گیران اصلی صحنه نبرد حضور داشت. اگر در صحنه هایی از جنگ حضور نداشت نیز تمام کسانی که حضور داشتند به نوعی مدعیون و مرهون راهنمایی ها، ارشادات و فعالیت های فکری و فرهنگی او بودند.

نقش محوری نخعی در تألیف روزشمار دفاع مقدس

معین در پاسخ به سؤالی در مورد آثار منتشر شده از هادی نخعی، اظهار کرد: او مجموعه کتاب هایی را پایه گذاری کرد که تحت عنوان روزشمار دفاع مقدس می توان از آنها یاد کرد. این مجموعه است که در 56 جلد کاملا علمی، تحقیق شده، دارای اسناد و مدارک معتبر میدانی و کتابخانه ای، گردآوری شده و الآن بالغ بر 20 جلد آن منتشر و بقیه آن در دست انتشار است. نخعی در تولید و تألیف این کتاب های ارزشمند سهم اصلی، تعیین کننده و محوری داشت.

وی با نام بردن از برخی راویان و شهیدان راوی دوران دفاع مقدس گفت: این مجموعه با حضور نیروهای ایثارگر و خدمتگزار که در جریان دفاع مقدس همراه با فرماندهان بودند و تمام جلسات و حتی صدای بی سیم ها را ضبط و گزارش های مختلفی را در این زمینه تهیه کردند. آنها مجموعا با همدلی، وفاق و ایثارگری در کنار فرماندهان بزرگ شهیدی که در آن زمان برای کشور ما افتخار آفرین بودند حضور پیدا کرده و این تاریخ را ثبت کردند تا آیندگان در این زمینه دستشان از نظر اسناد و مدارک میدانی پر باشد و تحریفی مشمول تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نشود.