ذکر خدا در هر حال و به هر شکل و لفظ ، سازنده و هدایتگر و نورانی کننده جان و دل مؤمن است .

ذکر باید متناسب با حال و شرایط روحی و معنوی ذاکر باشد . برای برخی افراد تهلیل (لا اله الا الله) و برای برخی تسبیح ( سبحان الله) و برای برخی تحمید (الحمد لله) و برای عده ای استغفار (استغفرالله ربی و اتوب الیه) و برای دیگران صلوات مناسب و مفید است .

علما در دستورالعمل‌هایی که داده‌اند اذکار مختلف را برای افراد مختلف توصیه کرده‌اند. به عنوان نمونه ، 

حضرت آیة الله بهجت (ره) در علاج برخی بیماری‌های روحی ذکر های ذیل را معرفی می‌کردند.

اِکثار حوقله (زیاد گفتن: لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِالله العَلیِّ العَظیم) جهت علاج غرور سودمند است.

اِکثار تهلیل (زیاد گفتن: لا إله إلاّ الله)، علاج وسواس است.

همچنین زیاد گفتن (لا إله إلاّ الله) جهت جمع شدن فکر مناسب است.

با عقیده کامل، زیاد صلوات فرستادن (أَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد) علاج عصبانیت است.

با عقیده کامل، اِکثار حوقله (یعنی زیاد بگوید: لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِالله) جهت دوری از ریا مفید است.

برنامه‌ی ذکر برای ایام هفته

ذکر ایام هفته، از اذکار معتبر است که می‌توانید هر روز بگویید :

شنبه : 100 مرتبه یارب العالمین

یکشنبه : 100 مرتبه یا ذاالجلال والاکرام

دوشنبه : 100 مرتبه یا قاضی الحاجات

سه سنبه : 100 مرتبه یا ارحم‌الراحمین

چهار شنبه : 100 مرتبه یا حی یا قیوم

پنجشنبه : 100 مرتبه لا اله الا الله الملک الحق المبین

جمعه : 100 مرتبه اللهم صل علی محمد وال محمد وعجل فرجهم

ذکر یونسیه

لا إلهَ إلاّ اَنت سُبحانَکَ اِنّی کُنتُ مِنَ الظّالِمین. (انبیاء/ 87)

معبودی جز تو نیست، منزهی تو، راستی که من از ستمکاران بوده‌ام.

نتیجه ذکر یونسیه در خود قرآن منصوص است:

وَ نَجَّینَاهُ مِنَ الغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنجِی المُومِنین.(انبیاء/ 88)

و او را از اندوه رهانیدیم و مؤمنان را چنین نجات می‌دهیم.

بهترین ذکر از نگاه پیامبراکرم صلی الله علیه وآله

در روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اصحابشان فرمودند: آیا می‌خواهید شما را به بهترین و پاکیزه‌ترین کارهایتان نزد پروردگارتان، و رفعت دهنده‌ترین اعمال در درجات معنویات، و آنچه برای شما بهتر از درهم و دینار است، و آنچه بهتر از روبرو شدن با دشمنان و مقابله با آن‌هاست، راهنمایی کنم؟ همگی گفتند: آری‌ای رسول خدا صلی الله علیه و آله، ایشان فرمودند: آن ذکر کثیر خداوند متعال است. (سفینة البحار ج 3/ص 200)

ذکر تسبیحات اربعه

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: پنج چیز است که چقدر در میزان سنگین اند؛ گفتن سبحان الله و الحمد الله و لا اله الاّ الله و اللّه اکبر و فرزند شایسته ای است که از مسلمانی بمیرد و او در مرگ آن فرزند دامن صبر از دست ندهد و به حساب خداوند منظور بدارد. (خصال،شیخ صدوق،ص 295,)

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: ذکر «سبحان الله و الحمد الله و لا اله الاّ الله و الله اکبر» را زیاد بگویید. چون در قیامت این اذکار با گروهی از فرشتگان و محافظ از پیش رو و پشت سر خواهند آمد. و این اذکار باقیات الصالحات می‌باشند.( ثواب الاعمال ،شیخ صدوق،ص 9)

 تسبیح (سبحان الله)

شخصی از امام علی علیه‌السلام درباره تفسیر «سبحان الله» پرسید. امام فرمودند: این ذکر تعظیم و منزه دانستن خداوند است از آنچه مشرکین می‌گویند. و اگر بنده ای آن را بگوید؛ تمام ملائکه بر او صلوات می‌فرستند.

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: ابلیس گفت: پنج کار است که در آن‌ها من هیچ حیله ای ندارم و سایر مردم در قبضه من هستند:…و کسی که زیاد در روز و شب تسبیح سبحان الله می‌گوید و …( خصال،شیخ صدوق،باب خصلت‌های پنج‌گانه)

امیرالمؤمنین علیه‌السلام: هرکس روزی سی مرتبه تسبیح (سبحان الله) بگوید: خداوند هفتاد نوع بلا که کمترین آن‌ها فقر است را از وی دفع می‌نماید.( سفینة البحار،ج 3 ،ص 202)

تهلیل(لا اله الاّ الله)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند فرمود: (لا اله الاّ الله) قلعه من است و هرکس در آن داخل شود، از عذاب من در امان است.( همان)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کلمه (لا اله الاّ الله)بهاء و قیمت بهشت است.( ثواب الاعمال،شیخ صدوق،ص 3)

امام صادق علیه السلام فرمودند: ذکر (لا اله الله و الله اکبر) را زیاد بگوئید، چون در نزد پروردگار چیزی از این دو ذکر محبوب‌تر نیست.( همان،ص 5)

تحمید(الحمد الله)

از ائمه سفارش به زیاد گفتن (الحمد الله) در همه حالات اعم از نعمت یا مصیبت شده است.( سفینة البحار،ج 3،ص 205ـ 207)

امام باقر و صادق علیهماالسّلام فرمودند: هر کس(الحمد الله کما هو اهله) بگوید، نویسندگان آسمان‌ها مشغول می‌گردند.( همان)

ذکر(لا حول و لا قوّة الاّ بالله العلی العظیم)

در فضیلت این ذکر آمده است که آن از گنج های بهشت است. و شفای از نود و نه بیماری و درد است که کمترین آن‌ها همّ و گرفتاری است.

امام صادق علیه السّلام فرمودند: اگر غم‌ها پیوسته به تو روی آورد، پس بگو (لا حول و لا قوّة الاّ بالله). و نیز روایت شده است فرزند یکی از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله به اسارت دشمن در آمد. وی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و از این غم شکایت نمود. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او امر کردند که زیاد و در همه حال ذکر (لا حول و لا قوّة الاّ بالله) بگوید او نیز اطاعت کرد و پس از مدّتی پسرش به همراه صد شتر در هنگامی که مشرکان از وی غافل شده بودند، بازگشت .( سفینة البحار،ج 3 ،ص 207)

 استغفار

یکی دیگر از ذکرهای بسیار مهم استغفار است که مشهورترین صیغه آن (استغفر الله ربی و اتوب الیه) که از آثار آن بخشش گناهان، گشایش در رزق و حتّی سبب بچه دار شدن است.( مفاتیح الجنان و باقیات الصالحات)

نکته قابل توجه این که آنچه در بحث ذکر مهّم و در درجه بالاتری از نظر کیفیت است ذکر قبلی است نه ذکر لسانی بدون توجّه. و دیگر آن که این ذکر گفتن لطمه ای به سیر طبیعی زندگی ما نزند و ما تنها برای قرب الهی و زنده نگه داشتن یاد خدا در تمام ساعات و حالات عمر خویش به آن بپردازیم نه کسب قدرت‌ها و ارضای هواهای نفسانی که امری ناپسند و مذموم است.