خودسازي به عنوان يك فريضه عقلي در همه ادوار زندگي واجب است و در هيچ لحظه اي از عمر نبايد آن را ترك گفت، اما دوران نوجواني و جواني بهترين دوران خودسازي و كمال براي انسان است، زيرا در اين سنين هنوز شخصيت انسان شكل ثابتي به خود نگرفته و صفات زشت در روح انسان نفوذ پيدا نكرده است، لذا مي توان با زحمت كمتري آنها را از بين برد و در جهت تزكيه به موفقيت هاي شاياني دست يافت، حال آن كه در سنين بالاتر كه شخص، مدت زمان بيشتري با اين صفات و عادات مانوس بوده و بر طبق آنها عمل كرده است بر شدت و عمق اين صفات افزوده شده و تبديل به ملكه شده اند، لذا رهايي از آنها كار چندان آساني نيست.

امام خميني(ره)به مناسبت هاي گوناگون به جوانان توصيه مي فرمودند كه در جوانی به خودسازي بپردازند. در اينجا به سه نمونه از سخنان امام (ره) اشاره مي نماييم:

- به قدر ميسور در رفع حجب و شكستن اقفال براي رسيدن به آب زلال و سرچشمه نور كوشش كنيد، تا جوان هستيد كوشش كنيد در تهذيب نفس، زيرا هزاران جوان موفق مي شوند و يك پير موفق نمي شود،قيد و بندها و اقفال شيطاني اگر درجواني از آنها غفلت شود هر روز كه از عمر بگذرد ريشه دارتر و قوي تر مي شوند.

-از مكائد بزرگ شيطان و نفس خطرناك تر اين است كه به انسان وعده اصلاح در آخر عمر و زمان پيري مي دهد و تهذيب و توبه الي الله را به تعويق مي اندازد براي زماني كه درخت فساد در وجود انسان قوي شده و اراده و قيام به خودسازي ضعيف بلكه مرده است.

- تا نيروي جواني داريد مي توانيد هواهاي نفساني و خواسته هاي حيواني را از خود دور سازيد، ولي اگر در جواني به فكر اصلاح و ساختن خود نباشيد ديگر در پيري كاراز كار گذشته است تا جوان هستيد كاري كنيد. قلب جوان لطيف و ملكوتي است و انگيزه هاي فساد در آن ضعيف است، ليكن هر چه سن بالا رود ريشه گناه در قلب قوي تر و محكم ترمي گردد تا جايي كه كندن آن از دل ممكن نيست.

دوراه كلي براي خود سازي وجود دارد؛ راه پيشگيري و راه پاكسازي

- راه پيشگيري و جلوگيري از نفوذ رذائل اخلاقي سهل ترين راه تهذيب نفس است. در آن هنگام كه انسان به گناهان و رذائل اخلاقي آلوده نشده از صفا و نورانيت فطري برخوردار است و براي انجام كارهاي خوب و تخلق به اخلاق نيك آمادگي بيشتري دارد. در اين باره حضرت علي(ع) می فرماید؛ برهواي نفس خود غلبه كن قبل از آن كه نيرومند گردد، زيرا اگر هواي نفس قوي شد تو را مسخر خود مي سازد و به هر طرف كه خواست مي كشد و در آن صورت نمي تواني در برابرش مقاومت نمايي.

در اين خصوص مولوي داستان پيرمرد خار كني را نقل مي كند كه او از كندن خار كوچك كوتاهي مي كرد، تا اين كه خار بزرگ و ريشه دار شد و او در اثر پيري قدرتش كاسته شده بود و نمي توانست آن خار را بكند و به صورت شعر مي گويد؛

خاربن در قوت برخواستن/ خاركن در سستي و در كاستن

خار بن هر روز وهر دم سبزتر/ خار كن هر روز زار و خشك تر

او جوان تر مي شود تو پيرتر/ زود باش و روزگار خود مبر

خار بن دان هر يكي خوي بدت/ بارها در پاي خار آخر زدت

صفات رذيله اخلاقي همچون خاري مي ماند كه اگر ريشه دار شود و انسان با آنها خو بگيرد اصلاح آن بسيار مشكل است. اين راه و روشي است كه ويژه انبيا است كه از اول انسان را به گونه اي تربيت مي كنند تا ناخود و صفات ناپسند در وجود انسان لانه نكند، حتي اين مسئله قبل از تولد انسان مطرح است؛ از انتخاب همسر و توجه به غذا و لقمه حلال و پاكيزه و مراقبت هاي يك مادر در زمان حمل جنين بايد داشته باشد و بعد از تولد نوزاد نيز مجموعه اي از مراقبت ها مطرح است تا فرزند، صالح بار بيايد. مثل غذاي حلال خوردن و شير حلال به بچه دادن. با وضو شير دادن و فراهم كردن شرايط مناسب و سالم تربيتي،در اين زمينه دستوراتي در آيات و روايات و جود دارد كه اگر به كار گرفته شود يقينا فرزند، صالح خواهد شد.

– راه دوم، راه پاكسازي و درمان است. بعد از اين كه رذائل اخلاقي در وجود انسان لانه كرد، راههايي وجود دارد كه مي توان به وسيله آنها با رذائل اخلاقي مقابله نمود.

منبع : افکار نیوز