۱- خدایا در این روز ترحم بر یتیمان را به من روزی فرما

یتیم نوازی و ترحم بر یتیمان یکی از دستورات بزرگ اسلام می باشد که بر مسلمانان واجب است که در این امر مهم بسیار کوشا باشند چرا که یتیم به کسی گویند که در ظاهر سرپناه و سرپرستی برای خود نداشته باشند (یعنی هیچ کس نباشد که او را سرپرسی کند مثل پدر و مادر) به طوری که فقط خداوند حامی و سرپناه او باشد که خداوند حقوق چنین افرادی را بسیار محترم داشته و بر ترحم به آنان تاکید می نماید. چنانچه حضرت امیر مومنان علی علیه السلام می فرماید: “الله، الله بالایتام، فلا تغبوا افواههم و لا یضیعوا بحضرتکم” “خدارا! خدا را! درباره یتیمان، نکند که آنان گاهی سیر و گاه گرسنه بمانند و حقوقشان ضایع گردد!

یتیمان با این که به ظاهر سرپناه و سرپرستی برای خود ندارند اما خداوند برای آنان ارزش بسیاری قائل است به طوری که در قرآن خداوند (عزوجل) خطاب به پیغمبر خود می فرماید: “الم یجدک یتیما فاوی”(سوره ضحی آیه ۶) یعنی “آیا خداوند تو را یتیمی نیافت که در پناه خود جای داد” که با توجه به این آیه می بینیم که خداوند پیغمبر خود را به دوران یتیمی اش (که پدر و مادر خویش را از دست داده بود و سرپناهی جز خداوند نداشت) تذکر می دهد تا یادآور شود که چگونه خداوند او را یاری نمود و او را از گزند دشمنان در امان داشت و به لطف و رحمتش به مقام نبوت برگزید. تا اینکه پیغمبر نیز به یاد یتیمان بوده و از آنان دلجویی کند.

در آیه دیگر می فرماید: ”فاما الیتیم فلا تقهر”(سوره ضحی آیه ۹) یعنی “پس تو هم هرگز یتیمی را میازار”. حال با توجه به این آیات ما باید این نکته مهم را در نظر داشته باشیم که پیامبر عظیم الشان اسلام هیچ گاه از دستورات خداوند سرپیچی نکرده و نعمتی از خدای خویش را فراموش ننموده است بلکه خداوند به پیامبر خود تذکر داده تا همه مردم الگو گرفته و آن دستورات را اجرا نمایند، چرا که خداوند می فرماید: “ولکم فی رسول الله اسوه حسنه”(۴) یعنی “و برای شما در (خلق و خوی) رسول خدا الگویی نیکوست” پس از خداوند می خواهیم که ما را در این روز یاری نماید تا بتوانیم بر یتیمان و بی سرپرستان ترحم نموده تا مشمول رحمت بی پایانش گردیم.

۲- خدایا در این روز اطعام طعام به دیگران را به من روزی فرما

در ماه مبارک رمضان یکی از چیزهایی که بسیار اهمیت دارد اطعام نمودن و سفره میهمانی پهن کردن برای فقیران و مستمندان در راه رضای خداوند است که از ثواب و منزلت بسیار بالایی برخوردار است. تا آنجایی که نبی مکرم اسلام در خطبه شعبانیه که در روزهای پایانی ماه شعبان در رابطه با فضائل و اعمال ماه مبارک رمضان ایراد فرمودند در ارتباط پاداش افطاری دادن به روزه داران در ماه رمضان فرمودند:

هرکس در این ماه مبارک روزه داری را طعام و افطاری دهد، روز قیامت که قدمها بر صراط می لغزد قدم او نخواهد لغزید. در این هنگام یکی از مسلمانان سؤال کرد: یا رسول الله اگر چنانچه کسی این توانایی را نداشته باشد که دیگران را مهمان کند و به آنان طعام داده ،‌آنها را سیر کند چه کند؟ حضرت فرمودند: حتی اگر می تواند که به نصف خرما یا جرعه آبی دیگران را مهمان کند برای دوری از آتش جهنم، انجام دهد.

۳- خدایا در این روز فاش سلام کردن به دیگران را به من روزی فرما

کلمه سلام بیش از ۴۰(چهل)بار در قرآن کریم بکار رفته است. در آیه ای خداوند می فرماید:

«فاذا دخلتم بیوتا فسلموا علی انفسکم تحیه من عندالله مبارکه طیبه» وارد خانه که می شوید سلام کنید «فسلموا علی انفسکم» مفسران فرموده اند که این آیه از مواردی است که همه مؤمنین به منزله یکدیگر حساب شده اند. و سلام کردن به دیگران سلام کردن به خود تلقی شده است و بعضی گفته اند که از این آیه استفاده می شود که اگر کسی هم در خانه نباشد برخودتان سلام کنید.

«تحیه ی من عند الله مبارکه ی طیبه» این سلام کردن تحیتی است از ناحیه خدا و هم مبارک و پربرکت است و هم طیب و خوش؛ پربرکت است یعنی آثار خیری بر آن مترتب می شود و طیب است یعنی نفوس می پسندند و خوششان می آید و احساس آرامش می کنند. از این جهت مناسب است بحثی درباره سلام کردن و آیات مربوط به آن داشته باشیم.

آداب سلام

سلام که با سلامت، هم خانواده است معنایش نفی خطر یا ملزوم آن است. این شعاراسلامی که به عنوان تحیت ادا می شود و در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته، شاید یکی از حکمتهایش این باشد که هر انسانی در زندگی دایماً نگرانیها، خوفها و دل واپسیهایی دارد و با هر کسی مواجه می شود. چون احتمال می دهد که از ناحیه وی ضرری به او برسد این نگرانی را دارد. پس اولین چیزی که در هر برخوردی مطلوب است رفع این نگرانی است، یعنی انسان احساس کند که از طرف آن شخص ضرری به او نمی رسد و هیچ چیز برای انسان مهمتر از دفع ضرر نیست و بعد نوبت می رسد به جلب منفعت. این است که در اولین برخورد بهترین چیزی که باید رعایت بشود همین تأمین دادن به طرف است که از ناحیه من به شما ضرری نمی رسد. پس در روابط اجتماعی اولین چیزی که باید تأمین بشود سلامت و امنیت است که اگر این نباشد زندگی اجتماعی هیچ ارزشی ندارد. از این رو در موارد زیادی «سلام» با «آمین» در قرآن کریم تواماً ذکر شده است. می دانید که یکی از اسمای خدای متعال «سلام» است و آن جا که این اسم در قرآن کریم ذکر شده به دنبالش «مؤمن» هم آمده است: «السلام المؤمن المهیمن»(سوره حشر آیه ۲۳) خداست که سلامتی را تأمین و خطر را از دیگران رفع می کند. «مؤمن» در این جا یعنی کسی که ایجاد امن می کند. و در روز قیامت به مؤمنین گفته می شود: «ادخلوها بسلام آمنین؛ (سوره حجرآیه ۴۶) با سلام و امن وارد بهشت شوید.»

وقتی می گوییم «سلام علیکم» ممکن است قصد دعا باشد؛ یعنی از خدا می خواهم که سلامتی را برای شما تأمین کند و برگشتش به این است که سالم از ناحیه چه کسی باشد: وقتی می گوییم «سلام علیکم» یعنی سلام منی علیکم یا «سلام من الله علیکم» آنچه در بین عموم مردم متعارف است معنایش این است که از ناحیه سلام کننده خطری به شما نمی رسد ولی کسی که بینش توحیدی دارد و در هرحال توجهش به خدا هست این سلام را از ناحیه خدا می داند و از خدا در خواست می کند که برای او سلامت ایجاد کند و او را از خطرها حفظ نماید. اگر به این قصد باشد هم تحیت است برای او و هم دعا.

از چیزهایی که اهمیت موضوع سلام و سلامتی را اثبات می کند همین است که خود اسلام، «سلام» تلقی شده و برنامه های اسلام «سبل السلام» نامیده شده است: «یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام»(سوره مائده آیه ۱۶) وقتی قرآن می خواهد اهمیت اسلام و قرآن را بیان کند می فرماید: خدای متعال به وسیله قرآن راههای سلام را به مردم نشان می دهد، و یکی از بزرگترین اوصاف قرآن این است که به سوی راههای سلام هدایت می کند.

آنچه در این دعا بر آن تأکید شده و از خدا در خواست شده تنها توفیق سلام کردن نیست بلکه افشاء سلام یعنی بلند و آشکار سلام کردن می باشد . همچنین در روایتی از امام باقر علیه السلام وارد شده که حضرت فرمودند : ان الله عزوجل یحب افشاء‌ السلام . خداوند عزوجل آشکارا سلام کردن را دوست می دارد. (وسائل الشیعه – ج ۱۲ ص ۵۸)

۴ – خدایا در این روزمصاحبت با کریمان را به من روزی فرما

منظور از صحبه الکرام، هم کلام و همنشین شدن با اهل کرم و بخشش است و علت این که این امر از خداوند متعال در این دعا درخواست شده این است که رفاقت و همنشینی با دیگران موجب انتقال خصلت ها و خصوصیات دیگران به انسان می گردد و به خاطر همین تأثیر پذیری است که اسلام تأکید بسیاری بر دقت در انتخاب همنشین دارد. لذا در این دعا از خداوند عزوجل درخواست توفیق هم نشنی با کریمان شده تا بدین واسطه نیز انسان متخلق به کرامت گردد.

منبع : naseriehseminary.blogfa.com