روز عرفه، روز عرفان و معرفت است؛ روز شناخت. روز شناخت خود و شناخت خدا و چه زیبا فرموده‌اند: «مَن عَرَفَ نفسَه فقد عَرف ربه». سخن از شناخت خداست. وقتی رسول اعظم، أشرف کائنات از شناخت خدا سخن می‌گوید، فریاد عجز بر می‌آورد که «مَا عَرَفناکَ حَقَّ مَعرِفَتِکَ»؛ ما آنگونه که حقّ شناخت توست، تو را نشناختیم.

دل در جوشش ناب عرفه، وضو می‌گیرد و در صحرای تفتیده عرفات، جاری می‌شود.

آنجا که ایوان هزار نقش خداشناسی است. لبها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشمها امان خود را از بارش توبه، از دست داده‌اند. دل، بیقرار روح عرفات؛ حضرت اباعبدالله الحسین(ع) شده است.

پنجره باران خورده چشمها از ضریح اجابت، تصویر می‌دهد و این صحرای عرفات است که با کلمات روحبخش دعای امام حسین(ع) و اشک عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش می‌کند.

روز نهم ذی‌الحجه؛ روز عرفه و از اعیاد عظیمه است، هرچند به اسم عید نامیده نشده و روزی است که حقتعالی بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود خوانده و موائد(سفره‌های) جود و احسان خود را برای ایشان گسترانیده و شیطان در این روز خوار و حقیرتر و رانده‌تر و در خشمناکترین اوقات خواهد بود.

روایت شده که حضرت امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم سؤال می‌نمود. فرمود: وای بر تو، آیا از غیر خدا سؤال می‌کنی در این روز، و حال آنکه امید می‌رود در این روز برای بچّه‌های در شکم، که فضل خدا شامل آنها شود و سعید شوند.

علت نامگذاری عرفه

در وجه نامگذاری «عرفه» چنین گفته‌اند که جبرئیل(علیه‌السلام) هنگامی که مناسک را به حضرت ابراهیم(ع) می‌آموخت، چون به عرفه رسید، به او گفت «عرفتَ»(دانستی؟)، و او پاسخ داد آری، لذا به این نام خوانده شد.

و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می‌کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می‌دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد، چرا که یکی از معانی «عرف»؛ صبر و شکیبایی و تحمل است.

اعمال شب عرفه

دعا و نیایش

شب نهم(شب عرفه) از شبهای متبرک و شب مناجات با قاضى الحاجات است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است.

عبادت در این شب، اجر صد و هفتاد سال عبادت را دارد.

براى شب عرفه چند عمل وارد شده است:

1- دعایی که با این عبارت آغاز می‎شود؛ «اَللّهُمَّ یا شاهِدَ کُلِّ نَجْوى وَ مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوى وَ عالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ مُنْتَهى کُلِّ حاجَةٍ یا مُبْتَدِئاً...» که روایت شده هر کس آن را در شب عرفه یا در شب‎هاى جمعه بخواند خداوند او را بیامرزد. .

2- [به نقل کفعمى] «تسبیحات عشر» را هزار مرتبه بخواند. .

3- دعای «اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَیَّاَ» که در روز عرفه و شب و روز جمعه نیز وارد است، خوانده شود.

4- زیارت امام حسین علیه‌السّلام .

اعمال روز عرفه

روایت شده که حضرت امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) شنید در روز عرفه صدای سائلی را که از مردم سؤال می‌نمود. فرمود: وای بر تو. آیا از غیر خدا سؤال می‌کنی در این روز و حال آن‌که امید می‌رود در این روز برای بچّه‌های در شکم آن‌که فضل خدا شامل آنها شود و سعید شوند.

در صدر دعاها؛ دعا برای تعجیل در ظهور و فرج امام زمان(عج)

اعمال این روز عبارتند از:

اول: مستحب است «روزه روز عرفه» برای کسی که ضعف پیدا نکند از دعا خواندن.

دوّم: غسل قبل از ظهر.

سوّم: زیارت امام حسین(علیه‌السلام)؛

که مقابل هزار حجّ و هزار عمره و هزار جهاد بلکه بالاتر است و احادیث در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قُبّه مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه زیاده و مقدّم است.

چهارم: پس از نماز عصر، پیش از آن‌که مشغول به خواندن دعاهای عرفه شود، دو رکعت نماز بجا آورد در زیر آسمان، و اعتراف و اقرار کند نزد حقتعالی به گناهان خود، تا فایز شود به ثواب عرفات و گناهانش آمرزیده شود.

پنجم: پس از نماز عصر؛ دو رکعت نماز کند در رکعت اوّل بعد از حمد؛ سوره توحید، و در رکعت دوم پس از حمد؛ [سوره]«قُل یا اَیهَا الْکافِروُنَ» بخواند.

ششم: پس از آن چهار رکعت نماز گزارد در هر رکعت پس از حمد، پنجاه مرتبه توحید بخواند(این نماز، همان نماز حضرت امیرالمؤمنین"علیه‌السلام" است).

هفتم: خواندن تسبیحات عشر که سیدبن طاوس فرموده است

هشتم: صد مرتبه بگو: «سُبْحَانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللهُ وَ اللهُ أَکْبَر».

نهم: صد مرتبه خواندن آیة الکرسی(آیات 255، 256، 257 سوره بقره). 

دهم: صد مرتبه صلوات بفرستد.

یازدهم: ده مرتبه بگوید «لا إِلَهَ إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ».

دوازدهم: ده مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْه».

سیزدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا اللهُ».

چهاردهم: ده مرتبه بگوید: «یَا رَحْمَانُ».

پانزدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا رَحِیمُ»

شانزدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ».

هفدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ».

هجدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ».

نوزدهم: ده مرتبه بگوید: «یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ».

بیستم: ده مرتبه بگوید: «آمِینَ».

بیست و یکم: بگو «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ یَا مَنْ هُوَ الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»، و بخواه حاجت خود را که بر آورده خواهد شد إن شاء الله تعالى.

بیست و دوم: بخوان صلواتی را که از حضرت صادق(علیه السلام) منقول است که هر که بخواهد مسرور کند محمد و آل محمد(علیهم السلام) را در صلوات بر ایشان این را بخواند

بیست و سوّم: دعای أمّ داود را بخواند.

بیست و چهارم: خواندن تسبیحاتی که بسیار ثواب و فضیلت دارد

بیست و پنجم: دعای « اللَّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ» را بخواند

بیست و ششم: بخواند دعایی را که امام سجاد(ع) در عرفات می‌خوانده است

بیست و هفتم: بخواند دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه را 

بیست و هشتم: دعای امام حسین(ع) در روز عرفه را بخواند

بیست و نهم: در آخر روز عرفه این دعا را بخوان: «یَا رَبِّ إِنَّ ذُنُوبِی لا تَضُرُّکَ وَ إِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِی لا تَنْقُصُکَ فَأَعْطِنِی مَا لا یَنْقُصُکَ وَ اغْفِرْ لِی مَا لا یَضُرُّک» و این را «اللَّهُمَّ لا تَحْرِمْنِی خَیْرَ مَا عِنْدَکَ لِشَرِّ مَا عِنْدِی فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنِی بِتَعَبِی وَ نَصَبِی فَلا تَحْرِمْنِی أَجْرَ الْمُصَابِ عَلَى مُصِیبَتِه».

سی‌ام: خواندن «دعای عشرات» نزدیک غروب آفتاب 

عید قربان

واژه «عید» در لغت به معنی «بازگشتن» می‏باشد و دراصطلاح، به معنی بازگشت به سوی خداوند سبحان است.

واژه «عید» تنها یک‏بار در قرآن آمده و به معنای روزی است که نعمت‏های آسمانی بر مؤمنان فرود می‏آید.

در فرهنگ اسلام نیز از روزی که انسان در آن گناه و معصیتی مرتکب نشود، به عید تعبیر کرده‏اند.

اعیاد اسلامی هم‏چون فطر، مبعث، غدیر و قربان، افزون بر این که خاطره رخداد مهمی را در یادها زنده می‏کنند و بزرگ‏داشت، درس آموزی و تبلیغ آن رویداد را یادآور می‏شوند، روزهای ویژه رحمت و لطف خداوندی نیز به شمار می‏آیند.

در این عیدها، عطایا و نعمتهای الهی، در سریرهایی از نور بر بندگان فرود می‏آیند و دریچه ‏های بخشش و آمرزش پروردگار، به مِهر بر مردمان گشوده می‏گردد.

از اینرو، آنان که لحظه‏ های ناب را قدر می‏شناسند، در این روزها با عطر نیاز و راز، غبار غفلت را از دل‏های آلوده‏‌‌شان می‏زدایند و دل را از زنگار گناه، پاک می‏سازند.

عید قربان؛ قربانگاه أعظم است و قرآن چه زیبا از آن خبر می‌دهد: «و فَدَیناهُ بذِبحٍ عَظیم».

حسین(علیه‌السلام)، ذبح عظیم مسلخ نینوا می‌شود تا قربان بماند، غدیر بماند، مبعث بماند و ندای توحیدی ابراهیم خلیل در گوش جهان گُم نشود.

خدایا! شگفت زده نمی‌شویم اگر پیش از میهمانان عَرفاتیَت، به زائران سیدالشّهدا نظری بیفکنی که او، سرّ بقای مِنی و عرفات است.

خدایا! فرمودی: «و ابتغوا إلیه الوسیله»، و منِ حیران در بیابان سر در گمی، وسیله‌ای محکمتر از حسین نیافته‌ام.

معبودا! به احترام او، مرا محترم گردان و از خطاهایم در گذر و به دیده رحمت، بر من نظاره کن که بدان سخت محتاجم.

زمزمه‌‌‏های فرزند ذبیح آل محمّد در عید قربان

مولایمان حضرت زین العابدین(علیه‏السلام) در روز عید قربان، اینگونه با پروردگار خویش مناجات می‏نمودند: «پرورگارا! آن کس که به سوی مخلوقی حرکت کند، خویشتن را به امید عطا و بخشش او آماده می‏سازد. پس امروز، من به امید عفو و صله تو آماده شده‏‌‌ام و از درگاهت، مرحمت و کرامت همی تمنّا دارم.

بارالها، بر محمد و آل او درود و رحمت فرست و این امید مرا، نومید مگردان.

ای خدا! ای آنکه حاجات حاجتمندان... بر تو پنهان نیست، و ای آنکه هر چه ببخشی، خزانه سرشارت زوال نبیند.

من امروز با دست تهی به درگاهت آمده‏‌‌ام، و مرا به طاعت و عبادتم تکیه‏‌‌ای نیست. نه طاعتی فرستاده‏‌‌ام که مقبول باشد و نه جز شفاعت محمد و آل او شفاعت کسی پشت گرمی من است.

بلکه امروز به درگاه تو آمده‏‌‌ام، در حالی که به گناهان خویش اعتراف دارم و به عفو عظیم تو که شامل [حال] خطا کاران می‏شود، امید دارم».

اللّهمَّ اجعلنی عندکَ وجیهاً بِالحُسَین علیه‌السّلام فِی الدّنیا و الاخِرة

التماس دعا