نلسون ماندلا، مبارز بزرگ و معروف آفریقائی که بعد از 25 سال تحمل زندان به خاطر مبارزه با رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی توانست این رژیم را شکست بدهد و به قدرت برسد، در دوران قدرت نیز به نوع دیگری مبارزات خود را ادامه داد، این‌بار مبارزه برای حاکم ساختن اخلاق بر نظام حکمرانی. این بخش از مبارزات ماندلا، شامل حماسه‌های بزرگی است که هر یک از آنها حاوی درس‌های بسیار آموختنی برای حکمرانان در سراسر جهان و در طول تاریخ می‌باشند. یک نمونه از این حماسه‌های اخلاقی، واقعه‌ای است که خود او آن را چنین تعریف می‌کند:
«بعد از اینکه رئیس ‌جمهور شدم، از محافظانم خواستم در شهر قدم بزنیم. بعد از پیاده‌روی برای صرف ناهار به رستوران رفتیم. در یکی از رستوران‌های مرکزی نشسته بودیم، پس از کمی انتظار، گارسون با منوهای ما ظاهر شد، در این لحظه متوجه شدم که روی میزی که دقیقاً روبروی ما بود، یک مرد تنها منتظر پذیرایی بود. به یکی از محافظانم گفتم: برو از این مرد بخواه که به ما ملحق شود. محافظ رفت و دعوت مرا ابلاغ کرد، مرد بلند شد و بشقابش را برداشت و کنارم نشست. در حین غذا خوردن دست‌هایش مدام می‌لرزید و سرش را از خوردن غذا بلند نمی‌کرد. وقتی کارمان تمام شد بدون اینکه حتی به من نگاه کند برایم دست تکان داد، برایش دستی تکان دادم و رفت! یکی از محافظانم گفت: این مرد باید خیلی مریض باشد، دستانش در حین غذا خوردن مدام می‌لرزید. به او گفتم: اصلاً. علت لرزش او متفاوت است. آنها با تعجب به من نگاه کردند. توضیح دادم: «این مرد نگهبان زندانی بود که من در آن محبوس بودم. اغلب بعد از شکنجه‌هایی که به من می‌شد، فریاد می‌زدم و آب می‌خواستم و او می‌آمد تا مرا تحقیر کند، به من می‌خندید و به جای آب دادن، روی سرم ادرار می‌کرد. بیمار نبود، ترسیده بود و می‌لرزید، شاید می‌ترسید که حالا که رئیس ‌جمهور آفریقای جنوبی هستم او را به زندان بفرستم و همان کاری را که با من کرد انجام دهم و او را شکنجه و تحقیر کنم. اما این رفتار جزو شخصیت و اخلاق من نیست».
نلسون ماندلا، به عنوان فلسفه نگاه خود به این اخلاق می‌گوید:
«ذهن‌هایی که به دنبال انتقام هستند، دولت‌ها را نابود می‌کنند و آن‌هایی که به دنبال آشتی هستند، ملت‌ها را می‌سازند».
تمام کسانی که نلسون ماندلا را می‌شناسند و درباره کارنامه او بعد از به قدرت رسیدن در آفریقای جنوبی اظهارنظر کرده‌اند معتقدند او در کار خود موفق بوده است. رمز موفقیت ماندلا در دوران زمامداری، تکیه او بر اخلاق حکمرانی بود. از میان معیارهای اخلاقی حکمرانی، یکی از مهم‌ترین معیارها پرهیز از انتقام‌جوئی بود، ویژگی خاصی که او بشدت به آن پای‌بند بود و ماجرای مدارا با نگهبان بدرفتاری که به جای آب دادن به او بر سرش ادرار می‌کرد، نمونه‌ای از آنست.
انتقام‌‌جوئی، یکی از بزرگ‌ترین آفت‌های حکمرانی است که اسلام نسبت به آن بشدت هشدار داده و سیره پیامبر گرامی اسلام مالامال از پرهیز کردن و پرهیز دادن از این خصلت زشت است. بسیار عجیب و مایه بسی تاسف است که در عصر حاضر، رعایت این ویژگی مهم اخلاقی در میان حکمرانان اسلامی تقریباً نایاب است ولی فرد غیرمسلمانی مانند نلسون ماندلا به آن پای‌بندی نشان داده و دستور اکید اسلامی را در دوران زمامداری بر آفریقای جنوبی بکار بسته است. این روش ماندلا یادآور سخن معروف سیدجمال است که می‌گفت در اروپا مسلمان ندیدم ولی اسلام را دیدم و در کشورهای اسلامی مسلمان دیدم اما اسلام را ندیدم.
باید اعتراف کنیم که حکمرانی در کشورهای اسلامی دچار آفات زیادی است که انتقام‌جوئی یکی از آنهاست و البته از بدترین آفات نیز هست. با توجه به اینکه فرموده‌اند «اَلنَّاسُ عَلی دینِ مُلوکِهِم» مردم همواره تعامل با یکدیگر را از حکمرانانشان فرا می‌گیرند و یا لااقل عملکرد حکمرانان در شکل‌گیری رفتارهای مردم تاثیر دارد، نمی‌توان انکار کرد که آفات موجود در حکمرانی دامن‌گیر مردم نیز می‌شود. بنابراین، نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به جامعه‌ای مبتنی بر اخلاق اسلامی و رفتار انسانی اینست که حکمرانان به مکارم اخلاق برگردند و اولین و مهم‌ترین معیار برای انتخاب و انتصاب حکمرانان در جامعه اسلامی، پای‌بندی عملی آنها به اخلاق باشد.

  تعداد بازديدها: 148

    نسخه قابل چاپ