به نظر میرسد صبر اروپا در قبال جنگ بنیامین نتانیاهو در غزه و اقدامات تهاجمی شهرکنشینان اسرائیلی در کرانه باختری، به سر آمده است. طی هفتههای اخیر، وزرای خارجه اتحادیه اروپا بازبینی توافق مشارکت با اسرائیل را آغاز کردهاند، بریتانیا مذاکرات تجاری را متوقف کرده، صندوق ذخیره ارزی نروژ یک شرکت اسرائیلی را به دلیل مشارکت در انتقال انرژی به شهرکها تحریم کرده و رهبران فرانسه، بریتانیا و کانادا نیز تلویحاً اسرائیل را به اعمال تحریم تهدید کردهاند. حتی آلمان، که همواره از حامیان سرسخت اسرائیل در اروپا بوده، اکنون از عملکرد آن کشور انتقاد میکند.
پایگاه خبری جماران: فایننشال تایمز در یادداشتی تحلیلی به قلم مارتین ساندبو، خواستار اقدام قاطع و ساختارمند اروپا علیه اسرائیل شده و تأکید میکند که زمان آن فرارسیده تا اتحادیه اروپا با تدوین چارچوبی شفاف و مستقل از ایالات متحده، تحریمهایی مؤثر علیه تلآویو اعمال کند؛ تحریمهایی که میتوانند با تمرکز بر تجارت، سفر و ذخایر ارزی، فشار واقعی بر اسرائیل وارد کرده و نشان دهند اروپا در برابر نقضهای جدی حقوق بینالملل، صرفنظر از عامل آن، ساکت نخواهد ماند.
این روزنامه نوشت:
به نظر میرسد صبر اروپا در قبال جنگ بنیامین نتانیاهو در غزه و اقدامات تهاجمی شهرکنشینان اسرائیلی در کرانه باختری، به سر آمده است. طی هفتههای اخیر، وزرای خارجه اتحادیه اروپا بازبینی توافق مشارکت با اسرائیل را آغاز کردهاند، بریتانیا مذاکرات تجاری را متوقف کرده، صندوق ذخیره ارزی نروژ یک شرکت اسرائیلی را به دلیل مشارکت در انتقال انرژی به شهرکها تحریم کرده و رهبران فرانسه، بریتانیا و کانادا نیز تلویحاً اسرائیل را به اعمال تحریم تهدید کردهاند. حتی آلمان، که همواره از حامیان سرسخت اسرائیل در اروپا بوده، اکنون از عملکرد آن کشور انتقاد میکند.
برخی این اقدامات را ناکافی و بسیار دیرهنگام میدانند و به سرعت واکنش غرب در برابر حمله روسیه به اوکراین اشاره میکنند؛ جایی که تحریمهایی شدید و بیسابقه علیه مسکو اعمال شد. این مقایسه باعث شده برخی از استاندارد دوگانه و ریاکاری غرب سخن بگویند. بدون تردید، برخورد غرب با روسیه و اسرائیل متفاوت بوده و بخشی از آن را میتوان به همین ریاکاری نسبت داد. با این حال، مقایسه جنگ در اوکراین با وضعیت کنونی غزه نیز گمراهکننده است. روسیه هرگز با تهدیدی برای موجودیت خود روبهرو نبود و اوکراین حملهای مانند آنچه حماس علیه اسرائیل انجام داد، ترتیب نداد.
البته چنین مقایسهای موضوع اصلی را منحرف میکند. مسئله اساسی، نه دفاع مشروع، بلکه نحوه و ابعاد اقدامات اسرائیل است که بهروشنی فراتر از هر چارچوب قانونی بینالمللی رفته است. بسیاری بر این باورند که آنچه اسرائیل در غزه انجام میدهد، بیش از یک واکنش نظامی، یک مجازات جمعی و هدفمند علیه غیرنظامیان فلسطینی است. سازمان ملل نیز با استناد به شواهد گسترده، اسرائیل را به ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در غزه و همچنین در چارچوب اشغال فزاینده و خشونتبار کرانه باختری متهم کرده است.
بنابراین، برای قضاوت درباره موجهبودن تحریمها، نیازی نیست دو جنگ را معادل هم بدانیم. اکنون زمان آن فرا رسیده که اروپا بهطور مشخص روشن کند در چه شرایطی تحریمهایی علیه اسرائیل اعمال خواهد کرد و تصمیمات مقطعی خود را به چارچوبی منسجم برای استفاده از ابزار ژئواقتصادی تبدیل نماید.
از نظر جزئیات، روشن است که در صورت تصمیم کشورهای اروپایی به اعمال تحریم، این اقدام بدون همراهی ایالات متحده انجام خواهد شد. بنابراین اکنون زمان مناسبی است تا اروپا حوزههایی را شناسایی کند که در آنها تحریمهای یکجانبه (یا همراه با سایر متحدان مایل) علیه اسرائیل بیشترین تأثیر را خواهد داشت.
تحریمهای مالی و بانکی احتمالاً اثربخشی محدودی خواهند داشت، زیرا ایالات متحده قادر است کانالهای پرداخت و تأمین مالی جایگزین را بهراحتی فراهم کند. تنها استثنای قابل توجه، مسدودسازی ذخایر ارزی خارجی است — اقدامی که پیشتر در قبال روسیه انجام شده و میتواند هزینه اقتصادی واقعی برای اسرائیل ایجاد کند. بانک مرکزی اسرائیل حدود یکچهارم از ذخایر ارزی بزرگ خود را در اروپا سرمایهگذاری کرده است. در صورت مسدود شدن این ذخایر، آنها دیگر قادر نخواهند بود نقش تثبیت مالی را ایفا کنند و در آینده ممکن است به عنوان منبعی برای پرداخت غرامت به فلسطینیها مورد استفاده قرار گیرند.
اما سنگینترین نوع تحریمها احتمالاً در حوزه تجارت و سفر خواهد بود. طبق دادههای مرکز آمار اسرائیل، نزدیک به نیمی از واردات کالایی این رژیم از اروپا تأمین میشود و بیش از یکسوم صادرات آن به قاره اروپا انجام میگیرد. بخش قابل توجهی از این واردات شامل سوخت است — حوزهای که اروپا بهدلیل سلطهاش بر خدمات کشتیرانی، نفوذ قابل توجهی در آن دارد. افزون بر این، دستکم یکچهارم از تجارت بزرگ خدماتی اسرائیل با بازارهای اروپایی انجام میشود. اعمال محدودیت در زمینه خدمات تجاری و گردشگری میتواند برای اقتصاد اسرائیل بسیار اختلالزا و هزینهساز باشد.
آمادهسازی برای اعمال تحریمها، صرفاً محدود به ضرورتهای اخلاقی یا سیاسی در واکنش به نقض قوانین بینالمللی نیست، بلکه بُعدی راهبردی نیز دارد. اتحادیه اروپا، بهویژه، باید فرآیند تصمیمگیری خود در زمینه تحریمها را ارتقا دهد.
اقدامات قاطع علیه روسیه با وجود اختلافات سیاسی و ابهامهای حقوقی، به اجرا درآمدند، اما همین کاستیها، با وجود اینکه در قبال مسکو قابل عبور بودهاند، همچنان مانعی جدی بر سر راه توان اتحادیه در اعمال قدرت دیپلماتیک محسوب میشوند.
اتحادیه اروپا باید مشخص و ساختارمند اعلام کند که چه رفتارهایی، چه نوع واکنشهایی را در پی خواهند داشت. همچنین، در حالت ایدهآل باید تصمیمگیری در مورد اعمال تحریمها را از قید اجماع خارج کند؛ چرا که این الزام، قدرت چانهزنی و نفوذ سیاست خارجی اتحادیه را تضعیف کرده است.
علاوه بر این، اروپا باید خود را برای مقابله با کارشکنیهای احتمالی ایالات متحده نیز آماده کند — روندی که هماکنون با اقدامات تضعیفکننده واشنگتن علیه دیوان کیفری بینالمللی آغاز شده است.
اتحادیه اروپا با نشاندادن آمادگی برای اقدام علیه اسرائیل در صورت لزوم، نشان خواهد داد که در قبال نقضهای جدی حقوق بینالملل — فارغ از عامل آن — رویکردی اصولمدار اتخاذ میکند. انسجام حقوقی، تهدید به تحریم را معتبرتر خواهد کرد؛ و ایجاد انگیزه برای پایبندی به خطوط قرمز اروپا، آنها را تقویت کرده و پیامد عبور از آنها را نیز روشنتر خواهد ساخت.
این یک رئیسجمهور آمریکایی بود که توصیه کرد: «آرام سخن بگویید و چماقی بزرگ در دست داشته باشید.*»
امروز، این اتحادیه اروپاست که بهتر از هر زمان میتواند از این توصیه بهره گیرد.
***
*این جمله به یک ضربالمثل معروف آمریکایی اشاره دارد که توسط تئودور روزولت، رئیسجمهور سابق ایالات متحده، مطرح شده بود:
“Speak softly and carry a big stick.”
«آرام سخن بگو و چماق بزرگی در دست داشته باش.»
معنای این عبارت این است که یک کشور (یا فرد) باید در گفتار خود محتاط، دیپلماتیک و آرام باشد، اما در عین حال قدرت واقعی (نظامی، اقتصادی یا سیاسی) را نیز در اختیار داشته باشد تا در صورت لزوم از آن استفاده کند.
در گزارش فایننشال تایمز، این جمله به این معناست که اتحادیه اروپا باید آرام و منطقی عمل کند، اما در عین حال آمادگی و توانایی اعمال تحریمهای جدی (چماق بزرگ) را نیز داشته باشد. و اکنون بهترین زمان برای استفاده از این رویکرد است/