رجب ماه استغفار و بندگی است و فرصتی است تا با اندیشیدن در باره گذشته، آینده خود را بسازیم، توجه به حقوق دیگران و رعایت آنچه حق الناس نامیده می شود از مهمترین اموری است که در این ماه شریف باید نسبت به آن اهتمام داشت.

سخت‏ترين مراحل حساب، رسيدگى به مظالم عباد و حقوق مردم نسبت به يك‏ديگر است. انسان‏ها با هم زندگى مى‏كنند و نسبت به همديگر حقوقى دارند. رعايت حقوق يك وظيفه الهى است كه انبیاء الهی در باره آن تأكيد داشته‏اند. و در قيامت مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.

به طور كوتاه به برخى از آنها اشاره مى‏كنم: هر يك از زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان، خويشان و نزديكان، همسايگان و شهروندان، جوانان و سال‏خوردگان، معلمان و دانشجويان، ثروتمندان و تهى‏دستان، كارگزاران و زيردستان، هم‏كيشان و هم‏وطنان و... نسبت به يكديگر وظايف و حقوقى دارند. كه رعايت آنها يك وظيفه وجدانى، اجتماعى و شرعى است. و تضييع آنها يك گناه و جرم محسوب مى‏شود، كه در قيامت مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.

امكان دارد خداى متعال در قيامت از حقوق تضيع شده خودش صرف نظر كند، ولى از حقوق تضيع شده بندگان نسبت به يك‏ديگر صرف نظر نخواهد كرد؛ مگر اين كه خودشان رضايت دهند و از دادخواهى صرف نظر كنند.

*انواع ظلم

اميرالمؤمنين عليه‏السلام فرمود: ظلم سه گونه است: اول ظلمى كه بخشيده نخواهد شد، دوم ظلمى كه بدون دادستانى رها نمى‏شود، سوم ظلمى كه مورد بخشش قرار خواهد گرفت. ظلمى كه بخشيده نخواهد شد عبارت است از شرك به خدا، قرآن مى‏فرمايد: «إِنَّ اللّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِـهِ» اما ظلمى كه بخشيده مى‏شود ستم كوچكى است كه هر انسانى نسبت به خودش روا داشته است، اما ظلمى كه بدون حساب رها نمى‏شود عبارت است از ظلم بندگان نسبت به يکديگر، قصاص در آن‏جا بسيار دشوار خواهد بود، سختى آن در حد زخم كارد و زدن تازيانه نيست بلكه بسيار سخت‏تر است.

رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله فرمود: «هر كس از قصاص مى‏ترسد از ستم به مردم خوددارى كند.»

مشكل حساب‏رسى به حق الناس در قيامت اين است كه در آن‏جا چيزى ندارد تا به طلب‏كاران بدهند؛ مثلاً كسى كه اموال مردم را در دنيا غصب كرده يا نفقه زن و فرزندانش را نداده يا شخصى را كشته و ديه‏اش را نپرداخته يا ضربه‏اى به مظلومى زده و ديه‏اش را نداده يا زيان مالى به كسى زده و جبرانش نكرده يا از كسى غيبت كرده يا به او توهين و هتك حرمت كرده و راضى‏اش نساخته است، در قيامت و به هنگام دادرسى چيزى ندارد تا به طلب‏كاران بپردازد.

راه حل رفع عذاب

حل اين مشكل به يكى از دو وجه امكان دارد: وجه اول اين كه به مقدار طلب بستان‏كار از حسنات بده‏كار برداشته مى‏شود و به طلب‏كار داده مى‏شود. وجه دوم اين كه اگر حسناتى نداشت به همان مقدار از سيئات شاكى برداشته و در نامه عمل بده‏كار ثبت مى‏شود.

شخصى از امام باقر يا صادق عليه‏السلام روايت كرده كه فرمود: بده‏كار را در قيامت حاضر مى‏كنند در حالى كه شديداً وحشت زده و نگران است، اگر حسناتى دارد از او مى‏گيرند و به طلب‏كارش مى‏دهند و اگر حسناتى نداشت از گناهان طلب‏كار مى‏گيرند و به بده‏كار مى‏دهند.

رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله فرمود: «شخصى را در قيامت براى حساب در محضر خداى متعال حاضر مى‏سازند و نامه اعمالش را به دستش مى‏دهند، وقتى در آن نگاه مى‏كند حسناتش را در آن مشاهده نمى‏كند، مى‏گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست، چون عمل‏هاى صالح خود را در آن نمى‏يابم.

در جواب گفته مى‏شود: پروردگارت اشتباه و فراموشى ندارد. حسنات تو به واسطه غيبتى كه از مردم كرده‏اى به آنان داده شده است. سپس شخص ديگرى را براى حساب حاضر مى‏سازند و نامه عملش را به دستش مى‏دهند. هنگامى كه در آن مى‏نگرد عبادت‏هاى فراوانى در آن مشاهده مى‏كند كه آنها را انجام نداده است، مى‏گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست چون بعضى كارهايى كه انجام نداده‏ام در آن ثبت شده است.

در جواب گفته مى‏شود: چون فلان كس از تو غيبت كرده بود، در عوض حسنات او را به نامه عمل تو منتقل كرديم.»  منبع : تابناک