ابهام در روابط اسرائیل و آمریکا و غافلگیری نتانیاهو

آشکار شدن شکاف اطلاعاتی میان اسرائیل و ایالات متحده در موضوع ایران، یکی از موضوعات مورد مناقشه در مطبوعات صهیونیستی است. براساس اطلاعات منتشر شده، آمریکایی ها برخی از تحولات مهم مربوط به ایران، به ویژه مذاکرات احتمالی با این کشور در عمان را از اسرائیلی ها پنهان نگاه داشته بودند. البته نتانیاهو مدعی است که غافل گیر نشده و از قبل در جریان مذاکرات تهران- واشنگتن قرار داشته است. واکنش ناگهانی و توام با بهت و حیرت بنیامین نتانیاهو در کنفرانس خبری مشترک با مقامات آمریکایی، هنگامی که صحبت از مذاکرات ایران و آمریکا در عمان به میان آمد، به وضوح نشان از غافلگیری وی و عدم اطلاع قبلی از این موضوع داشت.این مسئله حاکی از آن است که علی رغم روابط نزدیک و راهبردی میان اسرائیل و آمریکا، دولت ایالات متحده در برخی موارد، به ویژه موضوعات مربوط به سیاست خارجی و امنیت ملی خود، رویکردی مستقل اتخاذ کرده و لزوما تمامی اطلاعات را به طور کامل با طرف اسرائیلی به اشتراک نمی گذارد. این پنهان کاری، به ویژه در موضوع حساسی همچون مذاکره با ایران، که از دیرباز مورد مخالفت شدید اسرائیل بوده است، می تواند نشانه ای از تغییر رویکرد احتمالی آمریکا و یا حداقل وجود اختلاف نظر در میان مقامات آمریکایی در قبال ایران باشد.

نگاه تل آویو به توافق احتمالی ایران و آمریکا و مدل «لیبی»

بر اساس روایت «باراک راوید»، اسرائیلی ها احتمال دستیابی به توافق میان ایران و آمریکا را بسیار بعید می دانند. با این حال در صورت وقوع چنین توافقی، مدل مطلوب اسرائیل برای آن «مدل لیبی» خواهد بود. این مدل به معنای برچیدن کامل و جامع برنامه هسته ای ایران، نه صرفا توقف فعالیت های هسته ای اعلام شده، بلکه نابودی کامل زیرساخت ها و دانش فنی مربوط به چرخه تولید سلاح هسته ای است. از دیدگاه اسرائیل، این برچیدن کامل باید شامل برنامه موشکی و فضایی ایران نیز بشود، چرا که این برنامه ها از نظر فنی و تسلیحاتی با برنامه هسته ای مرتبط بوده و می توانند در توسعه و حمل کلاهک های هسته ای نقش داشته باشند.به بیان دیگر اسرائیل به دنبال آن است که از طریق فشار نظامی یا دیپلماتیک، ایران را به تسلیم کامل در برابر خواسته های خود وادار نماید و تمامی پتانسیل های هسته ای، موشکی و فضایی این کشور را به طور کلی نابود کند. این رویکرد حداکثری و تهاجمی اسرائیل نشان از نگرانی عمیق این رژیم از قدرت یابی ایران و تلاش برای حذف کامل هرگونه تهدید بالقوه از جانب این کشور دارد.

تلاش تل آویو برای گنجاندن پرونده های منطقه در مذاکرات

علاوه بر موضوع هسته ای، رژیم تمایل دارد تا پرونده های منطقه ای، به ویژه بحران های یمن و عراق، نیز در مذاکرات احتمالی میان ایران و آمریکا گنجانده شود. این درخواست اسرائیل نشان از دیدگاه کلان تر این رژیم به مذاکرات با ایران دارد. از منظر اسرائیل، مذاکرات با ایران نباید صرفا به موضوع هسته ای محدود شود، بلکه باید به مسائل منطقه ای و به ویژه نفوذ منطقه ای تهران نیز بپردازد. تمرکز کنونی بر پرونده های یمن و عراق، که در حال حاضر صحنه تحولات مهم منطقه ای هستند، نشان از تلاش اسرائیل برای بهره برداری از مذاکرات احتمالی به منظور تغییر موازنه قدرت در منطقه و تضعیف نفوذ ایران دارد. همچنین گنجاندن پرونده های منطقه در مذاکرات می تواند به تل آویو کمک کند تا اهداف راهبردی خود در منطقه، از جمله توسعه پیمان ابراهیم، عملیاتی ساختن کریدورهای موسوم به دالان اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا [1]و «آی 2 یو 2[2]» و ایجاد موازنه در برابر نفوذ چین در منطقه را پیش ببرد.

اظهارات ترامپ و تغییر در تحلیل ها

اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر جریان داشتن مذاکرات میان ایران و آمریکا و برگزاری مذاکرات سطح عالی در روز شنبه 12 آوریل تحلیل های قبلی مبتنی بر داده های موجود را دچار تغییر و تحول نموده است. ترامپ همچنین در روز 22 آوریل اعلام کرد مذاکرات دو هفته اخیر با ایران «بسیار خوب» پیش رفته است. اگرچه طرف ایرانی این موضوع را تکذیب کرده و اعلام نموده است که مذاکرات احتمالی به صورت غیرمستقیم و با واسطه عمانی ها انجام خواهد شد، نفس طرح این موضوع از سوی ترامپ و عدم تکذیب قاطع آن از سوی دولت آمریکا، نشان از وجود پتانسیل جدی برای گفت وگو و مذاکره میان دو کشور دارد. این تحول به ویژه با توجه به سابقه رویکرد خصمانه ترامپ در قبال ایران و خروج وی از برجام، قابل توجه و حائز اهمیت است. به نظر می رسد که اظهارات ترامپ، حتی اگر با هدف فشار بر ایران و یا مقاصد سیاسی داخلی مطرح شده باشد، به هر حال نشان از باز شدن دریچه ای جدید در روابط ایران و آمریکا دارد و می تواند زمینه را برای تغییرات بنیادین در سیاست های دو کشور در قبال یکدیگر فراهم سازد. طی دو هفته اخیر نیز کفه ترازو اظهارات مثبت ترامپ در قبال ایران بیش از اظهارات منفی سنگینی کرده است.

تضاد منافع آمریکا و اسرائیل و گرایش به توافق

گزارش های منتشر شده حاکی از وجود اراده ای در دولت آمریکا، فراتر از لابی اسرائیل و جناح های جنگ طلب، برای دستیابی به توافق با ایران است. این اراده، که احتمالا ناشی از درک منافع ملی آمریکا و تمایل به کاهش تنش در خاورمیانه و تمرکز بر چالش های داخلی و رقابت با قدرت های بزرگ جهانی است، با منافع و اولویت های اسرائیل در قبال ایران در تضاد قرار دارد. در حالی که اسرائیل همچنان بر رویکرد فشار حداکثری و تغییر رژیم در ایران پافشاری می کند، به نظر می رسد که بخشی از حاکمیت آمریکا به این نتیجه رسیده است که رویکرد تقابل و جنگ با ایران نه تنها منافع آمریکا را تامین نمی کند، بلکه می تواند هزینه های سنگینی را بر این کشور تحمیل نماید. مذاکره و توافق با ایران، خواسته های رژیم اشغالگر قدس را برآورده نخواهد ساخت اما می تواند به عنوان یک گزینه واقع بینانه تر و کم هزینه تر برای آمریکا در نظام بین الملل تلقی شود.

*تحلیلگر مسائل منطقه غرب آسیا

*روزنامه رسالت