با پذیرفتن برتری «تجربه» در مقایسه آن با «علم» و کاربردی بودن این دستاورد در بخش حکمرانی، اکنون وقت آنست که از تجربیاتی که در دهه‌های گذشته به دست آوردیم عملکردهایمان در بخش‌های مختلف روابط با شرق و غرب، نوع عملکرد در تعامل با کشورهای منطقه، سیاست اِعمال شده در جبهه مقاومت و چگونگی رفتار با همسایگان را مورد ارزیابی قرار دهیم. این ارزیابی باید براساس انطباق نتایج عملکردها با منافع ملی باشد. ارزیابی‌های تبلیغاتی که معمولاً نتایج آنها از قبل در نظر گرفته شده‌اند و براساس شعارهای معهود تنظیم می‌شوند نه واقعیت‌های مشهود، مشکلی را حل نمی‌کنند و قابل اعتنا نیستند.
در بخش روابط با شرق و غرب، عدم پای‌بندی دستگاه دیپلماسی ما به سیاست پایه‌ای «نه شرقی – نه غربی» کاملاً مشهود است. در دهه 70 شعار تنش‌زدائی با اروپا در دستور کار قرار گرفت که اگر به درستی اجرا می‌شد می‌توانست به توازن در سیاست خارجی منجر شود ولی با مانع‌تراشی‌های جریان‌های افراطی این سیاست به نتیجه مطلوب نرسید و روابط خارجی کشور به شرق متمایل شد. کاملاً قابل درک بود که از نگاه به شرق نوعی تلاش برای ایجاد حس رقابت در غرب وجود داشت ولی در مقاطع مناسب از فرصت‌های پیش آمده برای گرفتن امتیاز از غرب استفاده نشد. از این موقعیت ‌ناشناسی ما، قدرت‌های شرقی حداکثر بهره‌برداری را کردند و امتیازهای مورد نظر خود را به دست آوردند بدون آنکه به دادن امتیازهای متقابل پای‌بندی نشان بدهند. چین و روسیه در کوران فشارهای تحریمی ضدایرانی آمریکا با تبعیت از آن تحریم‌ها درصدد جلب منافع خود برآمدند و از این نمد برای خود کلاه‌ها دوختند. علاوه بر این، بدعهدی‌هائی که در موارد خاص کردند، داستان مفصلی است که شرح جداگانه‌ای را می‌طلبد هرچند سرفصل‌های آن بارها مطرح شده‌اند و همگان از آنها خبر دارند. در مجموع جمع‌بندی این بخش اینست که تجربه نشان داده شرق هم مثل غرب بدعهد است و به همان اندازه که نمی‌توان به غرب اعتماد کرد به شرق هم بهیچوجه نمی‌توان اعتماد کرد. بنابراین، فاصله گرفتن از سیاست توازن، نه‌تنها سودی برای جمهوری اسلامی ایران نداشت بلکه یکسره خسران بود.
در بخش تعامل با کشورهای منطقه که عموماً مسلمان هستند، آنچه قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی مقرر کرده «ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی» است. اصل 11 قانون اساسی می‌گوید: «به حکم آیه کریمه اِنَّ هَذِهِ اُمَّتُکُمْ اُمَّهً وَاحِدَهً وَانَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» همه مسلمانان یک امتند و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد».
می‌دانیم که سلطه غرب و شرق بر دولت‌های کشورهای منطقه و جهان اسلام همواره مانع بزرگی بر سر راه ائتلاف و آحاد ملل اسلامی بوده است ولی دولت جمهوری اسلامی ایران با امکانات بالقوه‌ای که داشت اگر برنامه و سیاست دقیقی در پیش می‌گرفت می‌توانست دستورالعمل قانون اساسی را محقق کند و به آرمان بسیار ارزشمند ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی جامه عمل بپوشاند. باید اعتراف کنیم که در این زمینه به وظیفه خود عمل نکرده‌ایم و نتیجه این شد که امروز جهان اسلام در یکی از پرتشتت‌ترین مقاطع تاریخ خود بسر می‌برد.
در بخش همسایگان هم متاسفانه وضع بهتری نداریم. اگر از عراق که شرایط خاص خود را دارد بگذریم، با ترکیه و جمهوری آذربایجان دچار تنش هستیم، به طالبان که هیچ کشوری آن را به رسمیت نمی‌شناسد امتیاز یکطرفه می‌دهیم، شیوخ و سلاطین جنوب خلیج فارس دست در دست سران رژیم صهیونیستی دارند بطوری که در قصه پرغصه غزه نه‌تنها با جبهه مقاومت همراهی نکردند بلکه با اسرائیل جنایتکار و حامیان جنایتکارترش همدست و همداستان بودند و هستند.
در بخش جبهه مقاومت، تردیدی نیست که اصل مقاومت یک ضرورت است و غفلت از مبارزه با رژیم صهیونیستی یک گناه نابخشودنی برای تمام مسلمانان محسوب می‌شود. بنابراین، ارزیابی در این بخش نباید متوجه اصل جبهه مقاومت باشد بلکه نوع مقاومت باید مورد ارزیابی قرار گیرد. تجربه‌ای که در این زمینه داریم به روشنی نشان می‌دهد روش مقاومت باید تغییر کند و از مسیر «ائتلاف و اتحاد ملل مسلمان» دنبال شود. برای به دست آوردن موفقیت در جبهه مقاومت باید در تمام بخش‌های سیاست خارجی به ویژه چگونگی تعامل با کشورهای منطقه و همسایگان تجدید نظر اساسی به عمل آوریم و از تجربیات گذشته درس بگیریم.
پایان

  تعداد بازديدها: 255

    نسخه قابل چاپ