بسم اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ 

::درس شصت و پنجم به تاریخ: 23 بهمن 94 

::قرار چهل روزه : ترک غیبت 

::قرار روز : السلام علیک یا سید الساجدین علیه السلام 

::هدیه به : امام سجاد علیه السلام 

::تدبر در سوره مبارکه : اعلی/ بخش دوم

آیه ۱۴ – ۱۹

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى (۱۴)وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى (۱۵)بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا (۱۶)وَ الْآخِرَةُ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ (۱۷)إِنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولى‏ (۱۸)صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ (۱۹)

ای شقاوتمندانی که از تذکرات وحیانی رسول خدا دوری می کنید! بدانید که قطعاً رستگار شد کسى که خود را از پلیدىها پاک ساخت«۱۴» و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد.«۱۵» اما شما به پاکى نمى­گرایید و نام پروردگارتان را یاد نمی کنید، بلکه زندگى دنیا را برمى گزینید،«۱۶» در صورتى که سراى آخرت بهتر و پاینده تر است.«۱۷»قطعاً این حقیقت در کتابهاى آسمانى نخستین وجود دارد؛«۱۸» در کتابهاى ابراهیم و موسى.«۱۹»

حقیقتی در همه کتب آسمانی: با ترجیح حیات دنیا بر آخرت، به رستگاری نمی رسید.

رستگاری در گرو تزکیه و یاد خداست. کسی که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهد، هرگز تزکیه نمی شود و در غفلت از خدا غوطه ور و گرفتار شقاوت خواهد بود.

سیر هدایتی سوره:

مردی از جانب خدا مبعوث شده است تا واسطه هدایت تشریعی باشد. مردمی را می بیند که از تذکرات وحیانی او دوری می کنند. از ضعف خویش برای حفظ و ابلاغ وحی نگران است. نسبت به سودمندی تذکرات وحیانی خویش برای این جامعه قرآن گریز درتردید است. خود را دربرابر بازتاب مردمی تذکرات وحیانی خود مسئول می بیند.

سوی دیگر، مردمی هستند که از تذکرات او دوری می جویند و آهنگ تزکیه و یاد خدا و قصد پیوستن به جرگه نمازگزاران را ندارند. وحی الهی چنین ره می نماید:ای فرستاده ما! نزاهت نام پروردگار بلند مرتبه ات را مورد توجه قرار ده و با مطالعه روند هدایت تکوینی، از فضای ابهام و تردید نسبت به جریان هدایت تشریعی فاصله بگیر! ما تو را برای حفظ و ابلاغ وحی آماده می کنیم. تو تذکر بده و نسبت به سودمندی آن تردید نکن و بدان که مسئولیت عکس العمل مردمان در قبال تذکرات وحیانی تو بر عهده خود ایشان است و متوجه تو نیست.

و ای دوری کنندگان از تذکرات وحیانی رسول ما! بدانید که رستگاری شما در گرو پاکی و یاد خداست و تا وقتی که دل در بند دنیا دارید، به رستگاری نخواهید رسید. این حقیقتی نوپدید نیست و در همه کتاب های آسمانی پیشین و از جمله در صحف ابراهیم و موسی(علیهم‏ السلام) آمده است.

به این ترتیب، فضایی که می توانست جریان مبارک تذکر وحیانی را تحت تأثیر قرار دهد، خنثی می گردد و دوام این روند مبارک از جانب خدا ضمانت می شود و راه بهره مندی هرچه بیشتر انسانها از این مایه حیات روحانی مشخص می گردد.

راهنمایی پیامبر(ص) برای حفظ روند تذکر وحیانی و هدایت مردم به سوی بهره مندی از آن

ای رسول ما! هدایت تشریعی همانند هدایت تکوینی، در دست خداست و هیچ کمبودی ندارد. با پشتیبانی پروردگارت راه تذکر وحیانی را ادامه بده و نسبت به نتیجه آن نگران مباش. ای مردم! تا زمانی که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهید، از تذکر وحیانی رسول خدا(ص) بهره مند نمی شوید و به رستگاری نمی رسید.

تشخیص سیاقهای سوره:

این سوره دارای سه سیاق است: آیه ۱ – ۵، آیه ۶ – ۱۳ و آیه ۱۴ – ۱۹٫

وجه گسست سیاق دوم از سیاق نخست: انفصال ادبی و آغاز سیر مفهومی جدید در آیه ۶٫

وجه گسست سیاق سوم از سیاق دوم: انفصال ادبی و آغاز سیر مفهومی جدید در آیه ۱۴٫

توضیح اینکه مخاطب آیه ۶ تا ۹ به صورت آشکار، رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) است: (…فذکر إن نفعت الذکری). مخاطب آیه ۱۶ تا ۱۹ نیز به طور واضح، عموم مردم است: (بل تؤثرون الحیاة الدنیا…). این تغییر مخاطب، دلیل روشن تغییر سیاق است. حال سؤال این است که موضع تغییر سیاق کجاست؟ با توجه به اصل اتصال سیاقی، آیه ۱۰ تا ۱۳ به سیاق پیشین ملحق است؛ یعنی مخاطب آن رسول خدا(ص) است و با توجه به وجود «بل» در ابتدای آیه ۱۶، حکم این آیه (مخاطب بودن عموم) به آیه ۱۵ و از آن به آیه ۱۴ سرایت می کند، اما دلیلی برای سرایت حکم آیه ۱۴ به آیات پیش از آن وجود ندارد، پس سیاق در ابتدای آیه ۱۴ تغییر کرده است.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

ف - پورسلطان