ناصرتقوایی  یکی از کارگردانان برجسته سینما و تئاتر معتقد است تعزیه تنها اثر واقعی است که در روز عاشورا به اجرا درمی‌آید وی کارگردانی فیلم مستند (تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور)است فیلمی که به درخواست یونسکو جهت ثبت جهانی این میراث ، ساخته شده ، درحاشیه نمایش این فیلم در خانه هنرمندان تقوایی در خصوص دلایل ساخت و چگونگی ثبت مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور» در یونسکو گفت: ایده ثبت‌ جهانی تعزیه در یونسکو ابتدا از سوی کشور ترکیه مطرح شد، ترکیه می‌کوشید تعزیه را به نام خود در جهان ثبت کند، اما نماینده کشور ما در یونسکو از این عمل جلوگیری کرد. برای ثبت جهانی تعزیه ما باید به همراه اسناد این هنر نمایشی یک فیلم مستند ۱۰ دقیقه‌ای نیز به یونسکو می‌فرستادیم.

تعزیه تنها اثری است که اجرای واقعی آن‌ را فقط می‌توان در روز عاشورا و در برابر عاشقان و مومنان دید.تعزیه یکی از قدیمی‌ترین آیین‌های ایران زمین است که برخی معتقدند برگرفته از آیین پیشااسلامی سوگ سیاوش است که با روی آوردن ایرانیان به دین اسلام این آیین تبدیل به آیینی اسلامی شده و اما برخی صاحبنظران و پژوهشگران بر این باورند که تعزیه آیینی است که بعد از ورود اسلام به ایران و بر اساس باورهای دینی شکل گرفته است.

فارغ از هر دو نظری که درباره پیدایش تعزیه وجود دارد، این آیین تبدیل به یکی از بارزترین و مهمترین آیین‌های نمایشی ایران شده است. شیوه‌های به کار رفته در اجرای مجلس تعزیه یا شبیه‌خوانی از نکات و ویژگی‌های بارز این آیین است که دستمایه پژوهش‌های بسیاری توسط هنرمندان و پژوهشگران ایرانی، اروپایی و آمریکایی شده است.

تعزیه در اکثر دوره‌های تاریخی ایران بخصوص در دوره قاجاریه از جایگاه ویژه‌ای بین اقشار مردم و مقامات سیاسی کشور برخوردار بوده است تا جایی که ناصرالدین شاه دستور ساخت “تکیه دولت” به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مکان‌های تئاتری ایران و جهان را برای اجرای مجالس تعزیه صادر می‌کند.در سال‌های آغاز دیکتاتوری رضاخان، یعنی پس از ۱۳۰۴ هجری شمسی، اجرای تعزیه و روضه‌خوانی رفته‌رفته ممنوع اعلام شد و با تخریب تکیهٔ دولت به دستور رضاخان، تعزیه پا به دوران افول خود گذاشت. هرچند پس از شهریور ۱۳۲۰ دیگر بار سر برآورد، اما در برابر سرگرمی‌هایی همچون سینماو تئاتر، نتوانست موقعیت و عظمت پیشین خود را بازیابد .

لاله تقیان پژوهشگر پیشکسوت و مولف تئاتر معتقد است  تعزیه در طول تاریخ ایران‌ همواره راه خود را پیدا کرده است حتی زمانی که رضا پهلوی تکیه دولت را تعطیل کرد این هنر به حیات خود ادامه داد. تعزیه در مسیر حرکت خود با فراز و نشیب‌های متعددی مواجه شده است و در برخی مواقع این فراز و نشیب‌ها تغییراتی را به این آیین نمایشی تحمیل کرده‌اند. سیری که تعزیه وتعزیه‌خوانان در چندین دهه گذشته تا به حال طی کرده‌اند برهه‌ای تاریخی و پژوهشی است که بررسی آن می‌تواند درستی یا نادرستی جایگاه فعلی تعزیه در ایران و روندی را که تا به امروز طی کرده است، نشان دهد ، در همین رابطه تقوایی کارگردان مستند تمرین آخر حر دلاور معتقد است امروز نه تنها از این هنر سنتی و آئینی حمایتی نمی‌شود، بلکه در کشورهای مذهبی نیز دیگر توجه آنچنانی به این هنر نمی‌کنند به طوری که امروز صداوسیما هیچ علاقه‌ای برای نشان دادن تعزیه ندارد.کارگردان مستند (تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور) گفت: تعزیه هنری است که ویژگی خاص خود را دارد و با هنر سینما و تئاتر تفاوت بسیار زیادی دارد، چرا که در سینما و تئا‌تر مهم‌ترین امر انتخاب بازیگر براساس ویژگی‌های جسمی و ظاهری آن و البته زیبایی بازیگر است اما در تعزیه بیشتر از چهره بازیگر، صدای بازیگر اهمیت دارد و بازیگر تعزیه بیشتر باید خواننده‌ای باشد که دستگاه‌های موسیقی و آواز را به خوبی می شناسد. در تعزیه بازیگران نقش اولیاء اهل بیت، در دستگاه موسیقی حرف می‌زنند و بازیگران نقش اشقیاء با نظم به صورت معمولی حرف می‌زنند، از طرف دیگر رنگ در تعزیه اهمیت معناداری دارد و برای مثال کسی که لباس سبز بر تن دارد از خانواده اولیاء و کسی که لباس قرمز پوشیده از خانوده اشقیاء است. ارزش تعزیه مانند اپرا است زیرا تلفیق موسیقی و نمایش در آن دیده می شود.

آنچه تعزیه را بیش از پیش مهم و حائز اهمیت می کند ویژگیهای تاریخی ، ذاتی این هنر ملی و آیینی  است. ویژگیهای که میتوان بارزترین بخش آن را استناد به تاریخ واقعی و بهره گیری از ظرفیت های نمایشی برای اثربخشی بیشتر حوادث کربلا دانست  بی شک گسترش این هنر و استقبال جوانان و دانشجویان هنرهای نمایشی باعث خواهد شد تا دیگر وقایع تاریخی و مذهبی در این قالب عرضه شود امری که در تولیدات فرهنگی اهمیت دارد برنامه ریزی و فرآهم نمودن زمینه های گسترش آن است که در این خصوص نقش دستگاه های سیاست گذار فرهنگی و دولتی غیر قابل انکار و برجسته است .

در شرایطی که اکثر علمای حوزه علمیه و کارشناسان فرهنگی و تاریخی از بروز خرافات و بدعت در امور مذهبی و اعتقادی اظهار نارضایتی می کنند برای مقابله با شیوه های نو ظهور و غیر اصولی ، به کارگیری هنر تعزیه نقش برجسته ای دارد بی تردید تعزیه را می توان روایت واقعی و بدون خرافه و بدعت از وقایع عاشورا دانست به گونه ای که جایگاه اقتدار و عزت اهل بیت در این واقعه و پیروزی خون بر شمشیر را در صحنه های مختلف این نمایش می توان دید.

منبع : khateemam.com