جماران: در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری نوین نظام جمهوری اسلامی مسئولیت های مهم و زیاد استانی و کشوری را بر عهده داشتم که یکی و بلکه مهم ترین آنها که برای من مایه افتخار، پرخاطره و مورد علاقه وافرم، نمایندگی حضرت امام درسپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در آغازین روزهای تشکیل آن نهاد مقدس بود.

نمایندگی حضرت امام در سپاه پنجم عاشورا که متشکل از سپاه 3 استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل شامل سپاه عاشورا و لشکر عاشورا که 3 نفر مسئولیت اداره آنها را در آن دوران حساس و طلائی بر عهده داشتیم. من به عنوان نماینده حضرت امام در سپاه و لشکر عاشورا و آقای مهندس چیت چیان به عنوان فرمانده سپاه و سردار شهید مهندس مهدی باکری به عنوان فرمانده لشکر و معمولاً نیز در همه عملیات های مهم درجبهه درکنار هم بودیم که فضائی عطرآگین و زیبائی بود و صفائی داشت .

در سال 1364 نیز به تهران منتقل شدم و نمایندگی حضرت امام در سپاه یکم ثارالله که متشکل از سپاه استان تهران، کرج، قم و استان مرکزی و نیز لشکر محمد رسول الله (ص) را برعهده گرفتم، سپاه یکم ثارالله تبدیل به نیروی  مقاومت بسیج شد و من نیز از آغازین روز تاسیس نیروی مقاومت بسیج نماینده حضرت امام در آن نیرو  گردیدم. نمایندگی حضرت امام در نیروی مقاومت را با نمایندگی سومین دوره مجلس شورای اسلامی را همزمان برعهده  داشتم .

این مقدمه را بدین جهت نگاشتم که به یک خاطره مهم، زیبا و تاریخی درمورد حضرت امام و سپاه اشاره کنم که خودم دست اندر آن بودم که امروز بدان نیاز بیشتری داریم و آن اینکه: حضرت امام در همه آن دوره تا پایان عمر گرانقدرشان  بطور مکرر با تاکید فراوان همه نظامیان مخصوصاً سپاه و بسیج  را از وابستگی و دلبستگی به گروه ها و جناح ها و مناقشات سیاسی و انتخاباتی اعم از منفی و مثبت سخت برحذر می داشتند و آن را برای نظامیان و سپاهیان سم مهلکی می دانستند و پیوسته هشدار می داد به صراحت فتوای حرمت صادر می نمود که همچنان به قوت خود باقی است.

اگر سخنان و فرماند های حضرت امام را در این موضوع جمع آوری و تبیین کنیم، یک کتاب مستقل و مفیدی را تشکیل می دهد.

این نگرانی ها، فرمان ها و هشدارها و این سیاست های حکیمانه از آن پیر حکمت، فقاهت و سیاست حاکی از اوج آینده نگری و دوراندیشی و از نگرانی های آن بزرگوار بود، مخصوصاً بعد از خودش، زیرا معتقد بود این امر در نهایت هم برای نظام خطر دارد و هم برای سپاه و نیروهای نظامی که با قداست، محبوبیت و همگانی بودن آنها لطمه سختی وارد می سازد و آنها را از اوج عظمت و از جامعیت و فراگیری از ملی و فراجناحی بودن به مرحله یک گروه و جناح سیاسی و گاهی هم جناح اقلیت تنزل می دهد و ابزار دست سیاست بازان و قدرت گرایان قرارمی دهد و شاید هم گاهی به کارهای پرخطری دست زده شود و خطرات بس زیاد و مهم دیگری که ذکر آنها ملالت آور خواهد بود و در این مقال نمی گنجد .

در آن دوران پر خاطره سپاه، عصر طلائی حضرت امام جهت اجرای این فرمان مهم در سپاه زیر نظر نماینده حضرت امام و دفاتر نمایندگی در مناطق سپاه کمیسیونی تشکیل شده بود که با قدرت و دقت به اجرای این فرمان حیاتی در سپاه نظارت می کرد و من نیز در مناطق و نیروهای سپاه که قبلاً اشاره کردم به عنوان نماینده حضرت امام حضور داشتم  و کمیسیون نظارت را تشکیل داده بوده و در مورد هر سپاهی که گزارش ورود و موضع گیری در مورد مناقشات و اختلافات سیاسی و انتخاباتی و یا گرایش و وابستگی به گروه ها و جناح های سیاسی به کمیسیون می رسید بررسی می کردیم فرد یا افراد خاطی را به کمیسیون دعوت می نمودیم و با احترام به او می گفتیم که تو آزادی که یکی از این دو را انتخاب کنی، یاسپاه یا فعالیت سیاسی که معمولاً سپاه را انتخاب می کردند. البته این حکم مخصوص به فعالیت های سیاسی قانونی و جناح های سیاسی داخل نظام بود و گرایش به گروه های سیاسی خارج از نظام و اسلام حکم دیگری داشت که حداقل آن اخراج از سپاه بود و این خاطره من از حضرت امام و عصرامام و دوران طلائی سپاه بود.

ولی به این نکته نیز باید توجه کنیم که فرامین، رهنمودها و منشورات حضرت امام به عنوان موسس و بنیانگذار جمهوری اسلامی هویت این نظام را تشکیل می دهد و پیوسته به قوت خود باقی است و انحراف از آنها در هر زمان،انحراف از اصل نظام و تحریف حقیقت آن است.

نظامیان و سپاهیان عاشقان مطاع و فرزندان با وفا و فداکار امامشان هستند و پیوسته از فرامین آن بزرگوار تبعیت می کنند و تاکنون نیز چنین بوده و پیوسته نیز به یاری خداوند متعال چنین خواهد ماند ولی در هر حال ما همیشه باید فرمان ها، اندیشه ها  و منشورات حضرت امام را مرور و آنها را یادآوری کنیم .

بدین جهت شایسته است در اینجا نمونه هائی از فرمان ها و فتواهای حضرت امام را در مورد استقلال و بی طرفی نظامیان و سپاهیان در مناقشات سیاسی و انتخاباتی، عدم وابستگی و دلبستگی آنها به گروه ها و جناح های سیاسی را بازخوانی کنیم و روح و جانمان را شستشو دهیم " و ذکر فان الذکرى تنفع المؤمنین (55 / ذاریات)"

 فرمانها و هشدارهای امام در مورد ورود نظامیان و سپاهیان به مناقشات سیاسی و انتخاباتی

 ✅  حضرت امام (ره) در 19 مرداد ماه سال 62 در دیداری که با فرماندهان سپاه تاکید نمودند که « شما باید سعی کنید جهات سیاسی در سپاه وارد نشود، که اگر افکار سیاسی وارد سپاه شود، جهات نظامی آن از بین می ‏رود... باید سپاه با محبوبیت محفوظ بماند و راهش آن است که با مردم مدارا کنیم ». (صحیفه امام، ج‏18، ص: 45 و 46)

حضرت امام  تاکید داشتند که سپاه نباید در سیاست دخالت کند باید بگویم ورود نیروهای مسلح به عالم سیاست همچون انتخابات به صلاح کشور و نیروهای مسلح و انقلاب اسلامی نیست زیرا موجب اختلاف و  چند دستگی در کشور می شود .

 ✅ همان امام (ره)، همان عزیزی که بوسه بر دست و بازوی بسیجیان و سپاهیان را افتخار می دانست و آنان را در خالصانه ترین مناجاتهای خویش دعا می کرد با عمق آگاهی که  از خطرات عظیم ورود قوای مسلح به مسائل انتخاباتی و مسائل سیاسی جناح ها داشت فتوا و نظر صریح شرعی خویش را در ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ در جمع مقامات کشوری و لشکری خطاب به اعضای سپاه  صادر نمود و فرمود: «همه دنیا که دنبال این هستند که ارتششان از امور سیاسی کنار باشد آنها یک چیزی می فهمند که می گویند این را؛ ما که می خواهیم که سپاه و ارتش جند الله باشند و دسته بندی نداشته باشند و جهات سیاسی را کنار بگذارند برای اینکه اگر جهات سیاسی و مناقشات سیاسی در سپاه رفت و در ارتش رفت، باید فاتحه این سپاه و ارتش را ما بخوانیم ... برای سپاهی ها جایز نیست که وارد بشوند به دسته بندی، و آن طرفدار آن یکی، آن یکی طرفدار آن یکی. به شما چه ربط دارد که در مجلس چه می‌گذرد؟ در امر انتخابات باز هم به من اطلاع دادند که بین سپاهی ها هم باز صحبت هست. خوب! انتخابات در محل خودش دارد می‌شود، جریانی دارد، به سپاه چه کار دارد که آنها هم اختلاف پیدا کنند؟ برای سپاه جایز نیست این. برای ارتش جایز نیست این. سپاهی را از آن تعهدی که دارد، از آن مطلبی که به عهده اوست باز می‌دارد و همین‌طور ارتش را.» (صحیفه امام، ج ۱۹، ص: 11 و 12)

توجه بفرمایید حضرت امام در این فرمان سه بار کلمه جایز نیست را بکار برده است که به معنای فتوا بر حرمت و تحریم صریح می باشد.

 ✅ امام راحل در ۲۴ اسفند سال ۱۳۶۰ در جمع پرسنل هوانیروز، وزارت دفاع و کارکنان وزارت امور خارجه می فرمایند: « به همه این قوا و به فرماندهان این قوا که این افراد در هیچ یک از احزاب سیاسی، در هیچ یک از گروهها وارد نشوند. اگر ارتش یا سپاه پاسدار یا سایر قوای مسلحه در حزب وارد بشود، آن روز باید فاتحه آن ارتش را خواند. در حزب وارد نشوید، در گروهها وارد نشوید. اصلاً، تکلیف الهی - شرعی همه شما این است که یا بروید حزب یا بیایید ارتش باشید؛ مختارید از ارتش کناره گیری کنید بروید در حزب، میل خودتان، اما هم ارتشی و هم حزب، معنایش این است که ارتشی باید از ارتشی‌اش دست بردارد، بازیهای سیاسی باید توی ارتش هم وارد بشود. در هر گروهی که وارد هستید باید از آن گروه جدا بشوید، ولو یک گروهی است که بسیار مردم خوبی هم هستند، ولو یک حزبی است که بسیار حزب خوبی هست، لکن اصل وارد شدن در حزب برای ارتش، برای سپاه پاسداران، برای قوای نظامی و انتظامی وارد شدنش جایز نیست، به فساد می‌کشد اینها را. و من عرض می‌کنم که کسانی که در رأس ارتش هستند و کسانی که در رأس سپاه پاسداران هستند موظف هستند که ارتش را و سپاه را و سایر قوای مسلح را از احزاب کنار بزنند و اگر کسی در حزب هست، باید او را از ارتش بگویند یا در آنجا یا در اینجا و همین‌طور سپاه پاسداران و همین‌طور سایر قوای مسلح باید وارد در جهات سیاسی نشوند تا انسجام پیدا بشود. اگر وارد بشوید، بالاخره به هم خواهید زد خودتان را و بالاخره در مقابل هم خواهید ایستاد و نظام را به هم خواهید زد و اسلام را تضعیف خواهید کرد. تکلیف همه شما این است که با هم باشید بدون اینکه در یک حزب یا در گروهی وارد شده باشید، هر گروهی می‌خواهد باشد. گروه فاسد که ان شاء الله، وارد نمی‌شوید، گروه‌های بسیار خوب هم وارد نشوید. باید شما مستقل، بدون اینکه پیوند به یک گروهی داشته باشید مستقل باشید و از حزب الله تعالی شأنه... ورود سیاست در ارتش شکست ارتش است، این را باید بدانید و شرعاً جایز نیست. و من امر می‌کنم به شما که یا در ارتش یا در حزب، دوم ندارد که بخواهید هم ارتشی باشید، هم حزبی، نمی‌شود، یا مثل سایر مردم هر طوری هستند.» (صحیفه امام، ج 16، ص: 110 و 111)

 ✅   در برخی از تحلیل ها چنین زمزمه می شود که نهی و هشدارهای امام مربوط به ارتش و سپاه است و شامل سازمان بسیج و اعضای آن نمی شود همچنین چنانکه نقل شد برخی نهی امام را مربوط به یک دوره خاص در انتخابات مجلس دوم و یا سوم دانسته اند، در صورتی که امام(ره) وصیت نامه  شان را برای همیشه و خطاب به همه وفاداران به راه و رسم انقلاب اسلامی به نسل حاضر و نسل های اینده نوشته اند اهمیت این موضوع بدان حد بوده است که امام آن را در بندی مستقل خطاب به نیروهای مسلح و بسیج آن هم در وصیتنامه آورده است که در آن وصایا و خط مشی های اصولی و تأویل ناپذیر خویش را به عنوان منشور همیشگی انقلاب اسلامی ابلاغ کرده و می فرمایند: «وصیت اکید من به قوای مسلح آن است که همان‌طور که از مقررات نظام، عدم دخول نظامی در احزاب و گروهها و جبهه‌ها است به آن عمل نمایند؛ و قوای مسلح مطلقاً، چه نظامی و انتظامی و پاسدار و بسیج و غیر اینها، در هیچ حزب و گروهی وارد نشده و خود را از بازیهای سیاسی دور نگه دارند. در این صورت می‌توانند قدرت نظامی خود را حفظ و از اختلافات درون گروهی مصون باشند. و بر فرماندهان لازم است که افراد تحت فرمان خود را از ورود  در احزاب منع نمایند. و چون انقلاب از همة ملت و حفظ آن بر همگان است، دولت و ملت و شورای دفاع و مجلس شورای اسلامی وظیفة شرعی و میهنی آنان است که اگر قوای مسلح، چه فرماندهان و طبقات بالا و چه طبقات بعد، برخلاف مصالح اسلام و کشور بخواهند عملی انجام دهند یا در احزاب وارد شوند که ـ بی‌اشکال به تباهی کشیده می‌شوند ـ و یا در بازیهای سیاسی وارد شوند، از قدم اول با آن مخالفت کنند. و بر رهبر و شورای رهبری است که با قاطعیت از این امر جلوگیری نماید تا کشور از آسیب در امان باشد».

سخنان و مواضع امام(ره) در شرایطی بیان شده است که نه تنها در عرصه جریانات داخلی کشور احزاب نیرومند اسلامی حضور فعال داشتند بلکه هنوز جنایت های سازمان منافقین در اوج بود و حزب توده و بسیاری از احزاب کمونیستی و ملی گرا رسماً فعالیت می کردند، یعنی در شرایطی که اگر قرار بود سپاه و بسیج و قوای نظامی در مسائل سیاسی احزاب مداخله کنند قطعاً  آن دوران مصداق بارز آن بوده است اما امام به عنوان بنیانگذار این نظام الهی و پایه گذار بسیج، سپاه و ارتش جمهوری اسلامی است با صراحت ورود قوای نظامی و بسیج به عرصه مناقشات سیاسی حتی به نفع خالص ترین جناح ها و جریانهای صددرصد اسلامی را نیز صراحتاً نهی کرده است.

 ✅  حضرت امام (ره) در 12 دی سال 62 خطاب به نماینده خویش در سپاه پاسداران (شهید محلاتی) و مسئولین سپاه اصفهان می فرماید: «...اصفهان مردم خوب و متدینی دارد، آقایان که آنجا می روند توجه داشته باشند که به هیچ کس گرایش پیدا نکنند، و سعی کنند سپاه مستقل باشد، البته نسبت به همه با صمیمیت برخورد کنید، سعی کنید اختلاف نظرها را که در تمام جاهاست به سپاه نکشانید.» (صحیفه امام (ره)، ج ۱۸  ص ۲۷۷ (

 ✅ حضرت امام در پیام 29 فروردین 1361 خطاب به تمامی نیروهای نظامی چنین می نویسد: « از امور مهمی که باید تمام نیروهای مسلح از آن پیروی کنند و اغماض از آن به هیچ وجه نمی توان کرد و باز هم تذکر داده ام، آن است که هیچ یک از افراد نیروهای مسلح، چه رده های بالا یا پایین در حزب و گروهی با هر اسم و عنوان نباید وارد شوند، هر چند آن حزب و گروه صد در صد و به جمهوری اسلامی وفادار باشند و هر کس در یک حزب و گروه وارد شد باید از ارتش و سپاه و سایر قوای انتظامی و نظامی و قوای مسلح خارج شود. و فرماندهان و مسئولان موظف هستند که هر کس در یکی از احزاب یا گروه های سیاسی یا دینی وارد شد به او تذکر دهند که از حزب و یا گروهها و یا سازمان خارج شود. و اگر تخلف کرد او را از ارتش یا دیگر قوای مسحل اخراج کنند، و همه افراد موظفند چنین اشخاصی را به فرماندهان معرفی نمایند و باید توجه داشته باشند که ورود قوای مسلح در احزاب وگروهها و سازمانها، پایه قوای مسلح را متزلزل خواهد کرد و غفلت از این امر موجب پیگرد خواهد بود . »

  امام (ره) با بینش ژرفی که عمیق ترین مسائل سیاسی گذشته و حال جهان و ایران را می شناخت در این فرازهایشان، تکلیف همیشگی سپاه و بسیج در موضوع مناقشات سیاسی و جناحی و در عرصه فعالیت های انتخاباتی و دیگر زمینه های مسائل سیاسی را با وضوح کامل روشن کرده است. این وصیت همان کسی است که اسلام را عین سیاست می دانست و تفکیک دین از سیاست را هرگز روا نمی شمرد. امام با شناخت دقیقی که از شرایط جامعه ایران داشت و با اشرافی که به تکالیف عمومی و اختصاصی اشخاص و نهادها و قشرهای مختلف داشت در مقام راهبری نظام اسلامی و فرمانده کل قوا بخوبی این حقیقت را دریافته بود که نیروهای مسلح عموماً و بخصوص دو نهاد برآمده از متن انقلاب اسلامی یعنی سپاه و بسیج که حافظان مسلح این مرز و بوم و پاسداران جان بر کف انقلاب اسلامی اند هرگاه به وادی مناقشات احزاب و گروههای سیاسی ـ که بطور طبیعی و همواره در جامعه با دیدگاه ها و سلایق مختلف حضور دارند ـ وارد شوند به منزله سم مهلکی است که آنان را از مظاهر وحدت و انسجام ملی و اسلامی به مظهر حمایت از این جناح و آن حزب متنزل می سازد و افزون بر خطر اختلافات داخلی که از این ناحیه در درون مهمترین نیروهای حافظ کشور و انقلاب پدید می آورد به تدریج آنان را از حمایت افکار عمومی تمامی اقشار ملت که دارای گرایشات مختلف و متکثر می باشند محروم می سازد .

غرض از عنوان این مطالب این نیست که خدای ناکرده اکنون سپاه و بسیج در مسائل سیاسی دخالت دارند هدف این است که خدای ناکرده اگر رویکرد اصولی که برگرفته از خط مشی امام و مقام معظم رهبری بر بی طرفی قوای مسلح نسبت به مناقشات سیاسی و انتخابات و تعاملات احزاب و گروههای درون نظام تاکنون حاکم بوده است نبایستی به تدریج تحت تأثیر تفسیر و رویکردهای جناحی و سیاسی برخی ناآگاهان تغییر کند و عزیزانی که سرمایه های بی بدیل حراست از کیان ملک، ملت و انقلابند به عرصه منازعات جناحها کشیده شوند و در انتخابات با توجیهاتی همچون تکلیف شرعی و انقلابی برخلاف صریح وصایای امام و رهبری به نفع این گروه و آن گروه وارد میدان شوند یقیناً به کیان جایگاه رفیع ایشان در نزد افکار عمومی و همچنین به سلامت روندی که طبق نظر امام و رهبر انقلاب، حراست از سلامت آن واجب شرعی و عینی است صدمات جبران ناپذیر وارد خواهد شد. البته آنچه گفته می شود صرفاً دغدغه هایی است پیشگیرانه که قطعاً فرماندهان، مسئولین و سرداران متعهد و آگاه سپاه و بسیج و یادگاران دفاع مقدس مخصوصاً نمایندگان ولی فقیه در سپاه و مسوولان دفاتر نمایندگی کاملاً مراقب خواهند بود و ان شاءالله هرگز تخلفی ازفرمان امام در سپاه اتفاق نخواهد افتاد .

نتیجه گیری :

حضرت امام(ره) در این فرمان ها، فرماندهان و مسوولان سپاه، نمایندگان و مسوولان دفاتر نمایندگی خود در سپاه را موظف می دارد که بر سپاه و سپاهیان نظارت کنند و آنها را کنترل و از ورود به اینگونه مناقشات و اختلافات جلوگیری نمایند اگر خدای ناکرده آنها خودشان فرمان حضرت امام را بشکنند از سربازان، پاسداران و بسیجیان چه توقعی می توان داشت اگــر ز بــاغ رعیــت ملــک خورد سیبی بــر آورنــد غلامـــان او درخت از بیخ، شهرها را در انتخابات پادگان می سازند.

ولی با وجود این فرمان های مقدس حضرت امام به سپاهیان و بسیجیان باوفا و نمایندگان و مسوولان دفاتر نمایندگی حضرت امام(ره)چنین اتفاقی نخواهد افتاد. من خود شخصاً به علت علاقه و پیوندی که با سپاه داشته و دارم و عضوی از آنها بوده و هستم چنین نسبت و داوری را برای سپاه روا نمی دارم و اگر مواردی خدای ناکرده پیش بیاید خود جامعه انقلابی و اسلامی ما و عاشقان حضرت امام درک می کنند و داوران خوبی هستند و عکس العمل بجایی نیز نشان می دهند.

 *** هاشم زاده هریسی / عضو هیئت علمی دانشگاه و استاد حقوق – نماینده مجلس خبرگان رهبری