حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در گفت و گو با جماران، در مورد نامه اخیر خود به وزیر امور خارجه در خصوص برجام(اینجا بخوانید) اظهار کرد: هدف از نگارش نامه این بود که روح برجام یک امری است و جسم برجام امر دیگری؛ روح برجام این است که اندیشه اسلامی در ابتدا به وحدت انسانی می نگرد و اینکه بتواند همه افراد بشر را در یک سطح باور اعتقادی به میدان بیاورد و چون اندیشه بزرگ انقلاب اسلامی که بر مبنای اسلام شکل گرفته است متأسفانه در شرایط فعلی نتوانسته در عرصه های جهانی راه پیدا کند و بر اساس جنگ و ستیزی که در طی این دوران بوده فرصت حضور و بروز خود را نداشته و لذا جهان به این اندیشه نرسیده است؛ بنابراین، ما نیازمند به یک فرصت هستیم که این اندیشه شناخته شود و آن روحی که به عنوان روح ایمان و روح معرفت است از جایگاه وحی به جامعه بشری داده شود.

وی افزود: آنچه که در این نامه مدنظر بود این نکته است که ما از فرصت برجام استفاده کنیم تا ضمن اینکه به منافع جامعه اسلامی و نظام اسلامی می اندیشیم -که قطعا نمایندگان ملت و نظام در مراکز دیپلماسی و مراکز حکومت به این امر می اندیشند- ما به آن روح و باطن از جایگاه مناسبات دیگری که در جوامع ایجاد می کنیم برسیم، لذا سعی شد برجام بهانه ای باشد برای اینکه ما بتوانیم به قضیه «صلح حدیبیه» بیاندیشیم و از آن جایگاه همه مناسبات اجتماعی مان را در سطح دیگری ببینیم.

دکتر جوادی آملی با اشاره به اینکه کشور مدتی در حالت جنگی بود که چندین کشور همسایه و قدرت های جهانی در آن حضور داشتند، یادآور شد: در فضای مذاکرات هم ما یک مذاکرات ستیزگرانه ای داشتیم و قطعا همان طور که در آن نامه آمده است در مذاکراتی که با جنگ و ستیز باشد هیچ فرقی بین هورالهویزه و وین نخواهد بود. برای اینکه همان گونه که جنگ خسارت هایی را به همراه دارد و منافع فراوانی هم به دنبال دارد. این مذاکرات هم خساراتی را به همراه دارد، اما آنچه برای آن تلاش شد این بود که ما از فرصت برجام استفاده کنیم و صلح حدیبیه را به عنوان یک جریان اصیل اسلامی معرفی کنیم؛ در جریان اصیل الهی پیامبر گرامی اسلام(ص) با وجود آنکه حدود بیست سال از رسالت و نبوتشان گذشته بود، همچنان به عنوان یک جریان و گروه شورشی شناخته می شدند، اما بعد از اینکه جریان صلح حدیبیه پیش آمد فضا برای اسلام باز شد؛ بدون اینکه کمترین امتیازی را به معنای واقعی بخواهیم بدهیم.

وی ادامه داد: البته در همان صلح حدیبیه احیانا نام شریف خدای عالم به عنوان «بسم الله الرحمن الرحیم» ثبت نشد یا نام پیامبر به عنوان «رسول الله» ثبت نشد یا موارد امثال آن. اما آنچه برای جامعه اسلامی بدست آمد این بود که 10 سال اسلام و جریان شرک از تنازعات و منازعات نجات پیدا کنند. بر اساس این الگو؛ به هرحال اقتضای نامه بنده و هدف از آن این بود که به روح برجام توجه داشته باشیم؛ ضمن اینکه جسم برجام هم کم از روحش نیست.

جوادی آملی در ادامه، در مورد تأثیر انتقادات بر آثار مثبت برجام گفت: ما در این نامه قصدمان این بود که قبل از شروع اقدامات، فضای ذهنی، فکری و فرهنگی به وجود آید و به تبعاتی که برجام در میدان عمل دارد، در آن نامه خیلی پرداخته نشده است. اما نظر این بود که اصل این تفکر و جریان فکری که حوزه مناسبات ما را در عرصه جهانی تغییر می دهد، مهم است. در آنجا ما به هیچ نقطه ریز برجام اشاره نکردیم چون دارای نکات فنی است و همواره باید به مردم توضیح داده شود.

وی دیگر هدف نگارش این نامه را معنابخشی به این نوع از مناسبات در ارتباطات جهانی و داخلی ذکر کرد و گفت: ما همواره اگر از نزاع و جنگ و مجادله صحبت کنیم مشمول همان آیه هستیم که «و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم» (سوره انفال/ آیه 46)(و از خدا و رسولش اطاعت نمایید و نزاع نکنید، چون سست و مضطرب می شوید و نیرویتان تحلیل می رود ...) یعنی در صورت نزاع، قدرت و مقاومت ما در مقابل یکدیگر کاسته خواهد شد؛ چه برسد در مقابل دیگران.

این استاد حوزه ادامه داد: به هر حال من اگر می خواستم بگویم پیامدهای عملی آن چه خواهد بود، باید بحث فنی می کردم. اما آنجا بحث فکری – فرهنگی بوده است که ما مناسبات صلحمان را بر اساس صلح حدیبیه می توانیم حاکم کنیم و این مناسبات اگر در جامعه و نظام شکل پیدا کند و چنین باوری به جامعه داده شود منافع آن کمتر از جنگ نیست.

دکتر جوادی آملی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص اینکه برخی با استناد به هشدارهای مقام معظم رهبری به غرب، برجام را مورد هدف قرار می دهند، گفت: رهبری هم تصریح روشنی داشتند و آن اینکه ما از ناحیه خودمان و نیروهایمان هیچ مشکلی نداریم؛ مشکل از ناحیه عملکرد طرف مقابل است. من باورم  دارم که ما فضای فرهنگی جهان را فتح کردیم. یعنی بر اساس برجام توانستیم قدرت 1+5 را که در حقیقت قدرت جهانی است به لحاظ فرهنگی به زمین بزنیم. یعنی صلح هم برای خودش دارای اهرم های قابل توجهی است که اگر کسی در مذاکرات نتواند موفق شود خود به خود قدرت فرهنگی او از دست رفته است.

وی با اشاره به پروژه «ایران هراسی» و «شیعه هراسی» علیه کشورمان، تصریح کرد: در چنین فضایی، برجام فاتح فکر و فرهنگ صلح از جایگاه ایران است. بنابر این ما اگر بخواهیم در بعد فکری و فرهنگی جامعه خودمان و جامعه جهانی سخن بگوییم برجام به نوبه خود یک فتح الفتوح بوده است.

این استاد حوزه و دانشگاه، در پاسخ به سوالی در این خصوص که منتقدان برجام، با منطق خویش حتی پذیرش قطعنامه 598 از سوی امام خمینی را زیر سؤال می برند، اظهار کرد: برخی افراد شاید به مسأله معرفت چندان اهتمام نورزند؛ بلکه با خصلت های روحی خودشان زندگی می کنند. چون در خصلت های روحی آنها قضیه قهر و غلبه مهم است. اما همان گونه که جنگ مصالحی را با خودش دارد صلح هم مصالحی با خود دارد؛ ما هم جنگ و هم صلح را به عنوان ابزار نگاه می کنیم. جنگ هدف نیست، منازعات سیاسی و امثال آن هدف نیستند؛ لذا به همان میزان جنگ برای ما اهمیت دارد که صلح مهم است. چون ما باید به سوی مصالح جامعه اسلامی حرکت کنیم. اگر امام بر 8 سال جنگ اصرار داشتند مصالح اسلام را در آن می دیدند؛ آن وقتی هم که جام زهر را سر کشیدند باز هم مصالح اسلام و جامعه اسلامی و نظام اسلامی را در نظر می گرفتند.

دکتر جوادی آملی گفت: شاید دوستانی که این طور فکر می کنند با نگرش مصلحت آمیز به نظام و جامعه نگاه نمی کنند و بیشتر رویکردی قهرآلود به این امر دارند.

وی در پایان در خصوص نگاه قاطبه علما به گشایش های سیاسی و اقتصادی دولت (اعم از برجام و غیر برجام)، گفت: در مجموع گرچه اظهارات متنوع است و انتظار جدیت و پیگیری ها بر اساس آیین نامه اجرایی برجام وجود دارد، ولی از اظهارات بزرگان و مراجع می شود این طور استنباط کرد که مسیر حرکتی که انتخاب شده است را مورد تأیید قرار می دهند. انتظاراتی هم وجود دارد که در گفت و گوها و ملاقات های حضوری با رئیس جمهور و وزرای محترم منتقل می کنند.