امام خمینی از اوایل جوانی و ورود به حوزه علمیه بر تهذیب نفس و خودسازی اهتمام داشته است، او شخصتی است که مراقب است تا درست بخورد و بیاشامد ، درست راه برود ، سخن کم بگوید، از اوقاتش به نحواحسن استفاده کند، درسها را به وقت بخواند، کم بخوابد، قرآن را مرتب تلاوت کند.

شبها را به تهجَد بپردازد . پس از ورود به حوزه علمیه قم برای پیدا کردن اساتید به ویژه اساتید اخلاق اصرار می ورزد تا بالاخره اساتید مورد نظر خود را پیدا و از محضر آنها استفاده می‌کند و تا آخر عمر از آنها به عنوان استاد خود یاد می‌نماید .امام خمینی مراجع روحانیت به ویژه دو شخصیت آن روزگار یعنی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و آیت الله العظمی بروجردی احترام ویژه ای قائل است.

نسبت به رخدادهای سیاسی عکس العمل نشان می‌دهد. شخصیت محبوب سیاسی ایشان مرحوم مدرس است که در برابر زور ایستاده است .سادگی، متانت، علم، تقوا و شجاعت شهید مدرس به قدری برای امام جذاب است که چندین بار برای دیدن ایشان به مجلس شورای ملی وقت می‌رود و بارها از محل تماشاچیان به او و سخنان او گوش فرا میدهد. در سی تا چهل سالگی اقدام به نوشتن کتابهایی در باب اخلاق می‌کند که اکثر شاگردان و یاران امام کتابهای مهم اخلاقی ایشان را حاصل سالهای 30 تا 35 سالگی می‌دانستند .

شرح  حدیث ، آداب نماز، شرح حدیث جنود عقل و جهل مرهون توجه امام به مباحث اخلاقی است .کتابهایی که در سال 1391برای مطالعه آن باید ساعتها وقت صرف کرد. چهل حدیث امام خمینی که بارها چاپ شده است یک کتاب اخلاقی کم نظیر است که ضرورت دارد در حوزهای علمیه به عنوان کتاب درسی از آن استفاده شود. آفاتی که در بین حوزویان رایج است در این کتاب مورد بحث و گفت‌و‌گو است .در کتاب آداب نماز دقیق‌ترین و زیباترین توصیفات را از نماز ارائه می‌دهد که پس از مطالعه برای هر نماز گزار تغییر اساسی احساس خواهد شد .

امام خمینی قبل از ورود به مرجعیت و سیاست بر خودسازی تکیه می‌کند. به خوبی آشکار است  که نفس امام مهار شده است و خداوند به دلیل همین پاکی و تهذیب نفس چشمه‌های معرفت خود را به روی او باز می‌کند .اینگونه نیست که قلوب مردم بدون دلیل متوجه امام باشد. خداوند اراده می‌کند که قلب ها را به او متوجه کند. در سالهای جوانی و در دوره‌ای که در حوزه قم تحصیل و تدریس می‌کند در جهاد بی‌امانی با نفس شرکت کرده و نفس را از زشتی‌ها و ناپاکی‌ها و گناه دور می‌کند.جهاد اکبری که به تحریر او در می‌آید حکایت نفس اوست . از تظاهر و ریا فرار می‌کند .نقل می‌کنند امام خمینی تا وقتی تنها بود ذکر می‌گفت و همین‌که فردی در کنار او قرار می‌گرفت به ذکر خود پایان  می‌داد .

از شهرت‌طلبی متنفر است و هر جای شائبه شهرت‌طلبی باشد با آن برخورد می‌کند. پس از فوت آیت‌الله ‌بروجردی افرادی از روحانیون با برپایی مجلس ختم برای خود عنوانی کسب می‌کنند و حاج  ‌آقا روح‌الله به دور از این حرکات مشغول درس و بحث خود است. پس از تبعید در نجف باخبر می‌شود که حاج احمد آقا با دعوت از بعضی علما در نظر دارد تا بیت امام در قم را فعال کند که با نامه‌ای تند خطاب به او می‌فرماید: «من راضی به این کار نیستم .»کسی در برابر او جرات نمی‌کند از او تعریف کند و در صورت وقوع عکس‌العمل نشان می‌داد.

در زندگی شخصی زهد را به عالی‌ترین مرحله رسانده است ولی حساسیت ایشان به بیت‌المال و دفتر به گونه‌ای است که دفتر رهبری بنیانگذار انقلاب اسلامی جمعا با چند اتاق مختصر و تعداد اندکی از افراد اداره می‌شود و آنها هم موظفند صورت خرید این مجموعه را روزانه گزارش بدهند.

دغدغه اصلی امام، وحدت آحاد جامعه است. هیچ چیز برای او این قدر مهم نیست. بیشترین رنجی که می‌برد از اختلاف و تشتت در عالم اسلام و در بین صفوف یاران انقلاب اسلامی است. کوچکترین نشانه‌ای که حکایت از تفرقه  داشته باشد با برخورد امام مواجه می‌شود.

در سخنان امام بعداز اسلام و ایمان بیشترین توجه به وحدت جامعه است. تکه‌تکه شدن مردم و اختلاف بین کارگزاران را تحمل نمی‌کند و مرتب آنها را مورد خطاب قرار می‌دهد.

امام‌خمینی برای مردم ارزش فوق‌العاده‌ای قائل است. در این باب عباراتی بی‌نظیر در کلمات امام دیده می‌شود. مشروعیت نظام را مبتنی بر رأی مردم دانسته و آنها را ولی نعمت خود می‌شناسد. در جایی مردم ایران را بالاتر از مردم عهد رسول‌الله می‌داند و در کلامی خود را فدای تک‌تک آنها می‌شمارد. با اینکه از طرف مردم وکالت تام دارد اما برای تمام امور رأی آنها را بر خود مقدم می‌شمارد.

قانونگرایی در منظر خمینی یک اصل است و امام‌خمینی امری را بالاتر از قانون به رسمیت نمی‌شناسد. با اینکه بعضی اصول قانون اساسی و قوانین مجلس را قبول ندارد اما یک بار نظر خود را بر قانونگذار تحمیل نمی‌کند. به عنوان یک شهروند به مصوبات احترام می‌گذارد و آنها را اجرا می‌کند.

و امروز پس از گذشت 23 سال از درگذشت او سخت محتاج دعای او هستیم تا دوباره جامعه‌ای داشته باشیم با نگاههای پر از مهر و عطوفت و در برابر دشمنان خارجی «اشداءعلی الکفار» و در برابر مردم خود «رحماء ببینهم. و در پرتو انسجام و وحدت مشکلات اقتصادی را حل کنیم و روح راستی و درستی را در جامعه نشر دهیم.       انشاءالله.

*معاون فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)

منبع : جماران