به گزارش ايسنا بنابر نقل تاريخ، 19 ماه پس از هجرت پيامبر قبله تغيير يافت و اين تغيير در نماز ظهر بود. در اثناى نماز ظهر، پس از آن که پيغمبر اکرم(ص) دو رکعت از نماز ظهر را به جاي آورده بود، وحى بر ايشان آمد که روى خود را از بيت المقدس به سوى کعبه تغيير ده.

آیه تغییر قبله:

آیه 144 سوره مبارکه بقره بر تغییر قبله دلالت دارد که می‌فرماید :" قَدْ نَری‏ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلّ‏ِ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللّهُ بِغافِلٍ عَمّا یَعْمَلُونَ "

"نگاه‏‌های انتظارآمیز تو را به سوی آسمان (برای تعیین قبله نهایی) می‌بینیم! اکنون تو را به سوی قبله‌ای که از آن خشنود باشی، باز می‏‌گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن! و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید! و کسانی که کتاب آسمانی به آن‌ها داده شده، به خوبی می‏‌دانند این فرمانِ حقی است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده؛ (و در کتاب‌های خود خوانده‌اند که پیغمبر اسلام، به سوی دو قبله، نماز می‏‌خواند و خداوند از اعمال آن‌ها (در مخفی داشتن این آیات) غافل نیست.

دلیل تغییر قبله از مسجدالاقصی بسوی مسجد الحرام

یکی از شگردهای یهودیان برای اصیل نشان دادن دین خود، این بود که به مسلمانان می‏‌گفتند: پیامبر شما چیزی ندارد و همه چیز او از ماست؛ با این که مخالف دین ماست، به سوی قبله ما نماز می‏‌خواند. با مطرح شدن تغییر قبله، این توطئه خنثی شد: «فلنولّینک قبلةً ترضاها فولّ وجهک شطرالمسجدالحرام» تو را به سوی قبله‌ای که می‌پسندی، می‏‌گردانیم. پس روی به جانب مسجدالحرام کن.

در آیه‏‌ای دیگر نیز سخنان سفیهانه یهودیان را رد کرد: «سیقول السفهاء من الناس ماولّیهم عن قبلتهم التی کانوا علیها قل للّه المشرق و المغرب یهدی من یشاء الی صراط مستقیم.»

از مردم آنان که سفیه‌اند، خواهند گفت: چه چیز آن‏‌ها را از قبله‏‌ای که رو به روی آن می‏‌ایستادند برگردانید؟ بگو: مشرق و مغرب، از آنِ خداست و خدا هرکس را بخواهد، هدایت می‏‌کند.

این رویداد در نیمه ماه رجب یا شعبان سال دوم هجرت اتفاق افتاد؛ زمانی که پیامبر در محله بنی سلمة بن عوف نماز ظهر می‏‌خواند، وحی شد به سوی کعبه نماز بخواند و پیامبر دو رکعت باقی‏مانده را به آن سوی نماز خواند.

براساس آیه فوق، یکی از اهداف ـ علاوه بر منکوب کردن یهودیان ـ درهم کوبیدن منافقانی بود که با یهودیان هم آوا شده بودند.

در هر صورت، اعلام این دستور الهی چنان برای یهود شکننده بود که عده‏‌ای از اشراف خود را نزد پیامبر فرستادند که: اگر قبله‌ات را برگردانی، از تو پیروی خواهیم کرد. که خداوند در آیه‏‌ای از سوره بقره پاسخ مجدد به آن‏‌ها داد و فرمود:

"برای اهل کتاب هر برهان و نشانه‌ای که بیاوری، از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو نیز از قبله آن‏‌ها پیروی نمی‏‌کنی و آن‏‌ها هم پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود. هرگاه پس از آگاهی پی ‏خواهش‏‌های ایشان بروی، از ستمکاران خواهی بود".

تکمیل نعمت ازاهداف تغيير قبله

خداوند یکی از اهداف تغییر قبله را، تکامل انسان و آزاد کردن او از بند تعصبات و هوس‌های مادی می‌داند و می‌فرماید: «تغییر قبله، به این دلیل بود که شما را تربیت کنم، از قید تعصب برهانم و استقلال بخشم و نعمت خود را بر شما تمام کنم تا هدایت شوید».

در حقیقت تغییر قبله، نوعی تربیت و تکامل بخشیدن به روح انسان‌ها و نعمت بزرگی بود که سبب شد مسلمانان از تقلید کورکورانه دوری کرده و هدایت یابند. خداوند در آغاز ظهور اسلام برای جداسازی صفوف مسلمانان از بت پرستان، دستور داد مسلمانان به سوی بیت المقدس نماز بخوانند و هم زمان با تشکیل حکومت اسلامی در مدینه و تثبیت قدرت، توجه به سوی کعبه معطوف شد و مسلمانان متوجه قدیمي‌ترین خانه توحید شدند و به این ترتیب، یک مرحله از تکامل و تربیت تحقق یافت.

فلسفه توجه به قبله

1. توجه به قبله هرگز به معنای محدود نمودن ذات پاک الهی در سمت معیّنی نیست؛ بلکه هدف از این حکم، نظام‏ مند کردن عبادت بندگان است.

2. توجه عموم مسلمانان جهان به یک مرکز مقدس (کعبه)، آن هم در هر شبانه روز پنج مرتبه، روح وحدت و یگانگی را در دل و جان آنان می‏‌پروراند؛

3. نمازی که رو به سوی کعبه صورت می‏‌گیرد، باعث تجدید خاطره ایثارگری و شرک ستیزی حضرت ابراهیم خلیل علیه ‏السلام است، تا بدین وسیله تنفر از کفر و شرک پیوسته در دل‌ها زنده بماند و مسلمانان لحظه‏‌ای از ابراز نفرت و برائت از کافران و مشرکان غافل نباشند.

4. خانه کعبه و توجه به آن، در واقع یکی از راه‌های آزمایش پایداری بندگان است و خداوند از این طریق انسان‌های فرمانبردار را از انسان‌های سرکش و عصیانگر جدا می‏‌سازد؛

5. خداوند خانه کعبه را مظهر تواضع بندگان در مقابل عظمت خویش و نشانه‌ای گویا برای اسلام قرار داده است. بنابراین، نماز خواندن به سوی کعبه، یعنی بندگی و کرنش در برابر عظمت خداوند و حفظ شعائر الهی و نشانه‏‌های دین مبین اسلام.

معجزه پیامبر

تغییر قبله «مسلمانان از بیت المقدس به خانه کعبه» و شدت نیاز آنان به تشخیص قبله برای نیازمندی‌های شبانه روزی همانند نماز، ذبح حیوانات، ‌دفن میت و...، سبب شد مسلمانان از آغاز اسلام، وارد عرصه تحقیق درباره قبله و جهت آن شوند و موفقیت‌هایی به دست آورند. این تلاش‌ها باعث شد علم هیات و جغرافیا که ارتباط تنگاتنگی به قبله و جهت یابی آن دارد، رشد کند و دانشمندان مسلمان، خدمات قابل توجهی به این علوم ارائه کنند.

بر پایه محاسبات دانشمندان علم هیات قدیم، قبله‌های شهر مقدس مدینه با محراب پیامبر اسلام که هم اکنون به همان وضع در مسجد النبی سالم مانده است، تطبیق نمی‌کرد.

همین موضوع سبب گفت‌وگوی بسیاری میان علمای اسلام درباره قبله محراب حضرت می‌شد و هر کس برای توجیه انحراف، چیزی بیان می‌کرد. تا این‌که دانشمند معروف، مرحوم سردار کابلی، بر اساس مقیاس‌های امروزی اثبات کرد که محراب پیامبر، با قبله شهر مدینه منطبق است و كم‌ترین انحرافی در آن دیده نمی‌شود.

‌ این موضوع یک کرامت علمی است که بدون تحقیق و بررسی و نبودن کوچک‌ترین وسایل علمی و در حال نماز، چنان از بیت المقدس متوجه کعبه شده که کم‌ترین انحرافی در توجه ایشان به کعبه به وجود نیامده است.