چشم پوشی از حرام

غَضّوُا اَبصارَهُم عَمّا حَرَّمَ الله عَلَیهِم.پارسایان از آنچه خدا برآنها حرام کرده چشم پوشیدند.

چشم پوشی از آن چه خدا برانسان تحریم کرده، ثمره عفت درونی یا اعتدال قوه شهوت آدمی است و در واقع تجلی و ظهور باطن بر ظاهر است و این است معنای آیه شریفه: کل یعمل علی شاکلته هرکسی براساس شخصیت درونی خویش عمل می کند.

شکر نعمت بینایی

و به طور کلی باید متوجه بود که خدای حکیم هر آن چیزی را که در اختیار انسان می گذارد اولا نعمتی است که باید شاکر آن بود و ثانیاً هدفی دارد که باید به دنبال تحقق آن هدف بود و شکر نعمت چشم آنست که باید آن را در جهت اهداف ویژه اش به کار گرفت و لازمه آن رعایت حدود و ضوابط است و آن حدود و ضوابط را آفریننده اش تعیین می نماید که در شریعت مقدسه در رساله های عملیه و اخلاقی علمای فقه و اخلاق به نحوی دقیق مورد بررسی قرار داده اند و اما دلیل ایجاد محدودیت: همان گونه که صدور هر عملی از آدمی مناسب حال وی نیست و می تواند اثرات بسیار سوئی بر او باقی گذارد هم چنین هر نگاهی با سلامت روح آدمی سنخیت ندارد و می تواند در حکم سمی قاتل، سلامت روانی انسان را به مخاطره اندازد. به عبارتی دیگر اگر نگاه حرام باشد، زمینه های تقویت و تحریک امیال شهوانی انسان را فراهم می آورد و به همان میزان که این قوه تقویت شود موجب تضعیف قوای عقلانی و فطری خواهد گردید و این یک اصل کلی است: همان گونه که باطن ظاهر را رنگ می دهد، از آن متاثر می شود لذا مولا علی (ع) فرمودند: لِکُلِّ ظاهر باطنٌ و لِکُلِّ باطنٍ ظاهرٌ. هر ظاهری را باطنی و هر دورنی را برونی است.

انسان موجودی است ذاتاً اجتماعی، پس نیازمند به برقراری رابطه با محیط اجتماعی اطراف خود و شناخت اطرافیان خویش است تا بتواند رفتارها و برخوردهای خود را با دیگران تنظیم نماید و چشم در این رابطه نقش اساسی دارد. انسان موجودی است طبیعی و در طبیعت زندگی می کند، به طوری که بخش عمده ای از وجود او مادی و طبیعی است، لذا به شناخت این بخش از عالم هستی(آفاق) بسیار نیازمند است تا بتواند بهره های لازم و معقول را از آن بستاند و زمینه های کمال و عروج خویش را فراهم آورد و چشم در این بعد نیز تاثیر اساسی و حیاتی دارد.

آدمی وجودی است ملکوتی که در واقع بخش اصلی هستی او از آن جاست و بدان جا نیز خواهد شد.

مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک                 چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم

لذا ضروری است که عالم ملکوت را شناسائی کند و بدان معرفت یابد که می تواند راه ملکوت از ملک (طبیعت یا آفاق) بگذرد و چنان چه گذشت چشم را تاثیری است عظیم در معرفت و شناخت طبیعت تا هر آن چه در آن است به صورت آیه و نشانه ای از ملکوت تلقی نماید و مانند حبلی متین بدان در آویزد و خود را بالا کشد و به خدا تقرب یابد. بنابراین خدای رحمان، نعمت عظیم چشم را در اختیار آدمی گذارد تا از آن در جهت برآوردن نیازهای حقیقی مادی و معنوی خود به منظور لقاء معنوی خویش، بهره برداری نماید و انسان عاقل در همین مسیر از آن استفاده می کند و از آن چه خدای منان، تحریم فرموده چشم پوشی می کند.

زدست دیده و دل هر دو فریاد          هرآن چه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش زفولاد            زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

نگاه حرام در کلام رسول خدا(ص)

رسول خدا(ص) فرمودند: اَلنَّظرَةُ سَهمٌ مِن سِهامِ ابلیس فَمَن تَرَکها خوفاً مِنَ الله اَعطاهُ الله ایماناً یَجِد حَلاوَتَهُ فی قَلبِهِ. نگاه به نامحرم، تیر مسمومی از تیرهای ابلیس است هر آن کس آن را به خاطر خوف از خدا ترک کند، خداوند ایمانی به او عطا کند که حلاوت و شیرینی آن را از درون وجدان نماید.

باز رسول خدا(ص) به علی (ع) فرمودند: یا علی کلُ عینٍ باکیة یومَ القیمة الاّ ثَلاثَه اَعینٍ، عَینٌ سَهَرَت فی سبیل الله،عَینٌ غَضَت عَن مَحارمِ الله وَ عینٌ فاضَت مِن خَشیَه الله تعالی. ای علی همه دیدگان در روز قیامت گریانند مگر سه دیده:

دیده ای که به خاطر خدا بیدار ماند

دیده ای که از محارم الهی پوشیده ماند

و دیده ای که از خشیت و خوف الهی گریان شود.

مفهوم فقهی و اخلاقی غضوا ابصارهم...

عبارت شریف مولای متقیان روحی لتراب مقدمه الفداء یعنی غضوا ابصارهم... الخ را به این صورت نیز می توان معنا کرد که: پارسایان از تمامی محرمات چشم پوشیدند و این توسعه در معناست که قبول آن منافاتی با مطالب مذکور و نیز تناقضی با ظاهر عبارت ندارد.

معنای عرفانی

معنای سومی که در حقیقت، مفهومی عرفانی و شهودی است این است که آدمی، چشم دل از هرچه غیرخداست بر بندد و فقط خدا را در دل داشته باشد و هر چه را هست تجلی ذات و صفات خدا تلقی نماید.

نیست در لوح دلم جز الف قامت دوست

چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم

خوشـا آنان کـه سودای تـودارنـد

که سـر پیوسته در پای تـو دارند

بـه دل دارم تـمـنای کسـانـی

که انـدر دل تـمنـای تـو دارنـد

* استفاده بدون ذکر نام نویسنده و نشانی : http://www.hankh.ir/?p=35349 ممنوع است *