به گزارش جماران، رضا هاکان تکین در در نشست کودتا را تجربه تلخی برای ترکیه دانست و گفت: همان طور که می دانید در تاریخ معاصر، ترکیه سه کودتا را تجربه کرده است. ما خدا را شاکریم که این کودتا نافرجام بوده؛ اما هیچ کودتایی به اندازه کودتای اخیر خونین نبوده است.

سفیر ترکیه در ایران تصریح کرد: یکی از ابعاد این کودتا این بود که مردم بدون هیچ ترسی از دیپلماسی دفاع کردند و همه اختلافات را کنار گذاشتند. احزاب مختلف در آن لحظه اختلافات را کنار گذاشته و به دفاع از دیپلماسی پرداختند. علی رغم اینکه 250 شهید دادیم این کودتا باعث همبستگی مردم ترکیه شد و چهره واقعی سازمان تروریستی عبدالله گولن به واضح ترین شکل آشکار شد.

وی افزود: فکر می کنم در تاریخ هیچ کشوری نیروی نظامیی یک کشور مجلس و پارلمان خودش را بمباران نکرده است. در این کودتا تانک ها به سمت شهروندان غیر نظامی که تنها در دستشان پرچم بود و از دموکراسی دفاع می کردند بی رحمانه آتش گشودند.

هاکان تکین با اعلام اینکه نظام ترکیه حرکات این سازمان تروریستی شده بود، یادآور شد: در سال پیش در شورای امنیت ملی تصمیم جدی برای مبارزه با سازمان فتح الله گولن اتخاذ شده بود. 2 ماه و نیم پیش نیز تصمیم برای مقابله با کودتای آنها گرفته شده بود.

وی ادعاهای مطرح شده در مورد رد پای دولت در این کودتا را بی اساس خواند و اظهار داشت: اقدامات دولت برای مقابله با این سازمان تروریستی پیش از این طرح ریزی شده بود. حتی برخی افراد معتقدند که کودتاچیان به خاطر آگاهی از این طرح ریزی زودتر از موعد وارد اقدام شدند.

سفیر ترکیه در ایران تأکید کرد: دیدگاه های بد بینانه ای مبنی بر اینکه دوره لائیسیته در ترکیه به پایان رسیده و سلطانی در حال آغاز است، هیچ سهمی از واقعیت ندارد. اتفاقا این اتفاقات باعث تقویت همبستگی و دموکراسی می شود و ما در روزهای اخیر شاهد نشانه های آن هستیم. روز گذشته رئیس جمهور رؤسای تمام احزاب را به حضور پذیرفت و بر سر اصول دموکراسی در ترکیه به تفاهم رسیدند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: پیش از این برای استرداد گولن اقدام و پرونده ای آماده شده بود. الآن هم در حال تکمیل کردن پرونده نقش گولن در کودتا هستیم که بتوانیم آن را به دولت آمریکا ارائه دهیم.

وی ضمن تشکر از دیدگاه های مقامات جمهوری اسلامی ایران در این کودتا، گفت: دوستی بین کشورها مثل دوستی بین افراد در روزهای سخت خود را نشان می دهد. روابط ترکیه و ایران از امتحانات سختی عبور کرده و در کودتای اخیر یک بار دیگر تأیید شد که روابط ریشه داری بین ترکیه و ایران وجود دارد.

به گزارش جماران، میرمحمود موسوی نیز در این نشست، با بیان اینکه گاهی اوقات تحلیل ها با آنچه در سطح جامعه دیده می شود فاصله دارد، گفت: متاسفانه فضای داخل کشور ما درباره ترکیه روشن نیست و به برخی از مسائل دیگر آلوده است و سایه آن گرد و غبارها در تهدیدها دیده می‌شود که حتی به تحلیل‌های مبتذل هم می‌رسد؛ این تحلیل ها مثل جوک است.

وی با تأکید بر اینکه همان طور که در بیماری به پزشک متخصص مراجعه می کنیم در مسائل سیاسی نیز باید به متخصص مراجعه کنیم تا به حقیقت نزدیک شویم، تصریح کرد: چون ترکیه یک کشور همسایه است بر خلاف گذشته باید توجه بیشتری داشته باشیم. در دولت گذشته اطراف فراموش شده و به آمریکای لاتین توجه می شد و همین باعث شد که بسیاری از منافع خود را از دست دهیم.

این دیپلمات اسبق کشورمان با تقسیم‌بندی تحولات ترکیه به پیش و بعد از کودتا تصریح کرد: ترکیه پیش از کودتا حالت عادی نداشت؛ مسائلی در منطقه در جریان بود که موج‌های بلندی داشت. آمریکا، اروپا، جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین مسائلی دارند، اما نه با این موج‌ها و آثار داعش، سوریه، عراق و... هرکدام موج‌هایی هستند که می‌تواند بحرانی عظیم ایجاد کند و آثار امواج خاورمیانه را در سیدنی، نیویورک و واشنگتن و... می‌بینیم.

موسوی با بیان اینکه امنیت در ترکیه در سال‌های اخیر تحت تأثیر داعش، بحران سوریه و عراق بوده است، خاطرنشان کرد: برخی از جریان‌ها در ترکیه خود را با این مسائل پیوند زدند که این موجب شد امنیت در ترکیه مسئله اصلی این کشور باشد. از سوی دیگر مسئله کردی همیشه در ترکیه مطرح بوده است؛ ضمن اینکه این مسئله و داستان پ.پ.ک در راس دغدغه‌های ترک‌ها بوده است.

وی ادامه داد: در سال‌های گذشته دولت حزب عدالت توسعه مذاکرات موفقی را با کردها انجام داده بود. آن مذاکرات می‌رفت تا مسأله کردها در ترکیه را از فاز امنیتی و نظامی به فاز سیاسی تبدیل کند و موفقیت‌آمیز باشد، اما مسئله آشتی با کردها تحت تاثیر بحران سوریه قرارگرفت و مسائل کردهای شمال سوریه با کردهای ترکیه پیوند خورد و این موجب شد برنامه بسیار موفق اردوغان با شکست روبرو شود. البته ما قبل از کودتا شاهد تغییر مواضع آمریکا درباره کردها بودیم و آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند با کردها باشند تا با ترک‌ها؛ که تصمیم‌شان برای ترکیه گران بود.

سفیر اسبق ایران در پاکستان با یادآوری قطع روابط ترکیه و سوریه طی ماه‌های گذشته ابراز داشت: ساقط کردن جنگنده روس‌ها توسط ترکیه تنش‌هایی را میان این دو کشور ایجاد کرد که موجب تحریم‌های اصلی روسیه شد و این مسئله اقتصاد ترکیه را متاثر کرد.

او درباره سهم دنیای مجازی در کودتا هم بیان کرد: دنیای مجازی در کودتا نقشی بی‌بدیل داشت. این کودتا را باید با کودتای مصر مقایسه کنم. در آن کودتا رسانه‌های رسمی پوشش رسانه‌ای خوبی داشتند، ولی گروه‌ها و سایت‌ها فعال نبودند. ما دیدیم که پیام اردوغان از طریق یکی از شبکه‌های اجتماعی موبایلی چه اثری را در شکست کودتا ایفا کرد. البته حضور مردم در صحنه و احزاب هم در شکست کودتا نقشی جدی داشتند.

این تحلیلگر ارشد مسائل ترکیه درباره نحوه برخورد کشورها با کودتا هم عنوان کرد: تا پیش از شکست کودتا حمایت چندانی ندیدم؛ البته چند ابراز نگرانی صورت گرفته بود اولین کشور که حمایت خود را از ترکیه اعلام کرد -که آن هم بعد از شکست کودتا بود- قطری‌ها بودند و پس از آن آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها هم اعلام موضع کردند.

موسوی در تشریح شرایط ترکیه در دوران پس از کودتا یادآور شد: آنچه که اکنون می‌بینیم چند محور دارد، نخست حضور مردم که فضای احساسی را ایجاد کرده و البته مدتی دیگر فروکش خواهد کرد. این فضا هم در حمایت از دولت و هم حمایت دولت از حضور مردم است. دوم دستگیری‌ها، بازداشت‌ها و اخراج‌هایی در حال انجام شدن است؛ این مسأله موجب موضع‌گیری بسیاری از کشورها در خصوص مسائل حقوق بشری شده است. بررسی و توجه به حقوق بشر برای غرب مهم است، اما دولت‌های غربی با توجه به منافع خود نسبت به این مسأله برخورد می‌کنند اگر حقوق بشر برای ترکیه مهم است، آیا حقوق بشر برای مصر مهم نبود؟ ما نباید براساس معیارهای دوگانه درباره حقوق بشر قضاوت کنیم. بلکه مواضع آمریکا و اروپا برای حقوق بشر باید برای همه جا باشد.

وی افزود: دستگیری‌ها و توقیف‌ها فضای جامعه را دوقطبی می‌کند که این اصلاً برای ترکیه مساعد نیست و می‌تواند موجب بحران‌سازی در آینده شود. ما در تمام سال‌های گذشته شاهد کودتاهای نظامی در اقصی نقاط دنیا بوده‌ایم و این شکست کودتا برای نظامی‌ها پیام‌های بسیاری داشت. نظامیان باید متوجه باشند که سیاست برای سیاسیون است و عرصه نظامی برای نظامی‌ها. شکست کودتا این پیام را برای نظامیان داشت که در پادگان ها باقی بمانید و در سیاست دخالت نکنید.

این دیپلمات اسبق کشورمان با اشاره به عملکرد اقتصادی دولت حزب عدالت و توسعه اظهار داشت: از سال ۲۰۰۳ و در رأس قدرت قرار گرفتن حزب عدالت و توسعه شاهد یک دوره توسعه در ترکیه بودیم که تا سال ۲۰۰۸ به فضای موفقی هم رسیدند. ما در جریان بهار عربی شاهد بودیم که بسیاری از انقلابیون الگویشان ایجاد حکومتی براساس مدل ترکیه بود. با این حال بحران جهانی اقتصاد و همچنین تحولات بهار عربی که بحران سوریه و عراق را در پی داشت اقتصاد ترکیه را تحت تاثیر قرار داد و مسئله کودتا هم می‌تواند اقتصاد ترکیه را تحت تاثیر قرار دهد برای توسعه چاره‌ای جز تکیه زدن به سرمایه‌های اجتماعی نیست. نگران هستم که فضای موجود به این مسئله ضربه بزند. ادامه توقیف‌ها و دستگیری‌ها برای ترکیه مصیبت‌بار است و اگر اردوغان رفتاری ماندلا وار داشته باشد برای ترکیه بهتر است.

به گزارش خبرنگار جماران، صادق خرازی نیز با تبریک به ملت ترکیه حضور آنها در برابر تانک ها را نشان دهنده بلوغ سیاسی یک ملت دانست و گفت: این امر می تواند فرصت مغتنمی برای حاکمیت ترکیه باشد. ما نمی توانیم پنهان کنیم که اردوغان دچار توهماتی در اداره ترکیه بود که نتیجه آن می تواند اتفاقات اخیر باشد. اما من قائل نیستم که دولت ترکیه در جایگاهی قرار گرفته که بخواهد این کودتا را طراحی کند. اما اشتباهات این کشور در قبال لیبی، سوریه و داعش بی تأثیر در این قضیه نبود.

رئیس مؤسسه دیپلماسی ایرانی ادامه داد: معتقدم که بازداشت‌های اخیر و عملکرد اردوغان بعد از کودتای اخیر مهم خواهد بود و احتمالاً بر خلاف حقوق شهروندی در این کشور تلقی می‌شود. اما باید بدون تعارف در خصوص مسائل ترکیه بحث کنیم و به صورت صریح بگوییم که آقای اردوغان مقدار زیادی در وقایع پس از کودتا تندروی کرد چرا که ترکیه معبر ورودی عناصر تروریست‌های داعش به خاورمیانه محسوب شد و همین موضوع می‌تواند نگرانی‌های زیادی را برای مقامات این کشور و حتی کشورهای همسایه به وجودآورد.

سفیر اسبق ایران در فرانسه با اشاره به اینکه متحدین عربی و غربی ترکیه نتوانستند در خلال و پس از کودتا در کنار مقامات این کشور قرار گیرند، عنوان کرد: مقامات ترکیه به صورت واضح در کودتای ۱۵ جولای دیدند که متحدین عربی و حتی غربی از آنها حمایت نکردند. باید مدنظر داشته باشیم که آقای اردوغان در کنار بحرانی که در ترکیه به وجودآمده با دو چالش روبرو است؛ اول بحران نظامیان، دوم بحران جریان گولن.

وی افزود: گولن مستقیماً ایرانی‌ها را مورد خطاب قرار داده و کاملا آشکارا با آنها مشکل دارد. در زمان کودتا و حتی قبل از آن هم وی در آمریکا حضور داشت و گفته می‌شود تا حدودی از آن سمت اقدام به خط‌دهی در خصوص کودتا کرده است اما باید این مسئله را مدنظر قرار دهیم که در زمان کودتا پس از آن غربی‌ها به علاوه نظامیان ناتو در پایگاه نظامی اینجرلیک حضور داشتند و حتی گفته می‌شود که از آن سو خط‌دهی‌هایی به نظامیان ترکیه صورت داده شده است.

خرازی تأکید کرد: ما معتقدیم دوستان ترک ما و اردوغان به رغم همه ناملایمات نزدیکترین نزدیکترین کنشگران سیاسی در ترکیه به ما هستند. اما معتقدیم در اداره کشور اشتباهات بزرگی انجام دادند. خارج کردن قدرت از دست نظامیان و سپردن آن به نیروهای امنیتی بزرگترین تهدید آینده ترکیه است.

وی افزود: امروز تردید نکنید اگر ما بخواهیم مسائل خاورمیانه حل شود ترکیه و ایران 2 پایگاه مهم حل مسائلمنطقه هستند. امیدوارماردوغان متوجه شود که ایرانی ها دوست روزهای سخت ترکیه هستند. در این دنیا که همه چیز به هم مربوط است حیات و امنیت در منطقه با تلاش جمعی می تواند جواب دهد. امنیت مقدمه دموکراسی آینده ما است.

خرازی در پایان گفت: معتقدیم که تمامی کسانی که در ترکیه هستند به رغم تمامی اختلاف‌ها از نزدیکان جمهوری اسلامی قلمداد می‌شوند و ما دولت ترکیه را از خود می‌دانیم. لذا به نظرم بزرگترین عملی که اردوغان باید صورت دهد این است که قدر مردمی که کف خیابان آمده‌اند را بدانند و امیدواریم که بداند ایران دوست روزهای سخت این کشور است و دولت ترکیه به خوبی می‌داند که کشورهایی مانند قطر و به طور کلی کشورهای حاشیه خلیج فارس دوست واقعی این کشور تلقی نمی‌شوند بنابراین ترکیه و متحدان واقعی آن باید برای به ارمغان آوردن ثبات در منطقه و عاری کردن آن از خشونت با یکدیگر همگام و همصدا شوند.